Tiô chêh tơbleăng dêi Hngêi pơkeăng cheăm {uôn Triết, hơnăm 2018, kơxo# vâi hdrêng hrế kr^n ki ôh tá râ tung cheăm cho 15%, hrế kr^n ki râ cho 20%.

Ối kơtăn Tíu xiâm tơring Lak bu dâng 15 km, troăng klông prôk lăm tơ’lêi, laga ki hên cho pêi chiâk deăng, xua mê kơxo# rơpo\ng kơtiê a cheăm Buôn Triết ối hên, châ vâ chê 30%. Tiô nâ Nguyễn Thị Oanh, kăn [o# pơkuâ ‘na trếo piê kơhiâm a Hngêi pơkeăng cheăm {uôn Triết, ki pá vâ kum vâi hdrêng akố ai trếo piê kơhiâm cho ôh tá ai ivá vâ rôe. Xua tơdroăng rêh ối pá puât xua mê, tơmeăm kâ ôh tá ai ki klâi.

Nâ Nguyễn Thị Oanh tối:

‘’Buôn Triết cho cheăm kơpong 3, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê ối pá puât xua mê vâi ôh tá tơtro\ng troh tơmeăm kâ. Vâi bu xúa mâu trếo piê kơhiâm, môi tiah: pơkeăng ai trếo meăm, Vitamin A, pơkeăng kơdê ôa ngâng, ing khu râ ăm. {a\ tơdroăng rôe [a\ tơ’nôm mê ôh tá ai’’.

Pak^ng tơdroăng ôh ki kơtiê, ôh tá ai klâi mê xuân ôh tá hlê ple\ng cho môi tung mâu xiâm kối pro hên rơpo\ng, maluâ tơdroăng cheăng kâ pá puât, xuân ối ai vâi hdrêng tro hrế kr^n. Nâ Nguyễn Thị Ngân ối a cheăm Buôn Triết ai kuăn kơdrâi hiăng lối péa hơnăm laga hngăm ôh tá châ 9 kilô. Nâ Ngân tối xiâm kối pro kuăn nâ chiâng hrế kr^n xua gá kâ kế laga ôh tá lo\n, [a\ kế kâ xua rơpo\ng hiăng mơ-eăm ăm ôu tơ’nôm hên trếo piê kơhiâm ăm dêi kuăn laga xuân ôh tá kâi piê.

Nâ Nguyễn Thị Ngân tối:

‘’Cho ‘nâng pin tơmâng troh ki piê kơhiâm a vâi hdrêng xua kuăn á cho hrế kr^n, kâ hên laga ôh tá mot xua mê drêng lâi xuân tơmâng troh trếo piê kơhiâm ăm vâi hdrêng. Tơmeăm kâ châ rơpo\ng hơ’leh đi đo laga ôh tá mot, maluâ kâ hên to lâi xuân ôh tá to k^, maluâ hiăng ăm ôu pơkeăng piê kơhiâm’’.

Môi tiah mê há kuăn dêi nâ Trần Thị Thảo. Nâ Thảo ai kuăn kơnốu vâ chê 2 hơnăm laga hngăm ôh tá châ 8 kilô. Nâ Thảo tối ăm ‘nâi:

‘’Ối a hngêi rơpo\ng xuân hiăng ăm kâ tơ’nôm krui ngeăm, krui kuit, calci, mâu trếo vitamin. Lăm khăm pơlât, [ok thái pơkeăng ăm ôu pló ki tơmeăm kâ vâ mot tung châ laga xuân ôh tá to kâng. Tăng ple\ng tung măng, tung facebook mâu ngế ki lâi khăm pơlât hlo to kâng mê xuân pêi tiô laga châ ôh tá mot’’.

Tiô mâu ngế rơkê ‘na trếo piê kơhiâm, hên nôu pâ loi tơngah [a\ ăm ôu hên mâu pơkeăng ăm vâi hdrêng ki ôh tá hâk kâ tơmeăm. Ki nhên khât mâu tơmeăm kố ôh tá ai ki tơdjâk le\m môi tiah tơbleăng, tơdroăng pro ăm vâi hdrêng hêng kâ mê thế pế kơhiâm, tơmeăm kâ thế pế kơhiâm, le\m mơnâ mâ ngăn, ai tu\m trếo piê kơhiâm [a\ hơ’leh mâu kơchâi kâ đi đo. Laga, hên nôu pâ tá hâi ple\ng tơdroăng kố.

Cheăm {uôn Triết ai vâ chê 20% mơngế vâi krâ hdroâng kuăn ngo. Tung pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo kố ối ai khôi túa ăm vâi hdrêng re\ng kâ, ăm vâi hdrêng kâ hmê, troăng klêa vâi hdrêng tá hâi kâi. Tâi tâng mâu ngế nôu ôh tá ăm dêi kuăn âu hdrối 18 khế [a\ ăm re\ng kâ sap ing khế má 4. Ôh tá châ âu tôu dêi nôu mê tơdjâk kân troh tơdroăng ki xông kân dêi vâi hdrêng, pro tơ’lêi chiâng hrế kr^n.

Vâ kơdroh tơdroăng kố, Hngêi pơkeăng cheăm {uôn Triết hiăng đi đo pơtâng tối, hnê mơhno ăm mâu ngế nôu ‘na ki kal dêi têa tôu nôu, păn kuăn ăm âu têa tôu nôu tro troăng [a\ ki rơkêng vâ tối hiăng tơku\m hên roh hnê mơhno ăm kâ trếo piê kơhiâm dêi pơlê pơla, troăng pế pơchên kế kâ ai tu\m trếo piê kơhiâm ăm mâu ngế nôu vâ xúa tung tơdroăng rêh ối.

Nâ Nguyễn Thị Oanh, kăn [o# pơkuâ ‘na trếo piê kơhiâm a hngêi pơkeăng cheăm {uôn Triết tối ăm ‘nâi, Hngêi pơkeăng xuân tơku\m pơtâng tối, mơdêk tơdroăng hlê ple\ng dêi kuăn pơlê ‘na rak ngăn trếo piê kơhiâm ăm vâi hdrêng, pro ton hâi khế âu tôu nôu sap ing 18 – 24 khế, mơhnhôk mâu rơpo\ng ki pá puât thăm pêt tơmeăm khoăng, păn mơnăn, tơniăn ai tu\m kế kâ, mơjiâng mâu roh kâ hmê ai tu\m trếo piê kơhiâm ăm vâi hdrêng ing kế tơmeăm ki hiăng ai hlâu dêi tung rơpo\ng.

Vâ ‘nâi tơ’nôm tơdroăng ‘na trếo kơhiâm [ă mâu tơdroăng ki xiâm pro tơdroăng mê a kong pơlê Dak Lak, khu chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố hiăng ai rôh tơpui tơno [ă [ok thái pơkeăng Phan Thị Minh, ngế pơkuâ kơvâ hbrâ mơdât pơreăng ôh tá tâ tú, Tíu xiâm séa ngăn tơdroăng châi a kong pơlê Dak Lak.

Ô [ok thái pơkeăng Phan Thị Minh, [ok thái pơkeăng tối ăm ‘nâi tơdroăng vâi ‘ne\ng kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm tung kong pơlê Dak Lak nôkố gá ti lâi [ă kong pơlê dế ối má môi tung lơ gât chêh ‘na ôh tá ai trếo kơhiâm?

{ok thái pơkeăng Phan Thị Minh: Tối ‘na tơdroăng kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm, hlê tơchoâm má môi mê hlo châ hrá kân [ă tuăn ngôa ôh tá rơkê. Tiô khu ngăn ‘na pơkeăng lâp plâi tơnêi, kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm ai 3 râ, mê cho kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm râ ki hiâ châ, châ hrế [ă hrế to kơxêng. Kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm châ hía, vâ ‘nâi ki hngăm dêi vâi ‘ne\ng hía tâ tâng vâ pơchông [ă hơnăm. Kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm râ ki hrế ‘nhông ‘nâi tâ kơ hơnăm. Kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm ki hrế tơngro#n kâng tá ki hiâ [ă ‘nhông xuân ‘nâi há tâng vâ pơchông [ă hơnăm.

Môi ngế ’ne\ng ôh tá châ bê trếo kơhiâm ki apoăng châ kô hiâ, klêi kơ’nâi to lâi khế hơnăm ôh tá kâi hơ’leh kô pơtối chiâng kr^n xua ôh tá ai trếo kơhiâm tơngro#n to kơxêng. Nôkố lối piê xuân châ pơkâ a tơdroăng ki ôh tá ai trếo kơhiâm. Tiô kơxo# riân ngăn nếo achê má môi dêi hơnăm 2018, kơxo# mơngế lối piê a kong pơlê pin ai 2,7%  tâng vâ pơchông [ă lâp tơnêi têa ai 8 – 10 %. Kơxo# ki kố iâ ki hên cho a pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột.

A klong pơlê Dak Lak, nôkố, kơxo# vâi ‘ne\ng hrế ôh tá ai trếo kơhiâm ki châ hía ai 20,9%, tâng vâ pơchông [ă lâp tơnêi têa ai 13,2%. Ôh tá ai trếo kơhiâm, hrế cho 32%, tâng vâ pơchông [ă lâp tơnêi têa ai 23,5%, kơxo# mơngế ki hrế ôh tá ai trếo kơhiâm tơngro#n ai 7,3%. Nôkố kong pơlê Dak Lak xuân dế tung khu mâu kong pơlê ai kơxo# vâi ‘ne\ng hrế ôh tá ai trếo kơhiâm hên má môi, tơku\m hên a mâu kong pơlê tung kơpong hngế hngo, kơpong kuăn ngo, kơpong kơtiê xahpá, môi tiah mâu tơring: Lak, {uôn Đôn, Ea Sup, MDrak, Krông Năng. 

Ki lâi cho xiâm pro chiâng tiah mê, ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Phan Thị Minh: Ai hên tơdroăng ki xiâm pro chiâng ôh tá ai trếo kơhiâm, kong pơlê Dak Lak xuân môi tiah tung lâp tơnêi têa [ă lâp plâi tơnêi, mâu tơdroăng ki xiâm pro chiâng kr^n môi tiah dêi rơpó. Pơtih: rơpo\ng hngêi ôh tá ai kế kâ; ôh tá vâ rak ngăn krâu a rơpo\ng hngêi; vâi nôu tơvâ tơvân tơdroăng cheăng, ôh tá hlê ple\ng; ôh tá ai têa krúa vâ ôu kâ hum roh; ôh tá ‘nâi mơgrúa châ chăn hngêi trăng, ôh tá vâ xúa pơkeăng ôu drêng châi tamo [ă hên tơdroăng ki ê.

Malối ai mâu rơpo\ng hngêi ki ‘nâ kro mơdro\ng lơ mâu kăn [o# ko\ng chưk, mơhé ai liăn la mâu vâi nôu tơvâ hên tơdroăng cheăng ôh tá châ rak ngăn krâu dêi kuăn ‘ne\ng, lôi to vâi kâ mâu kế a hngêi trung mâu yăo, lơ hngêi păn ngăn vâi ‘ne\ng ‘nâ hía lôi jâ pôa krâ rak ngăn tê, thăm nếo vâi ‘ne\ng kal vâ âu têa tôu nôu, maluâ nôu ai bê têa tôu la ôh tá vâ ăm dêi kuăn âm xua nôu tơvâ hên tơdroăng cheăng, tung pơla mê têa tôu nôu mê ki le\m má môi ăm vâi ‘ne\ng âu.

Ô [ok thái pơkeăng! Kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm tơdjâk ti lâi troh ivá vâi ‘ne\ng?

{ok thái pơkeăng Phan Thị Minh: Kr^n châ ôh tá păng kân cho tơdjâk troh tơdroăng kâ vâ xông kân mơdêk piê le\m châ mo le\m ivá, vâi ‘ne\ng kâng châ vâi ôh tá hngăm, chiâng ‘nhông ‘nâi. Môi ngế vâi ‘ne\ng kr^n ôh tá ai trếo kơhiâm kô hrá kân, hrá mơdêk ki hlê ple\ng, troh hiăng pho#m xông kân ah, ‘nhông vâi kô ‘nâi tâ mâu vâu pú ki môi rơxông.

Tơdroăng kố xuân tơdjâk troh ‘nhông dêi mơngế Việt Nam. Drêng châ chăn ôh tá păng kân hlối tơdjâk troh ki vâ rơkê ple\ng dêi tuăn ngôa. Môi ngế vâi ‘ne\ng hâi kố tro kr^n ôh tá păng kân lơ châ lối piê mê tung la ngiâ ah, drêng gá pho#m xông kân gá kô tro mâu tơdroăng châi nu\m nheăn, kơtêi kơtâu re\ng, châi plâi nuih.

Tiô [ok thái pơkeăng, ki lâi cho troăng hơlâ vâ hơ’leh tơ-[rê tơdroăng ki kr^n châ ôh tá păng kân a vâi ‘ne\ng kong pơlê pin ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Phan Thị Minh: Tiô tơdroăng chêh tung hlá mơ-éa, hbrâ ví kr^n châ ôh tá păng kân thế cho hnoăng pêi pro dêi tâi tâng rêm ngế, pơlê pơla, mê cho tá: mơdêk kuăn pơlê pê lo kế tơmeăm, pêi cheăng châ xo tơ’mot hên liăn. Tâng pêi cheăng ôh tá châ mê tơdroăng rêh ối pá puât [ă ăm hlo nhên tơdroăng rak ngăn kuăn ‘ne\ng kô oh tá khât, ôh tá tá châ khăm pơlât, mê cho ôh tá châ pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng tiô tơdroăng pơkâ pâk po rơdâ, ôh tá ai kơxo# liăn ăm vâi ‘ne\ng kâ tơ’nôm môi tiah rôe hơ’neh, rôe kơchâi, ôh tá xê tơmeăm ki lâi pin xuân chiâng pê lo mê thế rôe, vâ rôe thế ai liăn.

Má péa nếo, cho mơnhông cheăng kâ rêh ối, môi tiah troăng prôk, a mâu kơpong hngế hngo, mơhé kuăn pơlê vâ ai liăn la hmâ tro têa lân lu, tô mơdrăng khăng khoăng, ôh tá ai têa krúa, ôh tá ai têa ôu. Ai mâu kơpong a kong pơlê môi tiah Ea Sup, MDrak, {uôn Đôn a rơnó mơdrăng ôh tá ai têa ôu. {ă kơvâ ngăn pơkeăng drêng lăm hnê tối ăm kuăn pơlê kơdroh ki kr^n, ôh tá păng kân bú hnê tối to [ă rơkong tê, ngin ôh tá ai liăn ăm vâi lơ ăm vâi pơkeăng, mâu tơmeăm, xua mê vâ hơ’leh tơdroăng kô kal thế rơtế veăng pêi pro tâi tâng rêm ngế, tâi pơlê pơla.

Hôm mơnê kơ [ok thái pơkeăng!

Mỹ Hạnh – Quang Nhật chêh

Gương-A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng