Êi tung mâ, ối khe\n cho ki rơbông dêi mâ, cho môi ngế ki tơdjâk troh pá gong mê tơ’lêi tro tơdjâk xua mâu pơreăng pro. Mâu ngế ki hmâ trâm a kết mạc mê cho: pơreăng châi mâ, heăng mâ, huăn hơ’neh tung kloăng mâ, tung mê, hmâ trâm má môi cho êi kết mạc. Kố cho tơdroăng ki kết mạc tro êi, [ă mâu tơdroăng ki mơhno tối môi tiah mâ êi, khêi, tiah ai kế tung mâ, lo ‘nhêa mâ, the\n mâ [ă hên ki ê.

Tiô [ok thái pơkeăng Lê Văn Thanh Bình, kơbong pơlât tơku\m, Hngêi pơkeăng pơlât mâ kong pơlê Dak Lak, pơreăng êi mâ mơni hmâ trâm a mâu rơxông, sap ing drêng ối tơx^n pá kơdâm 30 hâi troh mâu ngế ki hiăng krâ. A vâi hdrêng ki nếo kot mâ, pơreăng êi tung mâ hmâ ai xiâm kối cho sap ing ngế nôu tro vi khuân tâ tú ing troăng rơnêh kuăn ki ai vi khuân Chlamydia lơ pơreăng châi êi ki ôh tá châ pơlât tơdrêng, [ă tơdroăng ki hlo hên h^n cho kơtôu mâ êi, khêi, pá vâ kâi plêk mâ.

{ă a vâi hdrêng sap ing rôh kot mâ ngi klêng, xuân môi tiah mâu ngế ki kân, xiâm kối pro ai pơreăng cho xua virus, vi khuâ lơ mâu kế ki tơdjâk môi tiah kơtâk, phom, xâk mâu kuăn kiâ [ă hên ki ê.

Êi tung mâ cho pơreăng tơ’lêi pơlât prêi, laga, hên mâu nôu, pâ dêi mâu vâi hdrêng ôh tá ‘nâi túa ki pơlât [ă ôh tá vâ hmâng, ôh tá djâ kuăn ‘ne\ng lăm khăm drêng hlo vâi hdrêng mê châi mâ, hmôu pơ roê xêh pơkeăng ôu, hên ngế ối pơlât tiô túa ki vâi krâ hnê mê pro ăm pơreăng rế râ tâ, mơni kô tơdjâk troh kloăng mâ dêi vâi hdrêng xo ah hmôi. Môi tiah o Lê Khả Hân, 15 khế, a tơring Krông {uk, kong pơlê Dak Lak cho môi tơdroăng ki châ pơtih. Drêng hlo o Hân châi mâ, kơtôu mâ êi, maluâ ‘nâi o tro pơreăng êi tung mâ la rơpo\ng hiăng ôh tá tơmâng, ôh tá djâ o lăm khăm, bu roê têa po tiê tung mâ.

Klêi kơ’nâi môi măng t^ng, pơreăng kố ôh tá hlo kơdroh mê kơtôu mâ rế hía rế êi kân [ă hlo lo mơheăm, rơpo\ng nếo djâ o troh a Hngêi pơkeăng pơlât mâ kong pơlê Dak Lak khăm mê mâu [ok thái pơkeăng thế koi pơlât a hngêi pơkeăng. Nâ Vũ Thị Hương, nôu o ăm ‘nâi:

‘’Á tíu ki rêh ối ai môi ngế hdrêng châi mâ, mê mâu vâi hdrêng kố hmâ xah dêi [ă pó mê pin ôh tá ví tơdroăng ki mê. Á tơmiât muăn tro châi mâ ki tiah hmâ tê, ôh tá ‘nâi gá râ môi tiah kố. Tung măng t^ng mê á xuân tơvâ [ă tơdroăng cheăng bu roê to têa po vêh kơto tung mâ muăn, mê troh mơ’nui măng t^ng nếo djâ muăn lăm khăm’’.

{ok thái pơkeăng Lê Văn Thanh Bình ăm ‘nâi, pơreăng êi tung mâ tâng re\ng châ hlo [ă re\ng pơlât tro túa, klêi kơ’nâi 7 – 10 hâi, pơreăng kô prêi, mê tâng hmôu pơ pơlât xêh gá rế râ tâ. {ok thái pơkeăng Lê Văn Thanh Bình tối:

‘’Tiah hmâ, pơreăng êi tung mâ tâng pơlât khât mê kloă\ng mâ kô ôh tá tơdjâk la tâng hiăng hơ’leh chiâng êi giác mạc, chal krâ hmâ khe\n cho kloăng mâ ki prăng mê kô chiâng êi, tơlêa tơ’nôm [ă tơdroăng ki xúa pơkeăng ôh tá tro, pơkeăng ki ai Corticoid hên kô tơdjâk chiâng tơlêa thăm ó nếo, mê tâng pơreăng kố gá prêi kô pro xêt tung mâ, tơdjâk troh ki xáu hlo tung xo ah hmôi’’.

Rơnó hngíu cho rôh pơreăng tung mâ tơ’lêi tâ tú chiâng pơreăng ki rơ-iô. A vâi hdrêng, ivá ôh tá kâi trâng mê tơdroăng ki tro pơreăng xuân kô trâm hên tâ. Pak^ng tơdroăng ki ‘nâi tro mâu túa pơreăng va re\ng djâ vâi hdrêng lăm khăm, mâu nôu pâ xuân kal hbrâ rơnáu ăm tơná mâu túa ki hbrâ mơdât pơreăng ăm dêi kuăn, malối, ví tơdroăng ki pro ôh tá tro tung tơdroăng ki pơlât. Kơ’nâi kố cho rôh tơpui tơno [ă [ok thái pơkeăng Lê Văn Thanh Bình, kơbong Pơlât tổng hợp, Hngêi pơkeăng pơlât mâ kong pơlê Dak Lak ‘na pơreăng êi tung mâ.

Ô [ok thái pơkeăng! Drêng pơlât xêh pơreăng êi tung mâ, mâu tơdroăng pêi ki lâi châ ngăn cho ôh tá tro khoa hok [ă kô trâm mâu tơdroăng rơ-iô tiah lâi?

{ok thái pơkeăng Lê Văn Thanh Bình: Má môi cho tơdroăng ki hmôu pơ xúa xêh pơkeăng. {ă mâu ngế ki ối a hngế ing tíu khăm pơlât tá hâi ai rôh vâ djâ vâi hdrêng lăm khăm mê tiê têa po Nacl 9‰  tiê tung mâ, pôi tá pro têa po tiô mâu vâi krâ nah hnê lơ xúa po pu\m xua tiah mê ôh tá rak tơniăn tơdroăng ki prêi. Má péa, cho têa pơkeăng gá tro tâng vâ vâ kơto tung mâ ki hiăng ai pơreăng. Môi tơdroăng athế ví nếo mê cho ai mâu ngế xúa têa tôu vâ tiê tung mâ, pêa hlá pơkeăng a mâ [ă hên ki ê kô pro ăm pơreăng kố rế râ tâ.

Ai mâu ngế tung rơpo\ng hngêi, ai ngế châi mâ, klêi mê gá pro tâ tú ăm mâu ngế ki ê tung rơpo\ng hngêi, Ngế ki châi ou, lăm khăm [ok thái pơkeăng [ă xo pơkeăng mê xúa ăm rêm ngế tung hngêi. A hnê tối pôi tá pro ti mê. Xua tơdroăng châi dêi rêm ngế tơ-ê [ă mâu tơdroăng tơdjâk, pro chiâng tơviah a ngiâ oh tá ‘nâi séa ngăn, xua mê, pôi tá xúa pơkeăng hên hmâng vâ. Má péa, mâu ki tê pơkeăng nôkố, ai hên tíu mơhúa vâi tê ăm  pin pơkeăng kháng sinh môi túa, tâng tơku\m [ă mâu pơkeăng ki oh tá tro, pơkeăng ki ai hên Corticoid ‘lo, kô rơ-iô ăm mâ vâi ‘ne\ng.

‘Na pơkeăng ki ai hên Corticoid, môi péa hâi apoăng pik kô pro ăm mâ rơngiâp le\m, mâ chía kơdroh iâ ki êi, ki rơlâi, kơdroh châi tâ, la tâng ôh tá vâ ngăn nhên mâu tíu tro rong a mâ, tung dế mâ, lơ rong tíu ki ê kô pro chiâng the\n, virus ki ê châ mot, kô pro tơlêa tâng ôh chiâng tơplo\ng tung mâ.

Tung pơla kố, nôu pâ ngế ngăn thế hbrâ mơdât tơdroăng châi a vâi ‘ne\ng tiah lâi, ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Lê Văn Thanh Bình: Tâng tung rơpo\ng hngêi ai ngế châi mâ thế hbrâ mơdât pơreăng ăm vâi ‘ne\ng [ă tơdroăng: Xếo le\m kơpeăng ko\ng vâi, dâi kên phá xêh vâ xut ngiâ vâi; kô chiâng kơto xếo mâ [ă têa po sinh lý môi kơto rêm hâi vâ xếo tah mâu vi khuân ki mot tung mâ. Drêng châ ‘nâi hiăng tro pơreăng thế mơgrúa krúa le\m tâ nếo, lăm khăm [ă pêi pro tro tiô [ok thái pơkeăng hnê.

Mâu tơdroăng rak ngăn, kum bro ăm mâ le\m mo

Mâ cho kal khât tung tơdroăng rêh ối dêi kuăn mơngế. Gá cho ki vâ ăm kuăn mơngế prôk lăm troh lâp plâi tơnêi  ‘na ki rơkê. Kuăn mơngế hriâm, pêi cheăng tơ’lêi hlâu tâ kơnôm ai mâ le\m. Mâu ngế cheăng ‘na khoa hok hiăng mơnhên tiah kố, a vâi ‘ne#ng, ai mâ tơdah le\m kô kum ăm ngôa tơleăng le\m. La tung rêh ối, mâ xuân tro hên ki tơdjâk dêi mâu kế tâ tá, pá gong môi tiah hyôh kong prâi, kong mêi tô, trếo pơkeăng, túa rêh ối ki hmâ oh tá ‘nhó le\m... pro ăm mâu ngế tung khu  ki mê ‘’rế krâ’’ chôa ‘mêi ăm mâ tiô khế hơnăm.

-Kơdroh kâ kế ki kho [ă kế ki ngeăm: Khu kế kâ mê ôh tá pro le\m ăm ivá tối tơchoâm [ă mâ tối phá. Gá pro ăm mâ re\ng krâ tâ, ngăn re\ng ôh tá xáu hlo.

-Pôi tá ngăn achê phôn râng ko\ng [ă pôi tá ngăn achê kơmăi vi tính:

Eăng ngiât ki mơ’no ing tơmeăm đie#n tưh môi tiah phôn râng ko\ng, tơvi, kơmăi vi tính tiê [ă ko\ng... kô pro ăm mâ chiâng khăng, ah rơlâi, châi, pro ôh tá xáu hlo, kô re\ng puâ mâ, re\ng oh tá xáu hlo a mâu vâi ‘ne\ng, kô pro chiâng châi kloăng mâ, pro re\ng pá xáu hlo a mâu ngế hiăng hên hơnăm. Tâng thế xúa mâu tơmeăm ki mê, klêi rêm xôh pêi cheăng ton, thế ăm mâ châ pơtê 20 phut.

-Kơdroh ôu drôu: Ôu drôu hên kô pro chiâng hơ-ou ‘mêi ngôa, ‘mêi tung mâ, [ă mâu ngế ki hmôm ôu drôu oh tá kâi gât drôu mâ kô re\ng oh tá xáu hlo, mâ chiâng rế pá xáu hlo, rế hía rế ó, tâng ó tâ kô rế hía troăng mơheăm ki djâ troh a mâ rế pá kâi.

-Tối oh [ă hât: Ngôi hât châ tối cho ki xiâm pro mâ chiâng rơbông tung kuăn ngé, tung kloăng mâ, apoăng pro khăng tung mâ. Xua mê, tâng dế ôu hât thế lôi hlối pôi tá ôu hât xếo. 

-Kâ plâi ki ai têa hên [ă kơchâi mơngiơk khêi: Kơchâi, plâi pôm ki ai mơngiơk khêi, tr^ng môi tiah pôm ca-rôt, hăng ngeăm ki kân, yâu [ok, plâi hung tung mâu plâi kơchâi ki mê ai hên Betacarotene, le\m ăm mâ.

-Rêm măng t^ng thế kâ ká 2 xôh: Ká cho mâm ki ai hên axit piê omega 3, gá kô mơdât ki pro khăng, x^ng tung mâ.

-Thế khăm mâ tiô rơnó: Mâ xuân môi tiah mâu tơdroăng ki ê tung châ, kal thế rak ngăn, khăm pơlât tiô rơnó ki iâ má 1, môi hơnăm khăm ngăn môi hdroh. Malối, drêng mâ tâ tơviah thế thâ lăm pôu a [ok thái pơkeăng chuyên khoa pơlât to mâ, pôi tá hmôu pơ rôe xêh pơkeăng pơlât xêh.

Kataringa Nga –Gương tơplôu [ă tơbleăng