VOV4.Sêdang -  Hngêi pơkeăng kân pơlê kong krâm {uôn Hồ, kong pơlê Dak Lak cho hngêi pơkeăng tơring apoăng tung kong pơlê [a\ kơpong Tây Nguyên châ mơdêk ing kơlo má 3 tâk a kơlo má 2 a hơnăm 2014. Châ tơ-[rê kố mơnhên ivá rơkê ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât dêi mâu kăn [o#, [ok thái pơkeăng akố. Klêi kơ’nâi môi hơnăm châ mơdêk to kơlo má 2, hngêi pơkeăng kân pơlê kong krâm {uôn Hồ pơtối po rơdâ hên tơdroăng vâ pêi kêi đeăng, thăm rơkê ple\ng tung khăm pơlât, tơtro tung khăm pơlât ivá ăm kuăn pơlê tung pơlê kong krâm, kum hơ’lêh túa tơmiât tung ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât a hngêi pơkeăng kân tơring. {ai chêh dêi khu Thu Huế prế Bảo Châu, ai mơnhên tối ‘na tơdroăng mê:

            Ngin ai mâ a hngêi pơkeăng kân pơlê kong krâm {uôn Hồ a 7 chôu kơxo má tung môi hâi ki le\m tung măng t^ng. Kơdrâm hên mâu ngế tamo châi ối pơtăng tơkôm vâ châ khăm pơlât. A ngiâ um kơmăi vi t^nh, kơxo# mơngế pro mơ-éa vâ châ khăm pơlât hiăng 60 ngế. Mâu [ok thái pơkeăng akố tối ăm ‘nâi, rêm hâi hngêi pơkeăng tơdah khăm pơlât sap ing 300 troh 400 roh ngế, hâi ki hên cho 500 roh mơngế.

            Ngin trâm jâ Đỗ Thị Cổ, 64 hơnăm, ối a bêng Đoàn Kết, pơlê kong krâm {uôn Hồ troh khăm pơlât a hngêi pơkeăng pơlê kong krâm {uôn Hồ khăm pơlât châi nu\m lo têa nheăn rêm roh. Lối 10 hơnăm châi tamo, 10 chât hơnăm mê jâ Cổ troh khăm pơlât akố. Pơlât a hngêi pơkeăng achê hngêi, tơ’lêi prôk lăm, kế tơmeăm khoăng ngăn pơkeăng tiô rơxông nếo, mâu thái pơkeăng, [ok thái pơkeăng kơhnâ xua mê ma luâ kơtăn kố lối 1 hơnăm, pơrea\ng nu\m lo têa nheăn pro ivá jâ ôh tá mo le\m, laga jâ Cổ [a\ rơpo\ng xuân ối lăm khăm pơlât a hngêi pơkeăng pơlê kong krâm {uôn Hồ vâ pơlât, ôh tá pơlât a hngêi pơkeăng râ kơpêng. Drêng ivá tơniăn le\m, rêm khế môi xôh, jâ troh akố vâ khăm pơlât, séa ngăn mơheăm [a\ xo pơkeăng ôu. Jâ Đỗ Thị Cổ tối: A tro pơrea\ng nu\m lo têa nheăn, mơheăm kơtâu têi [a\ êi xôu nếo. A đi đo khăm a kố, hlo mâu [ok thái pơkeăng tơmâng hên. A tá hâi lăm khăm a kơpho#, bu khăm pơlât a kố.

            Hngêi pơkeăng kân pơlê kong krâm {uôn Hồ nôkố ai 200 toăng xoăng koi pơlât, 16 kơbong pơlât [a\ 240 ngế thái pơkeăng, [ok thái pơkeăng. Khế 12 hơnăm 2014, hngêi pơkeăng châ mơdêk sap ing kơlo má 3 to kơlo má péa. Kố cho tơdroăng tơ’lêi vâ hngêi pơkeăng châ mơ’no tơ’nôm hên kế tơmeăm khoăng, kơmăi kơmok khăm pơlât, vâ tơtro tung khăm pơlât ivá ăm kuăn pơlê tung pơlê kong krâm.

            Sap ing châ to, hngêi pơkeăng hiăng po rơdâ hên kih thuâ#t pơlât tiô túa ki pro ăm mơngế hlâ mốu ki nếo [a\ troh nôkố hngêi pơkeăng hiăng rơkê pâ pơlât amidan a krôk, pâ pơlât kơxêng ăm mâu ngế tơđôu 1 kơpêng 3 kơxêng tung châ, séa ngăn [a\ kih thua#t Ferritin, séa ngăn ‘nâ ôh tá tu\m mơheăm, ôh tá tu\m trếo meăm tung châ [a\ hía hé. Hơnăm 2016, pơtối po rơdâ châ tơ-[rê mâu kih thua#t pơlât tiô túa ki pro ăm mơngế hlâ mốu tiô rơxông nếo, tơdâng tơ’mô [a\ hngêi pơkeăng a kong pơlê, môi tiah siêu âm plâi nuih, séa ngăn mơ-êa, troăng mơheăm tung pâu ki mơjiâng kuăn, troăng mơheăm [a\ kih thua#t siêu âm 3D, séa ngăn ngoâ, séa ngăn sinh hoă, ki kâi trâng mơdât pơreăng tung dế châ, séa ngăn tung tuăn-môh-krôk [a\ hía hé. Kố cho hngêi pơkeăng râ tơring apoăng tung kong pơlê Dak Lak pơlât tiô kih thua#t kố, kum kơdroh tơdroăng lăm pơlât a hngêi pơkeăng râ kơpêng kơdrâm kơdre\ng.

            Rơtế [a\ tơdroăng mơ’no liăn tung tơdroăng pêi cheăng, hngêi pơkeăng ối tơtro\ng troh tơdroăng hơ’lêh tung pêi cheăng, hiâm mơno ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât mâu ngế tamo châi, pơtroh tơ’nôm mâu ngế ki hnê mơhno, kum mâu ngế tamo châi hơnăm hiăng krâ, hơ’lêh tung pro mơ-éa, kơdroh chôu ki tơkôm vâ khăm pơlât [a\ mơngế khăm pơlât [a\ hía hé. Mâu tơdroăng pêi cheăng tiah kố rế hía châ kuăn pơlê môi tuăn drêng troh khăm pơlât akố.

            Sap khế 10 hơnăm 2015, hngêi pơkeăng kân pơlê kong krâm {uôn Hồ hiăng djâ troăng ahdrối tung khăm pơlât ăm rêm ngế, tá mâu ngế ki ai theh baoh hiâm pơlât a hâi 6, hâi t^ng [a\ mâu hâi leh tiô tơdroăng pơkâ kơxo# 16 dêi Khu xiâm pơkuâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât, pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê châ rak ngăn ivá đi đo. Tơdroăng pêi cheăng tiah kố hiăng châ kuăn pơlê môi tuăn, ki rơhêng vâ tối cho mâu ngế kăn [o# kông nhân viên chưk. Kố xuân cho túa hngêi pơkeăng pro kuăn pơlê loi tơngah khât, ki má lối cho troăng hơlâ khăm pơlât a râ kơpêng hiăng xêt khât. {ok thái pơkeăng chuyên khoa 2, Y Nhân Mlô, kăn pơkuâ hngêi pơkeăng kân pơlê kong krâm {uôn Hồ, kong pơlê Daklak tối ăm ‘nâi: Drêng khăm pơlât a hngêi pơkeăng râ kơpêng, kuăn pơlê ai hnoăng rah xo mâu hngêi pơkeăng ki ai kơmăi kơmok khăm pơlât tiô túa nếo, rơkê khăm pơlât, ki má lối hngêi pơkeăng pá kong. Tơdroăng kố pro chiâng tơbriât pơla mâu hngêi pơkeăng [a\ pơkâ thế thế hơ’lêh nếo tung tơmiât vâ pơlât, hơ’lêh nếo ing túa tơdah pơlât troh a khăm pơlât, vâ tơtro tiô púi vâ dêi kuăn pơlê.

Hên mơngế pơlât tơkéa vâ tối hngêi pơkeăng ki mê vâi ô eăng. La nôkố mâu tíu pêi cheăng, tơmeăm khăm pơlât ối iâ, veăng hâ ho, pro hngêi pơkeăng chiâng pêng păm to mơngế. Kơxo# xoăng koi pơlât tiô pơkâ dei hngêi pơkeăng ai 200 to xoăng koi la kơxo# xoăng đi đo a kơlo sap 300 troh 350 ngế pơlât. Thăm nếo ai hên ngế pơlât lối râ, mê athế pro tơ’nôm mâu veăng pêi cheăng vâ ‘măn tơ’nôm mâu xoăng koi pơlât. Tơdroăng kố hiăng pro pá kân kô mâu kăn [o# ngăn pơkeăng, xua nôkố dế ôh tá ai hên [ok thái pơkeăng. {ok thái pơkeăng chuyên khoa 2 Y Nhân Mlô, Pơkuâ hngêi pơkeăng pơlê kong krâm Buôn Hồ, kong pơlê Daklak ăm ‘nâi tơ’nôm: Tíu pơlât, tơmeăm vâ khăm pơlât dêi hngêi pơkeăng nôkố ôh tá ai hâ ho. Ki rơdâ nếo dêi hngêi pơkeăng bú 1,2  hectar. Ngin hiăng mơjiâng tơdroăng tơkêa ‘mâi pro tơ’nôm hngêi pơkeăng [ă châ xo tơdroăng pơkâ dêi Vi[an kong pơlê tung la ngiâ kô po rơdâ hngêi pơkeăng tơ’nôm pá 5 rơpâu m2 nếo.

{ă mâu tíu khăm pơlât râ tơring pêi cheăng tơ-[rê, hngêi pơkeăng ki hên kơvâ khăm pơlât dêi pơlê kong krâm Buôn Hồ kal tơmâng khât troh tơdroăng ‘no liăn mơjiâng pro dêi mâu khu râ kăn [ă kơvâ ngăn pơkeăng, malối cho tơdroăng po rơdâ hngêi pơkeăng, tăng tơ’nôm mơngế pêi cheăng vâ ai tu\m mơngế cheăng, thăm mơdêk tâ nếo hnoăng cheăng rak ngăn [ă khăm pơlât ivá ăm kuăn pơlê. Pak^ng mê, veăng pro hơ’lêh mâ ngăn ‘na tíu pêi cheăng tơmeăm khăm pơlât râ tơring, pơtối pro tơ’lêi hlâu vâ kuăn pơlê loi nhoa#m [ă rah xo mâu túa pơlât a tíu kố.

Gương prếi A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng