Tung pơla sap hơnăm 2010-2016 hiăng ai lối 5 rơtuh ngế pêi cheăng a thôn pơlê châ hriâm tơdroăng cheăng. Tung mê, ai vâ chê 3 rơtuh 500 rơpâu ngế pêi cheăng a thôn pơlê hiăng châ kum hnê mơjiâng tơdroăng cheăng tro tiô pơkâ kơxo# 1956 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh, ai vâ châ tơdế hriâm ‘na pêi chiâk deăng, lối tơdế hriâm ‘na tơdroăng cheăng ki ê. Klêi kơ’nâi hriâm cheăng, kơxo# mơngế ai cheăng pêi ki nếo lơ pơtối pêi hnoăng cheăng ton la ôh ti rơhéa to lâi, pêi lo liăn châ hên tâ vâ chê 80% [ă hía hế. ‘Na kơxo# liăn ki hnê mơjiâng tơdroăng pêi chiâk deăng, bu riân to a hơnăm 2016, ai lối 62 tung lối 63 to kong pơlê, pơlê kong kân châ kum kơxo# liăn dêi tíu xiâm tơnêi têa [ă mâu kong pơlê [ă kơxo# liăn ai 235 rơtal liăn.

Maluâ ti mê, ki păng ‘nâng, tơdroăng mơ’no pêi pro a mâu tíu ôh tá tơtro, ôh ti  khâp [ă dêi pó, lơ po lâm hnê cheăng pêi drêng tá hâi teăm châ tối pơtâng ai tíu pêi cheăng, [ă kơlo liăn khế dêi tơdroăng cheăng pêi klêi kơ’nâi hriâm tơdroăng cheăng xuân u ối hlo hên h^n, pro mơhía liăn ngân dêi tơnêi têa [ă kơvâ cheăng ki ê. Ki mơhno tối ‘na ki tơ-[rê tung hnê hriâm tơdroăng cheăng, mê pôa Đào Ngọc Dung, Kăn xiâm ngăn ‘na cheăng pêi, mô đo#i tro rong [ă rêh ối pơlê pơla, cheăng tung Khu xiâm pơkâ cheăng pêi dêi tơnêi têa ‘na hnê mơjiâng mơngế pêi cheăng a thôn pơlê tối tơdrăng, ai mâu kăn tung hneăng hôp dêi Kuo#k ho#i tối ăm ‘nâi, ai cheăm ki ‘nâ ăm 600 ngế lăm hriâm tơdroăng cheăng pêi lăm ‘’kriếo chu’’. Tâng lơ vâ hnê mơjiâng tơdroăng cheăng păng ‘nâng, pêi cheăng ti mê khât mê tro, la bu vâ chêh to inâi, môi to cheăm ai 600 ngế chêh inâi lăm hriâm tơdroăng kriếo chu tiah mê ga ti lâi, pin tơmiât ngăn?

‘’Hôm ai khât tơdroăng ki mê, môi to cheăm ki mê tê lơ hên cheăm ki ê xuân môi tiah mê há. Tâng vâ tối khât, pin hnê mơjiâng tơdroăng cheăng pêi hên, malối ‘na kơvâ pêi chiâk pêi deăng, păn mơnăn mơnôa, dế vâ pơtối hnê mơjiâng tơdroăng pêi chiâk deăng ki xúa kơmăi kơmok chal nếo, la ôh tá hnê ‘na kih thuât ti lâi kâi chiâng pêi pro. Athế châ mơnhên tối i tơdrăng ki lâi hôm, ki ‘ló, ki lâi ôh, hâi teăm tro, ki xiâm dêi tơdroăng cheăng kal vâ pêi nôkố cho ki klâi, tơdroăng hnê cheăng pêi mê hôm dâi lơ ti lâi?’’

Vâ pôi tá tro mơhrê liăn ngân, tơbrê ‘na kuăn mơngế, pôi ti ai tơdroăng hnê cheăng pêi tiô túa ki hlo ai hên h^n tíu ki lâi xun trối dêi pó, mê mâu ngế ki hriăn rơkê tối ăm ‘nâi, hnê mơjiâng tơdroăng pêi chiâk pêi deăng ăm kuăn pơlê a thôn pơlê athế xiâm rêi ing tơdroăng ki pói vâ khât dêi kuăn pơlê; tơdrêng amê, hnê mâu tơdroăng cheăng ki tơtro [ă pêi chiâk pêi deăng, hơ’lêh hdrê loăng pêt, mơnăn păn [ă hía hế. Pôa Trần Đức Quý, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an kong pơlê Hà Giang hơ’muăn tối, pak^ng mâu tơdroăng ki pá tơchuâm dêi mâu tơring, cheăm kơpong kong ngo ‘na kơxo# liăn xing xoăng vâ hnê hriâm, pêi cheăng kâ kuăn ke#n, po mâu lâm hnê tơdroăng cheăng pêi a mâu pơlê cheăm ối kơpong hơngế hơngo, kơtiê xơpá pro tơdroăng hnê mơjiâng cheăng pêi tá hâi teăm châ mơnhông tơ-[rê mê klêi kơ’nâi hnê cheăng pêi mê xuân trâm tơdroăng ki pá má môi ăm kong pơlê.

‘’Tơdroăng ki tăng cheăng pêi klêi kơ’nâi hnê hriâm cheăng pêi cho tơdroăng ki pá ăm kong pơlê. Po mâu lâm hriâm, vâi mot hriâm hiăng klêi, mê khu pơkuâ ngăn ‘na tơdroăng pêi cheăng kâ xuân ôh tá ai vâ tăng xo mơngế ki hriâm mê mot pêi cheăng, môi tiah a kơpong tơbăng. Xua ti mê, ai mâu tơring, rêm hơnăm uân ai 4 troh 5 rơpâu ngế lăm tăng pêi cheăng a kong têa ê’’.

Ing tơdroăng ki hlo ai khât ‘na kơvâ pêi chiâk pêi deăng, pôa Nguyễn Xuân Cường, Kăn xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê tối ăm ‘nâi, ki xiâm dêi tơdroăng hnê cheăng pêi athế tăng tơdroăng cheăng pêi i tơniăn, kum ăm mơngế ki hriâm châ pêi lo liăn ngân klêi kơ’nâi châ mot pêi cheăng. Túa pêi pro dêi kơvâ chiâk deăng dế pơtối vâ mơnhông xúa túa cheăng kơmăi kơmok chal nếo, krúa le\m, pêi chiâk deăng xua to mâu phon ki pro [ă hlá nhâ, vâ mơnhông tơdroăng chiâk deăng ki rơkê ple\ng, tơdrêng amê, kal ai mơngế pêi cheăng ki rơkê ple\ng a thôn pơlê xuân cho tơdroăng ki kal hên. Vâ khoh chiâng pêi pro mâu tơdroăng tiah mê, mâu khu râ, kơvâ cheăng kal athế séa ngăn, ‘mâi rơnêu, vâ thăm pêi pro tro tiô pơkâ dêi tơnêi têa [ă xuân tơtro ăm tơdroăng hriâm cheăng [ă ki tơtro khât ăm tơrêm pơlê cheăm. Ki rơhêng vâ tối kal athế ai tơru\m tro tiô túa ‘na hlê ple\ng tung pêi pro hnoăng cheăng pơla mâu khu râ dêi kơvâ chiâk deăng [ă kơvâ pêi chiâk deăng, mô đo#i tro rong [ă rêh ối thôn pơlê tung tơdroăng hnê cheăng chiâk deăng [ă hên mâu tơdroăng cheăng ki ê. Pôa Nguyễn Xuân Cường tối ăm ‘nâi:

‘’Ki xiâm dêi tơdroăng hnê mơjiâng cheăng xuân kal athế ‘nâi nhên ‘na tơnêi chiâk tơnêi deăng, khu pêi cheăng tơku\m, khu mơdró kâ kuăn. Kố cho khu ki xiâm vâ ‘mâi mơnhông túa pêi chiâk deăng, tâng châ hnê mơjiâng mơngế pêi cheăng mê kô kum mơnhông túa cheăng ki rơkê ăm kuăn pơlê tung pêi chiâk pêi deăng. Tung pơla pơkâ thế, 2 Khu kăn xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă Cheăng pêi, mô đo#i tro rong [ă rêh ối pơlê pơla kal athế tơru\m cheăng krá khât, tơku\m po hneăng tơpui tơno đi đo, [ă mơgêi tơdroăng rak vế, pêi pro tung mâu khế hơnăm hiăng hluâ, vâ re\ng teăm tah lôi ki ối tơvâ tơvân, tá hâi tơtro tung mơ’no pơkâ ăm kuăn pơlê pêi pro’’.

Ki xiâm dêi hnoăng cheăng pơla sap hơnăm 2016-2020 kô hnê mơjiâng 5 rơtuh 500 rơpâu ngế pêi cheăng a thôn pơlê, kum hnê ăm kơlo sơ kâp, hnê mơjiâng tơdroăng cheăng ăm 34 rơtuh 800 rơpâu ngế hriâm tung pơla 3 khế. Tâi tâng kơxo# liăn ki vâ hnê mơjiâng tơdroăng cheăng a hneăng nôkố ai 12 rơpâu 600 rơtal liăn ing kơxo# liăn dêi tơnêi têa. Tung mê, [ă kơxo# liăn dêi tơnêi têa ai 7 rơpâu 746 rơtal liăn; kơxo# liăn dêi kong pơlê ai veăng ‘no 3 rơpâu 403 rơtal liăn [ă ối kơnôm hên ing kơxo# liăn tơdroăng ki ê.

Minh Long chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng