VOV4.Sêdang -Hnoăng cheăng séa ngăn dêi Kuo#k ho#i cho ki xiâm cho vâ mơdêk hnoăng cheăng dêi kơ koan tơnêi têa, kơ koan xiâm dêi kuăn pơlê, rak tơniăn hnoăng cheăng pơkuâ tơnêi têa cho dêi kuăn pơlê. Tung pơla hdrối kố nah, rơtế [ă tơdroăng pêi pro hnoăng cheăng mơjiâng luât [ă pơkâ mâu tơdroăng ki xiâm dêi tơnêi têa, hnoăng cheăng séa ngăn dêi Kuo#k ho#i hiăng ai hên tơdroăng hơ’lêh nếo, veăng kum mơdêk hnoăng cheăng dêi Kuo#k ho#i rế hía rế châ tơ-[rê tâ. Drêng tơbâ 70 hơnăm hâi pôk Kuo#k ho#i Việt Nam ki apoăng lơ (6/1/1946-6/1/2016), Lê Thơm prếi Minh Châm, prế chêh hla tơbeăng ai chêh ‘na tơdroăng kố

A hneăng hôp roh má 10 hdrối kố nah, Kuo#k ho#i hiănglăm seá mơnhên ngăn hnoăng cheăng ki kân tung rak vế tiô troăng hơlâ, luât tung pơkuâ ngăn, xúa dâi tơnêi tơniú a mâu chêak deăng, deăng pêt kong dêi khu mơdró kâ tơnêi têa tung pơla hơnăm 2004 troh hơnăm 2014. Môi tuá um ki vâ mơhno tối tu\m têk ‘na mâu khu pơkuâ ngăn ‘na chiâk deăng tung lâp tơnêi têa hiăng châ mơnhên tối tung hlá mơ-eá tối tơbleăng, tơdrêng amê xuân hiăng châ mâu kăn Kuo#k ho#i tơpui leăng, tối mơnhên ‘na tơdroăng ki pơcháu tơnêi hên h^n la ki tơ-[rê ôh tá ‘nhó hên to lâi; tơdroăng ki xo mơdrếo tơnêi dêi mâu khu pơkuâ ngăn chiâk deăng klêi mê, pơcháu ăm tơring, cheăm pơkuâ ngăn ối hrá, khoh chiâng ai tơdjâk troh tơdroăng ‘’Pá ai kơbố pơkuâ xiâm’’, ing mê, khoh chiâng pro ai tơdroăng ki tơ’lêi vâ tơbriât xo tơnêi tơníu [ă hiá hé. Pôa Ksor Phước, Kăn xiâm hnê ngăn Ho#i đông hdroâng kuăn ngo dêi Kuo#k ho#i, Pơkuâ djâ khu kố tối ăm ‘nâi: Vâ khoh châ ai um meá ki tu\m têk tơdroăng, khu lăm seá ngăn kố hiăng athế pêi cheăng kơhnâ păng ‘nâng, athế chêh tối inhên tơrêm tơdroăng: Kơxo# kế tơmeăm cho tơdroăng ki kal má môi. Á xuân athế pơchuât ngăn pơchuât vêh [ă êng nhên tiah lâi mâu kơxo# tung môi rôh tiah mê ga môi tiah dêi pó, la dế kố ga phá tơ-ê dêi pó. Kơxo# ki chêh tối dêi mâu khu xiâm pơkuâ ngăn tơdroăng cheăng, mâu kong pơlê xuân môi tiah mê. Mâu kong pơlê, ai troh 10 to kong pơlê ki ai chiâk deăng la vâi chêh tối tá hâi teăm tu\m. Á athế chêh tối ki nếo, kal athế ai tu\m. Xua mê, tơdroăng chêh xo kơxo# tơmeăm khoăng cho tơdroăng ki pá [ă khu ki seá ngăn.

Tung 5 hơnăm hiăng hluâ, Kuo#k ho#i hneăng 13 hiăng lăm séa mơnhên ngăn hên xôh, tơku\m tơpui tơno ‘na kơxo# liăn ngân dêi tơnêi têa, mâu kơvâ mơhno túa le\m tro, hnê mơhriâm, khăm pơlât, khoa hok-cheăng kơmăi kơmok troh a mâu tơdroăng ki pơxúa ăm tơná kuăn pơlê, ki kuăn pơlê ối tô tuăn, môi tiah rak vế, pêi pro ‘na tuá ki hơ’lêh tung pêi cheăng kâ, rak vế pêi pro tiô troăng hơlâ luât tung pơkuâ ngăn ‘na kế ki krúa le\m, rak tơniăn ‘na kế kâ; Tơdroăng rak vế, pêi pro tiô luât ‘na kơdroh kơtiê, pơla sap hơnăm 2005-2012 [ă hiá hé. Tâng hdrối nah, hnoăng cheăng seá ngăn xiâm dêi Kuo#k ho#i ki xiâm cho tơmâng ngăn tiô kơ hiâm mơno [ă ki chêh tối dêi kơxop mơ-ea luât [ă Luât mơjiâng Kuo#k ho#i ai hên to mâu tơdroăng pơkâ tơchuâm, mê nôkố, tơdroăng pơkâ seá ngăn hiăng châ Kuo#k ho#i tối tơbleăng rêm hơnăm vâ kum ăm hnoăng cheăng ki kố châ pêi pro đi đo, ai tơtro tiô khôi túa, pêi pro ki tơtro xiâm, pêi tơdâng tơ’mô. Seá mơnhên ngăn ‘na ki châ tơ-[rê dêi rêm hnoăng cheăng seá ngăn tung hneăng má 13 dêi Kuo#k ho#i, Yăo sư-Tie#n sih Trần Ngọc Đường, Cho kăn pho\ pơkuâ ngăn [ơrô Kuo#k ho#i tối ăm ‘nâi: ‘Na seá ngăn mê Kuo#k ho#i hneăng 13 hiăng ai hên drăng ki hơ’lêh nếo, mê cho prôk trâu hơngế tung seá mơnhên ngăn mâu tơdroăng cheăng ki xiâm vâ kơdroh ki lơ mơ’no liăn ngân lối hên h^n môi xôh, xua ai hên mâu kăn ai êng tiah kố, hnoăng cheăng tiâ mơnhên cho hnoăng cheăng ki vâ seá mơnhên ngăn ki trâu hơngế, tơtro [ă hiâm mơno kuăn pơlê [ă xuân vâ mơhno tối hiâm mơno dêi kăn Kuo#k ho#i.

Tiô pôa Lương Phan Cừ, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an mâu tơdroăng dêi pơlê pơla dêi Kuo#k ho#i tối, ing tơdroăng cheăng seá ngăn dêi Kuo#k ho#i, mâu tơdroăng ki ối ‘ro, ki tá hâi kâi trâng dêi mâu kơ koan pơkuâ ngăn cheăng tơnêi têa [ă khu kăn pơkuâ hiăng châ pơtối hlo mơnhên. Ing mê, ai troăng hơlâ i tơtro xuân môi tiah re\ng teăm bro thăm, chêh tối i tu\m mâu troăng hơlâ ki chêh tối tung Luât ki vâ ăm kuăn pơlê rak vế. Pôa Lương Phan Cừ tối ăm ‘nâi, ki seá ngăn dêi Kuo#k ho#i cho hnoăng cheăng ki ôh tá păng lôi tung tí tăng seá mơnhên ngăn ivá dêi tơnêi têa: Hnoăng cheăng seá mơnhên hiăng pro trâu hơngế tung rêm tơdroăng cheăng, mot tung mâu tơdroăng ki kuăn pơlê kal vâ châ to\ng kum, châ tí tăng ‘nâi ple\ng. Ing hnoăng cheăng ki seá mơnhên ngăn mê hiăng athế mơdêk hnoăng cheăng dêi mâu kăn, kum mơnhông ăm Chin phuh [ă khu kăn pơkuâ pêi cheăng rế hiá rế châ tơ-[rê ó tâ. Môi rơkong tiâ dêi môi ngế kăn Kuo#k ho#i ga kô kum ăm tâi tâng khu kăn pơkuâ, hnoăng cheăng dêi khu pơkuâ xiâm châ tơ-[rê tâ.

Tung mâu túa seá mơnhên ngăn, tơdroăng êng tiâ châ ngăn cho môi hnoăng cheăng ki seá ngăn ki châ tơ-[rê dêi Kuo#k ho#i [ă mâu kăn dêi Kuo#k ho#i. Hnoăng cheăng êng tiâ đi đo châ hơ’lêh nếo vâ mơnhông mơdêk ki tơ-[rê, malối ki hơ’lêh nếo tung roh êng tiâ, môi tiah êng tiâ tiô khu tơdroăng, kơdroh chu ối iâ má môi hâi khế ki tiâ [ă hlá mơ-eá [ă hên túa tiâ ki pro mơdon ki ê. Kơxo# mơngế ki ê [ă xiâm kối dêi tơdroăng êng tiâ kơ mâu kăn Kuo#k ho#i rế hiá rế châ mơnhông mơdêk. Ki rơhêng vâ tối, a Hneăng hôp roh má 10 hdrối kố nah, túa ki êng tiâ dêi Kuo#k ho#i hiăng châ hơ’lêh nếo [ă tơdroăng châ mâu kăn chiâng phêp êng ngế kăn ki lâi xuân hôm chơ to cheăng tung Chin phuh, lơ Ngế pro xiâm hnê ngăn, thăm nếo ối êng tá Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i. Jâ Trương Thị Ánh, Kăn Kuo#k ho#i pơlê kong kân Hồ Chí Minh ai tối: Túa pêi pro roh kố cho ‘ló păng ‘nâng, xua kố cho roh hôp vâ chê má mơ’nui dêi hneăng, ki xiâm tung seá mơnhên ngăn tung pơla rak vế, pêi pro mâu tơdroăng pơkâ ki mê, êng mâu Kăn xiâm [ă mâu khu râ ki ai tơdjâk châ pêi pro tiah lâi, ki châ tơ-[rê ga tiah lâi, mê athế tối tơbleăng ăm kuăn pơlê ‘nâi. Kố cho tơdroăng cheăng ki le\m tro, mơni chiâng vâ pơtối pêi pro ăm hneăng kơ’nâi ah. ‘Na ki xiâm kối á hlo roh kố chin phuh [ă mâu khu râ ai tơdjâk troh tối tơbleăng tung roh pêi pro ki châ tơ-[rê, ai pơxúa, ki hiăng êng tiâ tung pơla mâu khế hơnăm hiăng hluâ. Tung hlá mơ-eá tối tơbleăng mê hiăng tối mơnhên, seá ngăn i nhên mâu hnoăng cheăng tơná ki hiăng chiâng pêi pro, ai tối mâu hnoăng cheăng ki châ tơ-[rê khât vâ tah lôi mâu hnoăng cheăng ki ối tơvâ tơvân ki mâu kăn hiăng êng tung mâu khế hơnăm hiăng hluâ.

Ma luâ ti mê, hnoăng cheăng seá ngăn xuân u ối hên mâu túa pêi pro tá hâi ‘ló, môi tiah tá hâi pêi tơxâng [ă tơdroăng ki kal châ ai dêi hnoăng cheăng Kuo#k ho#i; ai hên mâu kăn pâ thế, klêi kơ’nâi seá ngăn tá hâi châ mâu kơ koan ki ai tơdjâk troh rak vế, pêi pro kơhnâ khât, ing mê, pro ăm tơdroăng seá ngăn tá hâi châ tơ-[rê, tá hâi tơxâng khât. Pho\ yăo sư-Tie#n sih Bùi Xuân Đức, Kăn pơkuâ ngăn tíu xiâm cheăng ‘na tơpui leăng, Vi [an tíu xiâm Măt tra#nTơnêi têa Việt Nam tối ăm ‘nâi: Hnoăng cheăng seá ngăn kal athế châ tối cho kal khât. Xua Kuo#k ho#i ai 3 hnoăng cheăng, cho mơjiâng luât, pơkâ mâu tơdroăng cheăng ki kal dêi tơnêi têa [ă seá ngăn. Tơdroăng seá ngăn tiah dế kố kuăn pơlê dế vâ châ tơkôm ’nâi, pro ti lâi athế châ seá ngăn, tối khe#n mâu tơdroăng ki ai păng ‘nâng. Klêi seá ngăn kal athế ai hnoăng cheăng tơleăng mơnhên, tá xê klêi seá ngăn hmếu pơ lôi amê ga xuân tá hâi pêi klêi hnoăng cheăng, tá hâi châ pêi pro tro tiô hiâm mơno dêi kuăn pơlê [ă ki châ khât păng ‘nâng mê ôh tá châ pêi pro tơxâng [ă hnoăng cheăng, ki pói vâ dêi Kuo#k ho#i.

Xua ga, hnoăng cheăng seá mơnhên ngăn đi đo châ kuăn pơlê rơhêng vâ ‘nâi ple\ng, xua ga ai tơtro [ă tơdroăng ki ái păng ‘nâng, thăm mơhnhôk mâu kơ koan dêi tơnêi têa châ kơdroh tâi dêi mâu tơdroăng ki ối ‘ro, thăm mơnhông mơdêk ki dâi khât, châ tơ-[rê tung pêi hnoăng cheăng, veăng kum kơhnâ khât tung tơleăug mơnhên mâu tơdroăng ki ối tơvâ tơvân tung rêh kâ ối rêm hâi. Paro\ng mê, mâu tơdroăng ki châ tơ-[rê mê thăm veăng kum mơnhông ki tơ-[rê tung hnoăng cheăng seá ngăn dêi Kuo#k ho#i, vâ kơ koan ai hnoăng xiâm dêi tơnêi têa châ tơxâng vêh ối peăng kuăn pơlê, châ kring vế rêm hnoăng cheăng, ki pơxúa tơchuâm dêi kuăn pơlê.

Nhat Lisa chêh [a\ tơbleăng