VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ-nho\ng o [ă pú hmâ! Klêi kơ’nâi lối 30 hâi hôp, châ mâu kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa séa ngăn, rôh hôp má 9, Kuo#k ho#i hneăng 13 hiăng mơgêi. Po tung pơla re\ng klêi dêi hneăng ki rak vế-pêi pro tơdroăng ki mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla hơnăm 2015 [ă tâi hneăng pơla 5 hơnăm 2011-2015. Hneăng hôp hiăng tơpui tơno tối ‘na mâu troăng hơlâ ki re\ng, athế pêi pro tơdrêng, tah lôi mâu tơdroăng ki pá puât, pơtối mơnhông pêi pro klêi mâu hnoăng cheăng, troăng hơlâ ki Hnoăng pơkâ cheăng hiăng mơ’no. Tơdroăng ‘’Kuo#k ho#i [ă kuăn pơlê’’ hâi kố, ngin tơku\m tơpui tối ‘na mâu tơdroăng cheăng ki kal dêi roh hôp. Pó vâi krâ-nho\ng o kô tơmâng.

Klêi kơ’nâi 30 hâi hôp, 11 tơdroăng pơkâ mơjiâng luât hiăng châ mâu kăn Kuo#k ho#i ăm phêp tối tơbleăng klêi kơ’nâi tơpui tơno, êng tiâ, pro mơnhên tơrêm mâu tơdroăng cheăng ki kuăn. 15 tơdroăng pơkâ Luât ki ê xuân hiăng châ tối tung roh hôp kố vâ pâ phêp thế kuăn pơlê veăng tơpui tối, bro mơjiâng.

Vâ pơtối pêi pro i kêi kơxop mơ-éa Luât hơnăm 2013 a roh hôp kố, ai 2 tơdroăng luât ‘na tơku\m tơpui tơno, pơkâ mâu tơdroăng pơkuâ cheăng, mơngế cheăng tung khu kăn pơkuâ, hnoăng cheăng pêi pro dêi tâi tâng khu râ, kơvâ cheăng kơ koan tơnêi têa ing tíu xiâm tơnêi têa troh a kong pơlê, pơlê kong kân nếo châ tối tơbleăng, cho Luât tơku\m mơjiâng pro hnoăng cheăng dêi Chin phuh (ki ‘mâi rơnêu) [ă Luât tơku\m pro pơkuâ ngăn khu pơkuâ cheăng. Luât tơku\m mơjiâng tơdroăng cheăng dêi Chin phuh (ki hơ’lêh) hiăng pơkâ tơku\m pơkuâ cheăng nếo dêi Chin phuh [ă mâu hnoăng cheăng ki vâ ‘mâi bro ăm i tơtro ăm Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh, hnoăng cheăng, túa cheăng dêi mâu ngế kăn tung Chin phuh [ă pơkâ i nhên tá mâu ngế ki pro pho\ [ă mâu kăn xiâm ki pơkuâ ngăn tơdroăng cheăng, kơ koan ki tơdâng [ă khu xiâm, mâu kơ koan ki ối tung Chin phuh.

A mâu kong pơlê, pơlê kong kân, Luât tơku\m mơjiâng khu kăn pơkuâ kong pơlê, pơlê kong kân hiăng châ tơmâng ngăn, loi tơngah kô châ ‘mâi rơnêu mâu tơdroăng ki ối tơvâ tơvân tung xing xoăng hnoăng cheăng pơla mâu kơ koan tíu xiâm [ă mâu kong pơlê [ă pơla mâu khu kăn pơkuâ ngăn tơring, cheăm. Tơdroăng Luât kố xuân hiăng tơku\m chêh bro hên mâu hnoăng cheăng ‘na túa pêi pro, hnoăng pêi pro, ki chiâng pêi pro dêi Ho#i đông hnê ngăn kuăn pơlê, kơ koan ki xua kuăn pơlê rah xo pro kăn teăng mâ a pơlê cheăm.

Môi tơdroăng ki mơjiâng luât ki ê xun hiăng pro pơtô hnoăng cheăng dêi Kuo#k ho#i hneăng kố, mê cho: ‘’Tơdroăng ki hmái’’ [ă ‘’ pơkâ pơklât thế thâu xo, xup um tung pơla xo rơkong tơpui tối, um méa’’,- 2 hiâm mơno ki nếo, ga ai hơ’leh hên ‘nâng, tơdjâk troh hnoăng cheăng dêi kuăn mơngế [ă kring vế tơdroăng cheăng dêi kuăn mơngế tung kơxop mơ-éa Luât drêng Kuo#k ho#i tơpui tơno ‘na ‘mâi rơnêu kơxop mơ-éa Luât Ki pơsăm phoăng tơdroăng xôi kân. Tơdroăng ki Kuo#k ho#i tơpui tơno ‘na mâu tơdroăng ki kố tơdrêng [ă roh Vi [an hnê ngăn Kuo#k ho#i hiăng chêh bro klêi hlá mơ-éa tơbleăng tối ‘na tơdroăng hmâ pêi pro ‘’Tơdroăng ki tơpôu xôi ôh tá tro mơngế, ôh ti tro tung tơdroăng xúa luât vâ tơleăng tơdroăng xôi kân, pơsăm tối tơdroăng xôi kân tiô pơkâ dêi luât’’, ăm hlo tơdroăng ki tơtro tung chêh tối tơdroăng dêi Hneăng hôp. Mâu kăn [ă kuăn pơlê ai hnoăng cheăng vâ mơnhên ngăn mâu tơdroăng ki xiâm [ă ki kal cho athế tơkâ hluâ mâu tơdroăng ki tá hâi teăm tơtro, ‘mâi hơ’leh mâu tơdroăng ki tơleăng tơdroăng xôi kân, ing mê, kơdroh ối iâ ‘na tơdroăng ki tro tơpôu xôi, ôh ti tro; tơdrêng amê, pơkâ hnoăng cheăng ki vâ chêl thiăn [ă mâu ngế ki tro xôi tro tiô kơxop mơ-éa Luât ki Đảng hiă mơ’no.

Maluâ ối hên mâu kăn tá hâi teăm vâ môi tuăn, la [ă mâu hiâm tuăn ki vâ ‘mâi hơ’lêh nếo ga pơrá cho tơdroăng ki pro phá tơ-ê nếo, pơrá châ tơdroăng ki to\ng kum, ngăn khât, veăng vâ môi tuăn dêi khu ki hriâm rơkê, mâu ki hlê ple\ng [ă mâu kuăn pơlê.

Hneăng hôp kố, Kuo#k ho#i hiăng mơdoh hên chôu phut tơpui tơno ‘na tơdroăng ki vâ mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla dêi tơnêi têa [ă ai hrik thâu, mơ’no tơdrêng tung Rơ’jíu, Um tivi tơdrêng mâu tơdroăng ki chêh tối kố ki kuăn pơlê [ă nho\ng o tí tăng séa mơnhên ngăn, bro mơhno i khât.

Chêh xo mâu ki hơniâp ro ing ki châ tơ-[rê dêi tơdroăng mơnhông mơdêk pêi chiâk pêi deăng-rêh ối pơlê pơla ki apoăng [ă 13 kơpêng 14 tơdroăng kal vâ [ă tơkâ hluâ tơdroăng ki pơkâ a hơnăm 2014 nah, mâu rơkong tơpui tối pâ thế a hneăng hôp xuân môi tiah mâu rơkong hnê tối dêi kuăn pơlê pơrá mơhno tối hiâm mơno ki loi tơngah khât [ă tơdroăng pơkuâ ngăn dêi Đảng, hnoăng cheăng pơkuâ ngăn, tơdjâ bro dêi tơnêi têa.

Hiâm mơno dêi mâu kuăn pơlê ối trâm hên pá puât tung rêh ối, la ai hên kơxo# ph^u vâ, Kuo#k ho#i hiăng tối tơbleăng mâu tơdroăng pơkâ ‘na rak vế, xo liăn [aoh hiêm pơlê pơla kum môi hdrôh ăm mơngế pêi cheăng – môi tơdroăng ki châ hên ngế kuăn pơlê [ă mâu kăn tí tăng vâ ‘nâi ple\ng sap ing mâu hâi hdrối hneăng hôp. Mơngế pêi cheăng châ rak vế hâi khế ki nâp liăn [aoh hiêm pơlê pơla vâ khoh châ kâ liăn pơtê cheăng vâ rak vế tơniăn tơdroăng rêh ối drêng hiăng tâi khế hơnăm pêi cheăng tro tiô pơkâ dêi Luât {aoh hiêm pơlê pơla (hơnăm 2014). Ti xê bu môi tiah mê, tơdroăng pơkâ thế dêi Kuo#k ho#i [ă Chin phuh ối rak vế tơniăn ăm mâu ngế pêi cheăng châ rak vế hâi khế hơnăm nâp liăn [aoh hiêm pơlê pơla lơ châ xo [aoh hiêm pơlê pơla môi hdroh; mơnhên tối, tơbleăng i tơleăng ‘na tơdroăng ki nâp, châ xúa [aoh hiêm pơlê pơla ăm mâu ngế pêi cheăng, mơngế ki xúa tơdroăng cheăng; pơtối séa mơnhên ngăn, tí tăng ngăn [ă tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki ai xôi luât [ao hiêm pơlê pơla.

 Tung rêm roh hôp dêi Kuo#k ho#i, kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa pơrá hiăng vâ tơmâng ngăn roh ki êng tiâ pơla mâu kăn tung Chin phuh. {ă tơdroăng ki xo xiâm cho tơpui tơno ‘na cheăng kơmăi kơmok, ‘na pêi chiâk pêi deăng; ‘na hnê hriâm, ‘na khoa hok, ki xiâm dêi tơdroăng êng tiâ dêi Hneăng hôp má 9 hiăng tơpui tơno tơdrăng mâu tơdroăng ki xiâm ing pơlê cheăm, ing tơdroăng ki mơdâ pêt báu, păn í dêi kuăn pơlê troh a tơdroăng dêi kơ koan pơkuâ ngăn hnoăng cheăng ki kân dêi tơnêi têa, tơkéa vâ tối tơxâng [ă tơdroăng tơkôm ngăn dêi kơ koan ki ai hnoăng cheăng ki kân má môi dêi tơnêi têa, tơkéa vâ tối, vâ tơtro [ă tơdroăng ki to\ng kum dêi kuăn pơlê-cho ngế ki má mơ’nui châ xúa mâu troăng hơlâ dêi Đảng, túa tơdjâ, luât xiâm dêi tơnêi têa.

{ă mâu tơdroăng ki hơ’lêh nếo, tơdrêng [ă mơnhên tơdrăng, mơjiâng chiâng mâu tơdroăng ki tơpui tơno ai pơxúa kân khât, tơtro [ă châ tơ-[rê tơdrêng, kố xuân cho Hneăng ki vâ êng mơnhên ki tơtro má môi [ă hnối mơnhông mơdêk hnoăng cheăng ki nếo môi tiah tơdroăng ki kal dêi Hneăng hôp má 9, Kuo#k ho#i hneăng 13 [ă hiăng chiâng môi tung mâu roh ki êng tiâ ki tro má môi dêi plâ hneăng tung mâu kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa.

Nhat Lisa tơplôu