Mơhé péa ngế ki mê xuân re\ng teăm mot pơlât la klêi ‘nâi pơreăng tơngê [ă hiăng châ mâu ngế ngăn pơkeăng teăm pơlât tro tiô phác đồ pơkâ la prếi xuân oh tá kâi prêi tơngê. Tơdroăng ki mê ăm hlo rế rơ iô ‘na pơreăng tâ tú.

Tiô tối tơbleăng dêi khu ngăn pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak, troh nôkố lâp tung kong pơlê hiăng xo pơlât 9 rơpâu ngế tơngê lo mơheăm, tơku\m hên cho a mâu pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột [ă mâu tơring Krông Năng, Buôn Đôn, C|ư M’gar. Tung mê, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột ai lối 1/3 ngế tơngê lo mơheăm tung lâp kong pơlê.

Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên cho hngêi pơkeăng tơdah xo pơlât hên mâu ngế tơngê lo mơheăm tung kong pơlê, tơdroăng cheăng khăm pơlât tơngê lo mơheăm châ pơlât a 4 khoa, mê cho: Khoa Truyền nhiễm, Nhi tổng hợp, Khoa Hồi sức cấp cứu  Nhi [ă Nhi sơ sinh, {ă khoa ki tối kơvâ pơlât mơdêk ivá hlối mơdât tro hơ ôu la nôkố mâu kơvâ kố xuân tung tơdroăng dế hâ hó mơngế tơngê lo mơheăm.

Kơvâ pơlât pơreăng tâ tú, pơtối hlo hên mơngế tơngê lo mơheăm  mot pơlât. Tâng vâ riên rêm hâi, kơvâ ki kố tơdah xo pơlât dâng 60-80 ngế. Tâi tâng mâu veăng pơlât hiăng hâ ho. Thăm nếo hên ngế thế rôe xêh xoăng ki chiâng hdâu vâ koi. Mơngế châi tamo pơlât hên tung pơla mê mâu kăn [o# ngăn pơkeăng bú iâ  tơdroăng cheăng tơvâ tơvân, mơngế pơlât hlối hâ ho. {ok thái pơkeăng Phạm Hồng Lâm, Ngế pơkuâ kơvâ pơlât ‘na pơreăng Tâ túăm ‘nâi:

‘’ Môi tiah ngin ‘nâi tơngê lo mơheăm cho pơreăng ki tâ tú tiô rơnó tung 3 hơnăm môi hdrôh. Kơtăn kố ai 3 hơnăm xuân ai môi rôh hên ngế tơngê lo mơheăm  tâng vâ pơchông [ă hơnăm kố vâ tối cho hên ngế ki tâ tú.  Tâi tâng kơxo# mơngế tơngê pơlât tung kơvâ ki mê ai 169 ngế. Sap ing apoăng hơnăm troh hâi lơ 7/8 hơnăm kố mơngế  tơngê lo mơheăm pơlât a kơvâ ki kố hiăng tâk troh 1.961 ngế. Kố cho kơxo# mơngế pơlât a Kơvâ Tâ tú pơreăng, hâi riên kơvâ ki ê, a kơvâ pơlât mơdêk ăm ivá mo le\m [ă kơvâ pơlât vâi hdrêng.

Xuân tiô [ok thái pơkeăng Phạm Hồng Lâm, vâ hbrâ ví [ă kơxo# mơngế tơngê rế hên, hngêi pơkeăng hiăng mơdêk ăm kơ vâ pơlât Tâ tú tơ’nôm 100 to xoăng nếo, pro tâi tâng kơxo# xoăng koi pơlât a hngêi pơkeăng tâk vâ chê 200 to la ai hâi ki ‘nâ xuân ôh tá bê ăm mơngế tơngê vâ koi.

A Khoa Hồi sức cấp cứu Nhi [ă Nhi sơ sinh, sap ing apoăng hơnăm troh nôkố hiăng xo pơlât vâ chê 100 ngế vâi hdrêng tơngê lo mơheăm ki râ pơlât tơdrêng [ă pơlât koi a hngêi pơkeăng. Nôkố Kơvâ ki kố dế hâ mơngế, hên ngế thế koi 2 lơ pái ngế 1 to xoăng. Hngêi pơkeăng xuân hiăng hbrâ dâng 10 to xoăng koi ki chiâng hdôu vâ hbrâ ăm drêng hên ngế pơlât. {ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Ngế pơkuâ kơvâ pơlât mê ăm ‘nâi:

‘’A Khoa Hồi sức cấp cứu  Nhi [ă Nhi sơ sinh ngin ai 35 to xoăng koi pơlât la nôkố xua kơxo# mơngế ki pơlât ai 51 ngế. Tung mê kơxo# mơngế tơngê lo mơheăm  ai 26 ngế, dâng 50% kơxo# mơngế tơngê. Tung 26 ngế ki mê ai 7 ngế tơngê râ [ă hiăng châ pơlât tơdrêng la xuân hâi kâi kâi prêi ối tơngê râ ó xua vâi ‘ne\ng tơngê lo mơ-eăm kơdrâ [ă hlối tơngê ó kô hlâ la lâi ôh tá ‘nâi.

Khoa Hồi sức cấp cứu  Nhi [ă Nhi sơ sinh cho tíu tơdah xo pơlât mâu vâi hdrêng ki tơngê râ ing Khoa Nhi tổng hợp. {ă mơngế ki tơngê lo mơheăm, tâi tâng xuân pơlât ton hâi pơlât a hngêi la ôh tá kâi prêi, thăm nếo  chiâng kơdrâ tơngê râ nế nếo mot pơlât a hngêi pơkeăng.

Môi tiah o Nhã Đan (8 hơnăm) ối a bêng Ea Tam, pơlê kong kơdrâm Buôn ma Thuột. Klêi 3 hâi tơngê hmân a hngêi, rơpo\ng hngêi nếo djâ o lăm khăm a veăng pơlât krê [ok thái amê thế djâ o mot pơlât a hngêi pơkeăng tơdrêng hlối. Drêng mot pơlât a Khoa Hồi sức cấp cứu  Nhi [ă Nhi sơ sinh, o ku\n mê ăm ‘nâi o tơngê hiăng râ ó chiâng kơdrâ. Klêi châ mâu [ok thái pơkeăng pơlât tơdrêng lu\n ing ki râ  rơ iô mê, nôkố o xuân dế ối pơlât mâu [ok thái pơkeăng ngăn rêm chôu. Nâ Châu Oanh, nôu o Nhã Đan ‘mu\n tối:

‘’ Hâi ki mê nah cháu tơngê, tơngê puk pâk oh tá hlo kơdroh, troh kơmăng a xo kên hngiú pân gá pân puk pâk la oh tá kâi hlo kơdroh. Troh kơxo kơ’nâi a djâ gá lăm khăm. {ok thái pơkeăng tối ga tơngê lo mơheăm [ă hlối thế pơlât koi a hngêi pơkeăng. Drêng mê tung châ gá hiăng pá kâi chiu, châi klêa [ă hlối châi rơlâi rơlo chêng ko\ng, châi hơ’nêh. Mot pơlât a kố  drêng hiăng tơngê ó ‘’.

Vâ kơdroh pơreăng tơngê pơtối tâ tú tâ tú re\ng, Khu ngăn pơkeăng pơlât Dak Lak hiăng tí tăng ‘nâi ple\ng ăm Vi [an hnê ngăn kuăn pơlê k^ pơkâ lăm xôh pơkeăng kơdế kiâ ngu  nge#ng, tri trô, lăm tơm xok mâu tơdrong chá kung kếo tơhneăng ki châ toăng têa  lăm tơm xơm tiô rơnó tung kong pơlê. ‘Na tơdroăng cheăng, kong pơlê kô vrah xo mâu kăn [o# ngăn pơkeăng lăm troh a hngêi pơkeăng tơring cheăm vâ veăng kum séa găn, khăm pơlât vâ ‘nâi hdrối, hlối pơlât mơngế ki tơngê lo mơheăm, tơku\\m a mâu tơring cheăm ki ai hên ngế tơngê. Tiô [ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào, Ngế pơkuâ Hngêi pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng kong pơlê tối, pak^ng ki xiâm ăm ‘nâi xua ing kong prâi, kong mêi tô hơ’lêh, cho rôh ki tơ’lêi ăm tri trô vâ ai pơreăng vâ pâk ‘mot pơreăng tơngê chiâng ai kơtâ ai kuăn hên, ki xiâm nếo nếo cho kuăn pơlê oh tá vâ hbrâ mơdât  pơreăng, hâi ‘nâi vâ vế tơniăn tơchoâm ăm tâi tâng kuăn pơlê. {ok thái pơkeăng Phạm Văn Lào tối tiah kố:

Tơdroăng ki kal má môi nôkố tiô a thế tơm mâu tơdrong kung kếo mâu xok ki chiâng toăng têa xơm chôu tah, tâng bú to xôh pơkeăng ôh tá kâi kơdế tâi pơreăng. Pin bú xôh pơkeăng klêi hiăng kơdế mâu kiâ ngu nge#ng, tri trô ah tê.

Nôkố lâp tơnêi têa hiăng tối ai lối 100.000 ngế tơngê lo mơheăm, tung mê ai 10 ngế hiăng hlâ. Nôkố mâu kong pơlê peăng hdroh [ă peăng tơdế tơnêi têa - Tây Nguyên dế tung rơnó tâ pơreăng. Pơreăng tơngê lo mơheăm hâi teăm ai pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơreăng [ă pơkeăng pơlât ki xêt khât, mê nôkố tơdroăng pêi pro thế ví tri trô pâk, thế kơdế kiâ ngu nge#ng, tri trô, tơm mâu tơmeăm ki tơhneăng, tuih xok, tơdrong chái ki chiâng toăng têa, cho troăng ăm têa hbrông hiu rơtâ tá hngêi, klâp xi mâu vó,  kế kơdroăng têa.Drêng hiăng tâ tú tơngê lo mơheăm kô pro kơdrâ tơngê hmân, tơngê râ xap 2-7 hâi, hlối pro châi ko, rơlâi rơlo, hêng hêa, châi klêa pơyâng lo têa …thế re\ng djâ a hngêi pơkeăng ki achê vâ teăm khăm ôu pơkeăng pơlât. Pôi tá hmếo pơrôe xêh pơkeăng ôu pơlât a hngêi xua tâng ôu pơkeăng ôh tá tro tơdroăng, ôh tá ôu tro tiô [ok thái pơkeăng hnê, kô chiâng rơ iô, tơ’lêi hlâ.

Kơ-êng [ok thái pơkeăng ‘na pơrea\ng tơngê lo mơheăm a vâi hdrêng ki piê

Nôkố lâp kong pơlê Dak Lak hiăng ai lối 9 rơpâu roh ngế tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm, tung mê ai 2 ngế hlâ. Ki rơhêng vâ tối tu\m péa ngế hlâ pơrá châ piê. Vâ ti tăng ple\ng ‘na ki tơ’lêi trâm xía vâ dêi pơrea\ng tơngê lo mơheăm a mơngế ki châ piê, ngin hiăng ai roh tơpui tơno [a\ [ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Kăn pơkuâ kơbong hồi sức cấp cứu Vâi hdrêng [a\ vâi hdrêng ối ngá, hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên.   

Êng: Ô [ok thái pơkeăng! Tơdroăng pơrea\ng tơngê lo mơheăm hơnăm kố ai ki lâi gá phá tơ-ê tâng pơchông [a\ mâu hơnăm hdrối há?

-{tpk Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Kơxo# mơngế tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm tung pái khế apoăng hơnăm, pái khế pơtối mê nếo cho iâ, tung pái khế ki ‘nâi ai dâng 10 ngế laga troh chôu phut kố mê ngin ai 95 ngế tơngê lo mơheăm tơku\m ki hên apoăng khế 7 ngiâ kố. Tá ngế ki hlâ xuân a khế 7 kố nah. Tiah hmâ mâu ngế tơngê lo mơheăm mot pơlât a kơbong hồi sức cấp cứu hmâ hlo cho lo mơheăm môh, châi klêa, eâk lo têa. Ing tơdroăng ki lo mơheăm môh chiâng tơngê lo mơheăm râ cho re\ng.

Ki má lối tung hơnăm kố cho ngế tơngê lo mơheăm rơlâi tung châ hâi má pu\n, má pơtăm. Tiah hmâ hdrối nah, tơdroăng tơlâi rơlo tung châ tơngê lo mơheăm hmâ a hâi má péa troh hâi má pơtăm [a\ nôkố ngin xuân hiăng trâm rơlâi rơlo tung châ xua tơngê lo mơheăm a hâi má tơdrốu [a\ ki phá tơ-ê nếo mê cho rơlâi rơlo xua tơngê lo mơheăm a vâi hdrêng châ lối hngăm cho hên tâng pơchông [a\ vâi hdrêng ki châ ôh tá piê.

-Ô [ok thái pơkeăng! Tiah lâi mâu vâi hdrêng ki châ piê lối hngăm mê tơ’lêi chiâng châi râ drêng tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm?

-{tpk Hoàng Ngọc Anh Tuấn: A vâi hdrêng châ ôh tá piê, tơdroăng ki chiâng châi râ châ dâng 4,6 troh 4,8% laga [a\ vâi hdrêng ki châ piê lối hngăm mê châ troh 15%, mê cho châ 3 xôh tâng pơchông [a\ mơngế ki ôh piê. Xua mê, mâu vâi hdrêng châ piê mê tơ’lêi tơngê lo mơheăm mê tơdroăng châi xuân râ tâ. Xua châ dêi mâu vâi hdrêng mê tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm mê tơdroăng châi xuân râ tâ. Xua mâu vâi hdrêng châ piê mê ai tơdroăng ôh tá tơniăn ‘na sik, trếo đăm, rơmâ, hiêm, ki kâi hbrâ mơdât pơrea\ng, …cho hên tơdroăng. Ki nhên khât pơlât mâu vâi hdrêng ki châ piê mê cho drêng pơlât cho pá puât. Má môi, pin thế tơmiât nhên trếo têa tung châ tiô tro ki hngăm châ tâng ôh kô chiâng rơlối hên trếo têa tung châ. Má péa nếo [a\ mâu vâi hdrêng piê mê tơdroăng xo troăng mơheăm lơ vâ ăm ivá mo sêi cho pá. Xua mê châ piê mê cho kô tơ’lêi tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm râ tâ [a\ kô tơ’lêi hlâ xuân hên tâ há’’.

-Ô [ok thái pơkeăng! Vâ ví mâu tơdroăng xía vâ, mâu rơpo\ng ai vâi hdrêng châ piê lối hngăm mê kal pêi ki klâi drêng nhôm vâi hdrêng tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm?

-{tpk Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Drêng vâi hdrêng tơngê lo mơheăm mê thế troh mâu tíu khăm pơlât achê vâ khăm pơlât [a\ vâ re\ng châ ‘nâi nhên thăm rế tro. Mâu thái pơkeăng kố tối ăm ‘nâi mâu ngế ki lâi pơlât a hngêi, ngế ki lâi thế koi pơlât a hngêi pơkeăng, ki rơhêng vâ tối [a\ mâu ngế ki hiăng hlo mơni râ mê kô chiâng tơngê lo mơheăm râ kô re\ng, [a\ mâu vâi hdrêng hiăng tiah mê [a\ mâu vâi hdrêng piê mê kô tơ’lêi tâ, [a\ re\ng tâ. {a\ mâu ngế kố mê rơpo\ng thế djâ vâi hdrêng troh a tíu khăm pơlât mê cho troăng pêi ki tơtro má môi. Mâu rơpo\ng [a\ mâu nôu pâ pôi tá tơngôu drêng ai pơrea\ng tơngê lo mơheăm a vâi hdrêng’’.

-Pâ mơnê kô [ok thái pơkeăng!

Pó vâi krâ nho\ng [a\ pú hmâ nếo klêi tâng roh tơpui tơno [a\ [ok thái pơkeăng Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Kăn pơkuâ kơbong hồi sức cấp cứu Vâi hdrêng [a\ vâi hdrêng ối ngá, hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ‘na mâu tơdroăng ki kal vâ pơlât [a\ rak ngăn vâi hdrêng châ piê tro tâ pơrea\ng tơngê lo mơheăm. Kơ’nâi kố cho tơbleăng tối hbrâ mơdât pơrea\ng tơngê lo mơheăm ăm vâi krâ vâ pâ:

Tối tơbleăng

Hbrâ mơdât pơrea\ng tơngê lo mơheăm

            -Tơngê lo mơheăm cho pơrea\ng ki râ xua virus Dengue pro. Mâu ngế ki kơdrâ tơngê, đi đo , ton sap ing 2 troh 7 hâi. Mê hlo lo khêi lơ prâp a kéa.

            Mâu ngế lo mơheăm môh, tơngê, kơtêi kơtâu têi, kơtêi chu kơdroh, chêng ko\ng hngiú, hlo a ngiâ môi tiah: ôh tá hêng kâ tơmeăm, châi kơxêng, châi ko, châi klêa. Tâng hrá châ hlo, pơlât ôh tá teăm, ôh tá tro kô chiâng hlâ.

            -Túa hbrâ mơdât pơrea\ng tơngê lo mơheăm cho kơdê kiâ ngu nge\ng, tri trô. Mơgrúa kong prâi, mơgrúa kế ki kơdoăng têa. Koi thế kât kơmung. Xôh pơkeăng kơdê tri trô. Xua kế kơtâu [a\ on tơhrik kơdê tri trô.

            -Tơngê lo mơheăm nôkố tá hâi ai vaccine hbrâ mơdât pơrea\ng [a\ pơkeăng pơlât prêi. Rêm ngế kuăn pơlê kal hbrâ pêi pro mâu túa hbrâ mơdât pơrea\ng tơngê lo mơheăm, rak vế ivá châ chăn, rơpo\ng [a\ pơlê pơla.

            Thu Huế - Quang Nhật chêh

A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng