VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ-nho\ng o [ă pú hmâ! Vâi kơdrâi klêi kơ’nâi mơhum kuăn ‘ne\ng, ivá vâi poh rơbe#n, rơlâi rơlo, tơ’lêi chiâng tro châi ki ê. La ga, a hên pơlê cheăm kơpong Tây Nguyên, vâi kơdrâi klêi kơ’nâi mơhum hiăng hmâ pêi hên tơdroăng cheăng ki hngăm hngo, tơdroăng kố xâu xía ‘nâng. Tơdroăng ‘’Ivá [ă rêh ối’’ hâi kố, ngin vâ tối ‘na mâu tơdroăng ki hmâ trâm ai [ă vâi kơdrâi klêi kơ’nâi mơhum kuăn ‘ne\ng, [ă túa hbrâ ví, châ hlu\n tơdroăng châi tamo. Pó kôm tơmâng Gương pơchuât.

Rôh apoăng cho tơdroăng hngíu tung châ klêi mơhum kue#n:

Hngíu tung châ hmâ trâm hlo a vâi kơdrâi klêi mơhum kue#n. Tâng hum lơ po kế pê hơxoh kôm tro hngiú. Drêng kố, ôh tá chiâng dâi kên hngíu xut dêi châ mê thế xo kên kơpêi x^ng ki chiâng hrik têa kơxôu [ă thế xâp ếu hơtôu.

Hbrâ mơdât hngíu, vâi kơdrâi klêi mơhum kue#n thế xâp ếu hơtôu. Klêi hum, ngế nôu thế xut le#m dêi châ [ă kên kơpêi rơpâ [ă xâp hmân ếu ki hơtôu vâ  pôi tá tro hngíu.  Drêng koi thế kluôp pơkhom vâ pôi tá mơ-êi krôk. Ôh tá chiâng kâ kế ki hngiú, tâng kâ kôm pro ‘mêi tung troăng klêa, pro tơ’lêi chiâng mơ-êi klêa kơbâng klêi rơneh kue#n, pro chiâng mơđu\ng klêa, pá lăm pơyâng.

Xua tung pơla mơhum kue#n, ngế nôu lo hên mơheăm [ă ivá rế pá kâi hro, mê thế ăm kâ tơ’nôm mâu kế kâ ai trếu kơhiâm, tơtro [ă ivá vâ ai ivá mo le#m vâ păn che#m dêi kue#n. Vâi nâ o thế kâ mâu hơ’nêh mâm chu, kơtâ í vâ kum pro le#m mơheăm; kâ hên plâi, mơtiah krui ngeăm, plâi rơhong, ka-rôt, kơchâi drêh [ă hía hé vâ ai tơ’nôm vitamin.

Ki hmâ hlo, hên vâi nâ o klêi tro hngíu hiăng tơnăng rôe xeh mâu pơkeăng khăng sinh, pơkeăng kơdroh tơngê vâ ôu. Tơdroăng kố rơ-iêu khât, xua khăng sinh bố kơdê [ă mơdât mâu pơreăng tê, ôh tá pro le#m prêi hlối, pro tơdroăng ki tro hngíu, tơngê mê rơthăm rế ó tâ, pro pơreăng rế xông rơdêi vâ tơplâ mơdât [ă pơkeăng, ah pơreăng ôh tá xâu kơ pơkeăng. Malối, ôh tá chiâng hơ-oh têa ki pế mâu hlá, xua tơdroăng kố kôm pro rơthăm tro hngíu tâ tung klêa kliâm. Tâng têa kơxôu lo hên, lơ lo têa kơxô nheăn rơthăm ôh tá chiâng hơ-oh xua tung châ hiăng tâi têa, tru\m xâk xoâ rế kân, tâng hơ-oh kôm pro tung châ x^ng têa hên tâ.

Tơdroăng ki kal thế ‘nâi tơngê tro hngíu [ă tơngê kơ-o kơ-ôk: Tơngê kơ-o kơ-ôk [ă tơngê tro hngíu ai drêng ‘nâ vâ mơtiah dêi pó mê pá vâ ‘nâi nhên tơngê ki lâi. Tâng ôh tá re#ng teăm ‘nâi tơdrêng, tơngê tro hngíu tơ ‘lêi pro chiâng châi ki ê, pro rế tơngê ó tâ [ă pá vâ pơlât prêi:

Tơngê kơo, kơ-ôk: Hmâ trâm tro mơ-êi krôk, tơngê hmân, châi ko, châi tung châ, kơ-o kơxông krôk. Xiâm gá pin kơdrâ tơngê, tung châ tâ rơlâi rơlo ton châ lối măng tie#u [ă châi rơbe#n lâp tung châ.

Tơngê xua tro hngíu: Nhăng hlo lo mơheăm môh, hâ môh, tơngê iâ, ai ngế ki ‘nâ ôh tá tơngê, kơ-o ai têa kơhêa, pê a ngiâ hơtô la tung châ tâ hngíu. Ối hmếu pơ rơlâi rơlo, ton xăp 3 troh 4 hâi, nhăng lo têa kơxôu nheăn, châi poh lâp tung châ.

Má péa cho tơdroăng tế pâu kue#n:

Tế pâu kue#n cho môi tơdroăng ki hmâ trâm hlo a mâu ngế nôu klêi mơhum kue#n, malối a mâu kơdrâi ki hiăng hên hnăm, ki ối a mâu kơpong tung thôn pơlê rơhngế rơhngo. Ki xiâm cho ai kue#n hên hdrôh, re#ng ai kue#n, drêng mơhum kue#n ôh tá châ ngăn krâu, ngế ki ngăn vâi kơdrâi ai kue#n mê pêi ngăn ôh tá tro kih thua#t. Mâu ngế kơdrâi nhăng pêi cheăng hngăm, lơ pêi cheăng hngăm hluâ kơ ivá klêi mơhum kue#n rơthăm tơ’lêi trâm tơdroăng tế pâu kue#n. Pak^u mê, vâi kơdrâi ki ôh tá ai trếu le#m tung châ, châ hrế hrối pá ai ivá, nhăng tamo châi đi đo, tơ ‘lêi tro tế pâu kue#n. Mâu vâi kơdrâi ki ối vâ ai kue#n nếu, tâng hiăng tro tế pâu kue#n kôm tơdjâk troh tơdroăng rôh mơhum kue#n ki pơtối mê. Tâng ôh tá ai kue#n xếu, xun tơdjâk ó troh tơdroăng achê [ă dêi kơnốu, mâlối tâng ôh tá ‘nâi mơgrúa dêi châ chăn tơná.

Tế pâu kue#n cho môi tơdroăng châi ki ôh tá rơ-iêu troh ivá vâi kơdrâi la tơdjâk kân troh tơdroăng achê on veăng, pêi cheăng rêm hâi. Tơdroăng châi kố ôh tá êa pâ, tâng re#ng ‘nâi [ă teăm pơlât kô prêi, la tâng lôi ton rế châi ó thế poê tah pâu kue#n.

Hbrâ ví tơdroăng tế pâu kue#n klêi mơhum, vâi kơdrâi pôi tá re#ng ai kue#n luâ râ, pôi tá ai kue#n hên. Thế lăm mơhum kue#n a hngêi pơkeăng vâ ai ngế thái pơkeăng ngăn ‘na mơhum kue#n pêi ngăn tro kih thua#t.

Tơtro\ng: Vâi kơdrâi klêi mơhum kue#n thế xếu xut krúa le#m châ chăn, pêi cheăng hiâ, kâ hên kơchâi rơpê, mâu kơchâi ki pro le#m rơpâ tung klêa, pro tơ’lêi lăm pơyâng vâ pôi tá kơn^ng, vâ tung châ re#ng mo dâi le#m [ă hên tơdroăng ki ê.

Vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ thế chôu vế, klêi mơhum kue#n, vâi kơdrâi pôi tá re#ng pêi cheăng hngăm vâ ví tơdroăng ki tế pâu kue#n. Rơthăm nếu, klêi rơneh kue#n, ngế nôu pôi tá koi hên a xoăng, thế prôk klêng tê klên hía, pơtâp ăm dêi klêa le#m, [ă [ai pơtâp ki tơ ‘lêi, kôm pro ăm châ re#ng mo dâi le#m. Vâi nâ o xun thế kơhnâ pơtối lăm khăm dêi châ tiêu rôh, 6 khế môi hdrôh vâ re#ng châ ‘nâi tơdroăng châi dêi vâi kơdrâi.    

Tơdroăng ‘’Ivá [ă rêh ối‘’ hâi kố, troh akố hiăng tâi, pó kôm tơmâng ngin tối roh kơ’nâi ah nếu.

Gương tơplôu [ă pơchuât