Ing lâi vâ kum ăm tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng Việt Nam chiâng tơmeăm tê mơdró?

Thứ hai, 00:00, 04/06/2018

VOV4.Sêdang - A Việt Nam, hơnăm 2005 klêi kơ’nâi Luât Tê mơdró châ xêt khât, 2 tíu mơdró kế tơmeăm [ă môi tíu xiâm tê mơdró kơphế hiăng pơxiâm ai mâ. La tơdroăng cheăng dêi mâu tíu cheăng kố xuân hlo ôh tá tơ-[rê klâi, ôh tá châ tơ’mot hên khu ki ‘no liăn cheăng. Xiâm kối cho xua mâu tơdroăng pơkâ ‘na tê mơdró ối ai hên tơdroăng ki kơhnâ [ă tá hâi ai pơkâ ‘na roê kế tơmeăm ing tíu ki tê mơdró kế tơmeăm kong têa ê. Vâ ‘mâi rơnêu tơdroăng kố, sap ing hâi lơ 1/6/2018, pơkâ kơxo# 51 dêi Chin phuh ‘mâi rơnêu, ‘mot tơ’nôm mâu tơdroăng 158 pơkâ nhên Luât Tê mơdró ‘na tơdroăng cheăng roê, tê kế tơmeăm ing Tíu tê mơdró kế tơmeăm pơxiâm châ xêt khât. Vâ châ pơxúa ing rôh ki kố, kuăn pơlê, khu mơdró kâ [ă mâu tíu tê mơdró kế tơmeăm kal athế pro klâi? Lệ Hằng, ngế chêh hlá tơbeăng, ai [ai chêh ‘na tơdroăng kố.

Việt Nam cho kong têa tê ngi kong têa ê kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng hên má môi lâp plâi tơnêi, ki má lối cho kơphế, tiêu, kơxu. Laga sap ing hdrối nah troh nôkố, yă tê ngi kong têa ê kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng pơrá xua khu tê mơdró kong têa ê hnê tơdjâ. Pơkâ mâu kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng kố xuân xua mâu khu tê mơdró kong têa ê pơkâ. Drêng kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng hên, yă chu rơpâ mê kuăn pơlê tơbriât dêi pó tê, mê yă hmâng vâ. Ki nhên, yă tiêu prăng a Đồng Nai nôkố bu u ối dâng 62 rơpâu liăn môi kilô, tơdrêng amê hdrối nah drêng yă kơnâ troh 240 rơpâu liăn môi kilô. Tiô mâu khu tê mơdró mê yă tiêu Việt Nam dế a kơlo ki rơpâ, laga xua ôh tá chiâng pơkuâ yă, ôh tá ai yă séa [a\ lâp plâi tơnêi xua mê kuăn pơlê thế tê dêi. Tơdrêng amê, a Ấn Độ [a\ Braxil, kơnôm ai tíu tê mơdró pơ’leăng tiêu xua mê yă xuân ối hôm. Khu pơkuâ ‘na tiêu dêi Ấn Độ pói vâ tơru\m [a\ Việt Nam vâ la ngiâ veăng tung tíu tê mơdró dêi Việt Nam. Jâ Nguyễn Mai Oanh, Pho\ hnê ngăn Khu tơru\m pêt tiêu Việt Nam tối ăm ‘nâi:

‘’Ngin hiăng pêi cheăng [a\ Khu tơru\m pêi tiêu Ấn Độ pói vâ rup ko\ng [a\ dêi rơpó vâ veăng tung tíu tê mơdró vâ hnê dêi pó tung tíu tê mơdró, dêi tơná kô tơniăn yă tiêu châ kơnâ tung kơchơ tê mơdró a kơlo ki hôm khât. Ấn Độ xuân pói vâ troh mơ’no liăn cheăng [a\ veăng tung tíu tê mơdró tiêu’’.

{a\ kơphế, hdrối nah Khu xiâm pơkuâ kơmăi kơmok tê mơdró hiăng ăm mơnúa Tíu xiâm tê mơdró kơphế Buôn Ma Thuột, laga tíu xiâm kố bu pêi cheăng tung môi pơla mê hiăng kl^ng péa. {a\ pơ’leăng kơphế bu tê mơdró tung tơnêi têa. {a\ khu tê mơdró kong têa ê troh rôe kơphế dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng Việt Nam tiô pơkâ dêi vâi [a\ yă rơpâ, kơ’nâi mê vêh uâ mơdiê tê [a\ yă kơnâ. Xua mê, khu tê mơdró [a\ mơngế pêt kơphế pói vâ drêng tíu tê mơdró kế tơmeăm khoăng tung tơnêi têa po [a\ kô tơru\m tê mơdró [a\ kong têa ê mê tơdroăng tơdrăng khât, nhên khât, yă tê tiô lâp plâi tơnêi, kơdroh ki ôh tá tơniăn ‘na yă, ví tro hdjip yă. Vâ tiah mê mê tiêu, kơphế, kơxu drêng vâ châ tê thế tơniăn tiô pơkâ tê ngi kong têa ê. Hên kuăn pơlê pêi chiâk deăng tối ăm ‘nâi kô ai ivá tơtro tiô pơkâ kố laga kal châ hnê mơhno nhên tâ. Pôa Nguyễn Hữu Thắng, Kăn pơkuâ khu tơru\m cheăng Xuân Lộc, kong pơlê Đồng Nai pâ thế:

‘’Vâi krâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng [a\ á xuân tiah mê ôh tá ‘nâi pơ’leăng tiêu vâ châ tê mê kal mâu pơkâ tiah lâi vâ ngin [a\ mâu ngế ki hriăn ple\ng hnê mơhno ngin pêi tro tiô pơkâ mê vâ pơ’leăng tiêu re\ng châ tê tung tíu tê mơdró’’.

Khu tê mơdró kế tơmeăm khoăng pêi chiâk deăng xuân tiah mê, xua tá hâi ‘nâi hên tung kơvâ kố xua mê dé kal kơ koan cheăng hnê mơhno, to\ng kum mâu túa tê mơdró tung tíu tê mơdró, rah rơnó rôe – tê ki hôm [a\ tê mơdró châ tơ-[rê…Pôa Trịnh Đức Minh, Kăn hnê ngăn khu tơru\m pêi kơphế Dak Lak tối:

‘’Mâu khu tê mơdró thế ‘nân tơpui tơno [a\ dêi pó, hngêi arak liăn thế ‘nân tơpui tơno [a\ dêi pó, mâu tíu cheăng logistic ‘nân [a\ dêi pó [a\ mâu tíu tê mơdró tung tơnêi têa tơru\m [a\ dêi pó [a\ kơ’nâi mê cho tơru\m [a\ dêi pó. Pin mơnúa pêi mâu kế ki châ tơ-[rê mê kô pro loi tơngah’’.

Pak^ng mê, hên khu tê mơdró drêng veăng tíu tê mơdró kal khât hnôu ‘măn rak tơtro ăm kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng, ki má lối ‘na ki tô hngiú, hngiêm [a\ hía hé. Xua mê, tâng túa pêi logistic pơcháu tơdah kế tơmeăm a mâu hnôu, kơno peăng hdroh pêi cheăng tơtro, châ tơ-[rê, kơxo# liăn mơ’no tơtro, tơ’lêi hlâu mê tơdroăng kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng tê mơdró tung tíu tê mơdró châ tơ-[rê tâ. Pôa Nguyễn Đức Dũng, Pho\ pơkuâ tung tê mơdró kế tơmeăm khoăng Việt Nam tối ăm ‘nâi:

‘’Pak^ng tơdroăng tê mơdró hâi khế pơkâ mê ngin xuân hiăng ru\m [a\ mâu ko\ng ti logistic, hnôu [a\ hía hé vâ pro tiah lâi khu tê mơdró troh tíu tê mơdró ngin ôh tá êa lăm tăng khu ki pơto kế tơmeăm, séa ngăn..mê tíu tê mơdrố kô tơbleăng mâu khu cheăng kố vâ khu tê mơdró tơ’lêi hlâu [a\ hbrâ ví tơdroăng ki ôh tá tơniăn’’.

Kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng Việt Nam môi tiah pơ’leăng tiêu, kơphế a tíu tê mơdró kế tơmeăm khoăng [a\ tê mơdró kế tơmeăm khoăng kong têa ê cho tơdroăng ôh tá tơ’lêi hlâu. Laga tâng kuăn pơlê pêi chiâk deăng, khu tê mơdró, kơ koan cheăng rơtế mơ-eăm vâ tơxâng tơtro mâu pơkâ ki kơtăng dêi ‘’Tíu xah hêi kân’’ kố mê mơni ko châ tơ-[rê. Drêng mê, kế tơmeăm khoăng vâ châ tê kô kơdroh mâu tơdroăng ki ôh tá tơniăn ‘na yă, châ pơkuâ yă [a\ ‘nâi túa pơkâ ăm kế tơmeăm khoăng, kum mơdêk ki kơnâ kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng dêi Việt Nam./.