VOV4.Sêdang - Nôkố, a tơnêi têa pin pơreăng tơngê lo mơheăm dế tâ tú hên [ă tâ tú re\ng a hên kong pơlê tung lâp tơnêi têa têa, tung mê hiăng ai ngế hlâ. Tơdroăng ki tô tuăn xâo pơreăng tơngê kô ối tâ tú rơ iô.

  Nôkố, pơreăng tơngê lo mơheăm dế tâ tú re\ng tung lâp tơnêi têa, pơreăng tơngê lo mơheăm dế tâ tú a 50 to kong pơlê, pơlê kong kân tung lâp tơnêi têa. Xêo sap ing hơnăm 2015 troh nôkố, lâp tơnêi têa tôi ai lối 30 rơpâu ngế tơngê lo mơheăm, tung mê hiăng ai ngế ki hlâ.

Tơngê lo mơheăm cho pơreăng ki xua tri trô ngre ngró pâk, hâi teăm ai vaccine [ă pơkeăng ki pơlât xêt khât. Oâ kơtâ tri trô, kiâ ngu nge#ng, cho ki xiâm pro chiâng tơngê lo mơheăm tơkum hên a mâu kế kơdoăng têa môi tiah, vó, kơ’lo reăng, loăng pêt pro le\m mơnâ mâ, tơmeăm xúa dâ têa tung tâi tâng a râ hngêi, a plông hngêi a ‘ngêi, a drô hang lơng [ă hên tíu ki ê dêi mâu rơpo\ng hngêi. Vâ hbrâ mơdât, Khu ngăn pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng (ối tung Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât) hnê tối ăm kuăn pơlê kal thế rak vế krúa le\m huôh kong prâi, prui nhâ êa rơtoh, ok tah têa ki toăng tung vó, [ă cho troăng mơ’no têa pôi tá ăm têa châ toăng rơtâ tá hngêi, kơ’nêi ká a tíu meăn kơdroăng têa, vâ kơdê tah ôa, tri tro, kiâ ngu nge#ng. Drêng pêi cheăng, lăm xah hêi a mâu kơpong ki ai tri trô thế xâp hmân ếo xo\n, pik pơkeăng ôh tá ăm tri tro pâk, koi kơmăng kât mitơkel. Drêng tơngê hmân, pôi tá pơlât xêh a hngêi, mê thế troh khăm pơlât a hngêi pơkeăng vâ châ [ok thái pơkeăng teăm hnê pơlât tơdrêng. 

Hbrâ mơdât kô tri trô kâ a kơhâi:

Tơngê lo mơheăm cho tơdroăng châi ki tâ tú xua ing virus pro, ‘nâ hía chiâng tâ tú hên xua ing tri trô djâ virus pâk ‘mot pơreăng a ngế ki ối le\m. Tri trô nhăng kơneăng pâk a kơhâi, ki hên a pơla 2 chôu klêi mâ hâi lo, [ă péa chôu hdrối mâ hâi vâ klêh. Tơngê lo mơheăm hmâ hlo ai plâ hơnăm, malối a rơnó mêi, mơni kô tâ tú rế hên.

Vâi ‘ne\ng sap ing 1 hơnăm troh 15 hơnăm hmâ tâ tú pơreăng tơngê lo mơheăm, hên má môi sap 3 troh 8 hơnăm. Ngế ki hiăng kân xuân tâ tú.

Drêng virus hiăng mot tung châ mơngế, 4 troh 6 hâi kơ’nâi (ki re\ng gá pái hâi, ki hrá gá 10 hâi), kô ai mâu tơdroăng ăm ‘nâi apoăng; tơngê; châ tung châ malối châi xteo), châi kóu kơxêng chêng krâng. Hmâ hlo kơdrâ tơngê hmân, tơngê sap 2 troh 7 hâi, klêi mê ai tơngê lo mơheăm (hlo tum hbri hbríu a kéa, lo mơheăm chêng hne#ng, ‘nâ hía lo mơheăm tung troăng klêa, ngôa, troăng nu\m), ‘nâ hía kliâm kân, ‘nâ hía pro kơdrâ tơngê (kơdroh tơngê, kéa prâp, châi rơbâp lâp châ, kơtêi kơtâo chôa, tiêng tăng kơtêi ôh tá hlo kơtêi) tơ’lêi hlâ tâng ôh tá re\ng ‘nâi, ôh tá teăm pơlât tơdrêng, malối cho vâi hdrêng.

Pơlât [ă pơkeăng hla loăng:

Troh nôkố, tơngê lo mơheăm xuân hâi ai pơkeăng pơlât ki xêt khât, ki hmâ hlo vâi pơlât tơdroăng ki dế châi, [ă kơ’nâi ah gá ti lâi. Tâng ôh tá râ, chiâng pơlât dêi a hngêi: ăm vâi ‘ne\ng koi pơtê, pôi tá kơtâo hmâng vâ, ăm kâ i–iâ, kâ kế rơpâ, ăm ôu têa hên tâ rêm hâi, xuân chiâng ăm ôu têa ki pế la hiăng ngê, lơ ôu têa Oresol (têa kơx^ khăng, hơ’lâk môi tiah kơ’nâi kố: 1 kơxuô hơ’lâk tung 1 lit têa, ôu tung 100 troh 150 milit têa tung môi hâi), ăm ôu têa krui ngeăm, têa krui chôu râm xik, tâng dế tơngê mân thế xut châ [ă têa tô o-ol. Oh tá chiâng ti tăng pro ăm lo mơheăm  kúa ăm lo hyôh hngiú, pôi ta sâp hmân ếo hâ drêng vâi hdrê dế tơngê hmân, pối tá mơgât kâ hmê, pôi tá mơgât ôu têa.

Tơdroăng pơkâ tơchuôm tung pơlât tơngê lo mơheăm cho thế re\ng ăm ôu têa, lơ pak ‘mot sirôm, tâng tơngê ôh tá râ, pơlât [ă tơdroăng ăm ôu têa, ăm ôu têa râm xik, thế pro kơdroh tơngê tâng tơngê râ kơpêng 39 độ C, xo kên kơ ’nhâm têa prí pêa a kl^ng, xut tung châ, ăm ôu pơkeăng. Tâng tơngê lo mơheăm ki ó thế pâk ‘mot têa Sirôm, pâk ‘mot mơheăm [ă hía hé.

Túa hbrâ mơdât pơreăng tơngê lo mơheăm:

-Túa hbrâ mơdât ki tro má môi ok tah têa ki toăng tíu êa rơtoh cho tíu ki tri trô hmâ kơtâ, kơdê tri trô, kiâ ngu nge#ng [ă hbrâ mơdât tri trô pâk.

-Thế đi đo klâp xi mâu kế kơdoăng têa vâ ôu pế pơchên hmê kơchâi, môi tiah tíu kơdoăng têa, vó, kơthung thế xo kơnâp klâp.

-Tơm tah mâu tuih xok ki hvât rơtâ tá hngêi môi tiah kơ’lo ki hiăng tơhneăng, klo\ng, kơtôu plâi ‘lâu, po nhâ, kơpuih văng ăm krúa le\m rơtâ tá hngêi. 

Hbrâ mơdât tri trô pâk:

-Sâp hmân ếo xo\n vâ hding 

-Drêng koi hmâ kơhâi lơ kơmăng thế hnhâng mitơkel

-Xo kơthung pơkeăng xoh ki kơdê tri trô, chôu nhăng ôh át ăm tri tro pruât, troh tah tri trô, xo pế pêt hnối pê [ă on tơhrik vâ  kơdê tri trô [ă hía hé.

 - Xo mitơkel kơhnhâm tung têa pơkeăng kơdê tri trô.

-Ăm ngế ki tơngê lo mơheăm koi tung kơ mung, pôi tá ăm tri trô châ pâk, ah tri trô ki tro pâk mê lơ lăm pâk chiâng tâ tú mâu ki ê [ă hía hé.

Gương  tơplôu [a\ tơbleăng