Ki hlo nhên má môi dêi Mô đo#i {inh đoân 15 a kơpong tíu tơkăng kong dêi péa kong pơlê Gia Lai [a\ Kon Tum cho mơngiơk ngiât dêi loăng kơxu. Mâu ngế lêng pêi cheăng kâ dêi {inh đoân 15 tơdah hnoăng cheăng [a\ hiăng pêi kêi đeăng hnoăng cheăng pơkâ cho mơnhông cheăng kâ hlối tơniăn gâk kring cheăng lêng.

Môi kơpong xo\n hr^ng km đi đo krá tơniăn [a\ vâi krâ nôkố hiăng phâi tơtô kơnôm loăng kơxu, kơnôm Mô đo#i Pôa Hồ. Pôa Rơ Mah Hin, hdroâng kuăn ngo Jarai, Kăn pơkuâ pơlê Chan, cheăm Tíu tơkăng kong Ia Pnôn, tơring Đức Cơ, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi vâ chê 30 hơnăm rơtế mô đo#i tơku\m muih treăm tơnêi pêt kơxu, tơdroăng rêh ối dêi lối 200 rơpo\ng kuăn pơlê tung pơlê hiăng hơ’lêh.

Môi pơlê tíu tơkăng kong kơtiê nôkố hiăng chôa ‘lâng phâi tơtô:

‘’Tá hâi pêi kơxu mê vâi krâ pá puât ‘nâng. Nôkố pêi kơxu hiăng ai hngêi ối, ai rơxế honđa to, mơnhông mơdêk cheăng kâ, pêi bê kâ. On tơhrik, hngêi pơkeăng cheăm nôkố hiăng ai, kuăn ‘ne\ng lăm hriâm tu\m’’.

Tơkâ hluâ lối 30 hơnăm pêi hnoăng cheăng kâ, cheăng lêng a tíu tơkăng kong Tây Nguyên, {inh đoân 15 nôkố hiăng pêt lối 42.000 ha kơxu, dâng 400 ha kơphế drô tíu tơkăng kong achê [a\ kong têa Kul dêi 2 kong pơlê Gia Lai [a\ Kon Tum, [a\ vâ chê 17 rơpâu ngế kăn [o#, mô đo#i ki rơkê, ko\ng nhân gâk kring [a\ mơngế pêi cheăng.

Ing mê, mơjiâng hên kơpong kuăn pơlê rêh ối, ối tung 37 rơpo\ng, 7 tơring, ối tung 3 kong pơlê Gia Lai, Kon Tum [a\ Quảng Bình. Tiô pôa Dương Văn Trang, Kăn cheăng tung tíu xiâm Đảng, Kăn pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng kong pơlê Gia Lai, {inh đoân 15 ai hnoăng kal khât a tíu tơkăng kong dêi kong pơlê. Ôh tá xê to tăng cheăng pêi, kum pêi lo liăn, kum vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo a tíu tơkăng kong mơnhông mơdêk cheăng kâ, tơdroăng rêh ối, mê {inh đoân hiăng kum mơjiâng cheăng lêng krá tơniăn a tíu tơkăng kong:

‘’{inh đoân hiăng tăng cheăng pêi lối 7.000 ngế hdroâng kuăn ngo a drô tíu tơkăng kong dêi Gia Lai pro ko\ng nhân dêi {inh đoân. {inh đoân a tíu lâi mê hngêi trăng troăng klông amê mơnhông mơdêk, ngiâ méa thôn pơlê rế hía xông tơtêk.

Khu râ kăn pơkuâ cheăng Đảng mâu tơring tíu tơkăng kong [a\ {inh đoân 15 tơru\m [a\ dêi pó, rơtế dêi pó mơjiâng tơdroăng kal kí rế hía rế châ tơtêk’’.

Trung tươ\ng Nguyễn Thành Út, kăn pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng ủy, Pho\ pơkuâ tơdroăng kal kí Kuân khu 5 tối ăm ‘nâi, nôkố ăm mô đo#i to a tíu tơkăng kong pêi cheăng kâ a Tây Nguyên tung plâ mâu hơnăm hiăng hluâ ăm hlo ki châ tơ-[rê.

Mâu khu pêi cheăng, mâu ngế pro ko\ng nhân [a\ vâi krâ mâu hdroâng kuăn ngo a tíu tơkăng kong cho mâu ngế gâk kring tíu tơkăng kong, Tơnêi têa krá tơniăn tâ, rơkê tâ khu lêng ki rơkê:

‘’Tơdroăng cheăng kâ, cheăng lêng kố cho mơjiâng gâk kring ai pơlê, cheăm, ai kuăn pơlê rêh ối, hngêi trung, ai mâu vâi cháu. Rơxông kố, mâu rơxông kơ’nâi, kuăn ‘ne\ng, cháu chái, jâ pôa nôu pâ akố, mơjiâng hngêi trăng troăng klông, rak vế kế tơmeăm khoăng, tơnâp kiâ jâ pôa, vâi gâk kring kế tơmeăm khoăng dêi vâi, kô chiâng tơmiât gâk kring dêi kế tơmeăm khoăng vâi.

Tiah mê cheăng kâ, cheăng lêng gâk kring a tíu tơkăng kong hiăng mơjiâng môi tơdroăng gâk kring, môi tơdroăng kal kí krá tơniăn, ôh tá ai rơtuh lêng ki lâi chiâng gâk kring tíu tơkăng kong [a\ hiâm kuăn pơlê. Ki mê gá kơnâ ‘nâng’’.

{a\ tiô pôa Thào Xuân Sùng, Kăn cheăng tung tíu xiâm Đảng, Pho\ pơkuâ pơtâng tối kuăn pơlê râ tơnêi têa, mâu đông mô đo#i pêi cheăng kâ hlối cheăng lêng a Tây Nguyên ki má môi cho {inh đoân 15 hiăng ai mâu troăng pêi ki rơkê, tơmiât pêi rơkê tung tơdroăng mơhnhôk kuăn pơlê.

Ing mê, mơjiâng pro tơdroăng ki tơru\m, pro loi tơngah dêi kuăn pơlê [a\ Khu lêng, [a\ Đảng, Tơnêi têa, mơhnhôk kuăn pơlê a tíu tơkăng kong veăng mơjiâng, gâk kring Tơnêi têa:

‘’{inh đoân 15 hiăng pêi pro tơtro troăng tơmiât dêi Pôa Hồ cho ‘’troăng hơlâ 1 túa 10 kho\m mơ-eăm 20’’. La troăng hơlâ mê châ po rơdâ pêi pro rơkê, tơdroăng ki rơkê mê ôh tá xê môi péa hâi gá chiâng, mê cho troăng tơmiât la thế mơ-eăm, môi tiah tơdroăng mơhnhôk vâi krâ nho\ng o pêi báu klâng, vâi krâ ôh tá tê tơnêi mê hơ’lêh pêt loăng plâi ton hâi mê nếo ai tơdroăng rêh ối phâi tơtô.

{a\ túa pêi mê, á hâk nâ ‘nâng. Ki khât ‘nâng, Pơkâ 49 Khu pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng hneăng má 11 hiăng pêi pro tung tơdroăng rêh ối [a\ tơdroăng loi tơngah dêi kuăn pơlê thăm krá chân, châ mơdêk [a\ pin hlê, tơru\m cheăng pơla Đảng [a\ Kuăn pơlê thăm mơnhông mơdêk’’.

Tâng vâ tối, môi kơpong tíu tơkăng kong xo\n hr^ng km a tíu tơkăng kong péa kong pơlê Gia Lai [a\ Kon Tum hiăng châ mơjiâng krá tơniăn, môi kơpong [a\ ai tơdroăng hơ’lêh nhên ‘na cheăng kâ rêh ối pơlê pơla.

Rêm ngế ko\ng nhân, rêm vâi krâ hdroâng kuăn ngo a kơpong tíu tơkăng kong kố pơrá hiăng hlê ple\ng troăng tơmiât gâk kring lâp kuăn pơlê. Vâi hiăng chiâng mâu ngế gâk kring tíu tơkăng kong Tơnêi têa, ai khu pú hên, ai troăng hơlâ krá tơniăn ôh tá ai khu ngế ki lâi kâi pơlông djâ.

Pôa Rmah Pơ, cheăm Ia Nan, tơring Đức Cơ, kong pơlê Gia Lai, tối:

‘’Á xuân môi tiah vâi krâ nho\ng o a kố xuân phiu ro ‘nâng. Troh nôkố, rơpo\ng ki lâi pơrá hiăng ai rơxế, ai tu\m kế tơmeăm khoăng, hơ’lêh hên ‘nâng. Tâng ôh tá ai {inh đoân, mô đo#i pro đông akố mê mơni troh nôkố xuân tá hâi hơ’lêh. Kuăn pơlê a kố hiăng hlê ple\ng păng ‘nâng, hiăng ‘nâi, tiô Đảng, tiô Tơnêi têa tê, ôh tá tiô mâu ngế xông tơtrâ pơlông djâ. Tơdroăng cheăng kâ, tơdroăng rêh ối pin hiăng tơniăn môi tiah kố mê ôh tá la lâi tiô mâu ngế ki tơtrâ ôh’’.

Thie#u tươ\ng  Đặng Anh Dũng, Kăn pơkuâ {inh đoân 15 tối ăm ‘nâi, tung plâ lối 30 hơnăm hiăng hluâ, {inh đoân đi đo mơ-eăm pêi hnoăng cheăng châ Đảng, Tơnêi têa, Kuân ủy Tơnêi têa [a\ Khu xiâm pơkuâ lêng pơcháu. Rêm ngế kăn [o#, lêng, ko\ng nhân viên dêi {inh đoân hiăng rêh ối tung hiâm mơno kuăn pơlê, ru\m môi hiêm mơno [a\ kuăn pơlê.

Tung pơla kố nah, ai hên tơdroăng ‘na tơdroăng Khu lêng hiăng hôm tung pêi cheăng kâ lơ ôh. Thie#u tươ\ng Đặng Anh Dũng tối, tơdroăng kố kal châ séa ngăn khât tung pơkâ, tơdroăng ki nhên. Tâng bu pêi cheăng kâ tê mê ôh tá kal ai mâ dêi Khu lêng.

Laga [a\ mâu kơpong tíu tơkăng kong, rơlố, mâu kơpong ki phá tơ-ê, mâu tíu tơdroăng cheăng kâ rêh ối pơlê pơla, tơdroăng rêh ối kuăn pơlê ối trâm hên pá puât, tơdroăng kal kí ối ai hên tơdroăng ôh tá tơniăn mê xuân u ối hnoăng dêi mâu ngế lêng vâ rơtế kuăn pơlê tung mơnhông mơdêk cheăng kâ, hlối tơniăn cheăng lêng gâk kring.

Tiô troăng tơmiât dêi Thie#u tươ\ng Đặng Anh Dũng, la ngiâ dêi {inh đoân 15 kơnôm tung tơdroăng nôkố, kơnôm a kuăn pơlê:

‘’Á pêi a kố tơdroăng xông tơtêk, tiô roh. Drêng lâi kơpong kuăn pơlê, tơniăn a mê, phâi tơtô, ôh tá kal mô đo#i amê xếo mê tơvêh khu mô đo#i, ôh tá ai đông lêng ki lâi pêi xếo. Rêh ối tung kuăn pơlê, tâi tâng rêm tơdroăng a pơlê mê kơnôm kuăn pơlê nếo ai hâi kố, [a\ la ngiâ {inh đoân 15 pơtối u ối [a\ mơnhông mơdêk môi tiah lâi xuân xua kuăn pơlê’’.

Môi kơpong tíu tơkăng kong krá tơniăn môi tiah châ xâp môi plâ ếo [a\ meăm [a\ troăng pêi mơjiâng cheăng kâ [a\ hlối cheăng lêng hiăng [a\ dế châ {inh đoân 15, Khu xiâm pơkuâ lêng pêi pro a tíu tơkăng kong Tây Nguyên plâ lối 30 hơnăm hiăng hluâ.

Ki châ tơ-[rê dêi Khu lêng pêi cheăng kâ [a\ cheăng lêng gâk kring kô hlo nhên ing um méa dêi {inh đoân [a\ mâu kơdrum kơxu ngiât le\m, mâu pơlê phâi tơtô, kro mơdro\ng. Mê xuân cho mơnhên ăm hlo troăng hơlâ ki tơtro, teăm tơdrêng dêi khu xiâm Đảng, Khu pơkuâ cheăng Đảng kơvâ cheăng lêng [a\ Khu xiâm pơkuâ lêng a kơpong tơnêi Tây Nguyên tối phá xêh, lâp tơnêi têa tối tơchuâm./.

Công Bắc chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng