Troăng prôk sap ing Hngêi pơkeăng cheăm Dak Phơi troh Dak Hiêu hơngế dâng 8 km cho troăng mot tung kong, tâk ngi ngo. Mot tung rơnó tô, kơto rơxế hon đa maluâ gá rơ-iô la chía, troh rơnó mê, troăng hliâk, ôh tá chiâng kơto rơxế, rơxế ki chiâng kơto tung rơnó kố mê cho rơxế tu tuh, tâng ôh, bu chiâng prôk chêng tê. Tiah mê vâ chê 5 hơnăm kố, troăng kố hiăng chiâng troăng ki hmâ [ă mâu kăn [o# ki cheăng ngăn ‘na pơkeăng dêi cheăm Dak Phơi. Tíu kố ai 82 rơpo\ng kuăn pơlê [ă 391 pơ’leăng mâ mơngế, tâi tâng kuăn pơlê akố cho hdroâng kuăn ngo Mông lăm rêh ối sap ing kơpong kong ngo peăng Kơnho\ng, tơdroăng rêh ối cheăng kâ gá xơpá khât. Tiô khôi túa tơlá ton vâi krâ nah, maluâ lăm ulâi, mơngế Mông xuân ối hâk vâ rêh ối a ngo ki xo\n vâ cheăng kâ mê tơdroăng ki châ pâk, xúa mâu pơkeăng cho tơdroăng ki ôh tá la lâi châ ai. Kố cho xiâm kối ki hdrối hơnăm 2015 nah, tíu kố cho kơpong ki ôh tá châ pâk pơkeăng vaccine. Kơxo# vâi hdrêng tro kr^n ôh tá păng kân ai hên. Vâ pơkâ tơleăng tơdroăng kố, mâu kơvâ cheăng, khu pú hên, malối cho kơvâ ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât hiăng kơhnâ cheăng tối tơbleăng tung um tơvi, rơ’jiu, mơdêk ki rơkê ple\ng ăm kuăn pơlê ‘na ki kal dêi tơdroăng rak ngăn ivá châ chăn, malối cho tơdroăng ki pâk pơkeăng. Hngêi pơkeăng cheăm Dak Phơi hiăng mơjiâng pro tíu ki pâk pơkeăng a Dak Hiêu, kăn [o# ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât troh mơhnhôk tơrêm rơpo\ng hngêi djâ kuăn ‘ne\ng lăm pâk pơkeăng. Đi đo môi khế môi hdroh, kăn [o# pâk pơkeăng athế tơkâ luâ 8km prôk troăng ngo vâ troh tíu ki pâk pơkeăng ăm vâi hdrêng akố. Troh nôkố, klêi kơ’nâi vâ chê 5 hơnăm mơ-eăm, tơdroăng ki hlê ple\ng dêi kuăn pơlê hiăng hlo mơdêk khât, kơxo# ngế vâi hdrêng châ pâk pơkeăng hiăng châ 52%, kơxo# ngế vâi kơdrâi tung pơla sap ing hơnăm ki chiâng vâ rơnêh kuăn châ pâk pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơreăng châi rơtốu châ 45%.

Nâ Đào Thị Cam, ai 4 ngế kuăn. Ngế kuăn ki má 4 nếo rơneh hiăng châ 20 hâi. Tá pái ngế kuăn dêi nâ Cam pơrá tá hâi châ pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng ki lâi ôh. Drêng rơnêh kuăn má 4, nâ châ kăn [o# ngăn pơkeăng dêi Hngêi pơkeăng cheăm Dak Phơi hmâ lăm troh a hngêi hnê tối nhên ‘na ki pơxúa dêi tơdroăng pâk pơkeăng mê hâi kố, drêng tâng ai khu ki lăm pâk pơkeăng ki lăm pâk ukố umê dêi hngêi pơkeăng cheăm vêh troh a pơlê, nâ Cam pin dêi kuăn ki nếo mơhum troh pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng kơ-o lo mơheăm. Nâ Đào Thị Cam tối:

‘’Á ai 4 ngế kuăn, la tá 4 ngế mê tá hâi ai ngế ki lâi châ pâk pơkeăng. Hâi kố, á nếo djâ dêi kuăn lăm pâk pơkeăng cho rôh ki apoăng’’.

Môi ngế ki ê nếo cho rơpo\ng nâ Thào Thị Thổ. Kuăn kơnốu rơmúa dêi nâ Thổ hiăng lối 2 hơnăm la tá hâi ai rôh ki lâi nâ djâ dêi kuăn lăm pâk pơkeăng. Tơdroăng cho xua kơnốu xâu kuăn lơ tơngê mê ôh tá ăm pâk. Hâi kố, drêng ai rôh pâk pơkeăng a pơlê, drêng kơnốu ôh tá ối a hngêi, mê nâ Thổ djâ dêi kuăn má péa nếo châ 1 khế troh pâk pơkeăng vaccine ki apoăng ăm dêi kuăn. Nâ Thào Thị Thổ tối:

‘’Hơnăm kố á 19 hơnăm. Á hiăng ai péa ngế muăn. Kuăn á tá hâi châ pâk pơkeăng rôh ki lâi ôh xua kơnốu á ôh tá ăm pâk. Hâi kố drêng ôh tá ai kơnốu a hngêi mê á djâ dêi kuăn lăm pâk pơkeăng’’.

Tiô [ok thái pơkeăng Phạm Thế Thắng, Kăn pơkuâ Hngêi pơkeăng cheăm Dak Phơi tối, Dak Hiêu nôkố tá hâi châ mơjiâng pơlê krê mê tá hâi ai ngế ki kum cheăng ‘na khăm pơlât, tung pơla ki rơkê ple\ng dêi kuăn pơlê akố gá iâ, ối ai hên khôi túa tơlá ki ôh tá tro, lối tơdế pơ’leăng mâ mơngế ôh tá ‘nâi tơpui nâl Xuăn mê tơdroăng ki tối tơbleăng tung um tơvi, rơ’jiu ‘na mơhnhôk kuăn pơlê troh a tíu khăm pơlât tối tơdjuôm, djâ dêi kuăn ‘ne\ng lăm pâk pơkeăng a hngêi pơkeăng tối krê ối trâm hên xơpá. {ok thái pơkeăng Phạm Thế Thắng, chuyên khoa môi, ăm ‘nâi:

‘’Kơtăn ing kố troh Hngêi pơkeăng cheăm gá hngế khât mê kơxo# ngế djâ dêi kuăn ‘ne\ng troh hngêi pơkeăng pâk pơkeăng gá bu iâ. Hngêi pơkeăng cheăm hiăng mơ’no tối hên troăng hơlâ. Rêm khế, kăn [o# dêi Hngêi pơkeăng cheăm lăm troh akố vâ pâk ăm pơkeăng. Nôkố, kơxo# ngế châ pâk pơkeăng vaccine tu\m tá hâi hên. {ă vaccine 1 trum mê kơxo# ngế pâk gá châ hên tâ, pơtih kơ-o lo mơheăm, lo xêi hiăng châ lối 80%. Kơxo# ngế iâ má môi châ pâk a trum má 3, pơtih vaccine 5 tung 1 ai 3 trum mê rôh lăm pâk tro pơtê’’.

Maluâ troăng tung ngo hngế hngo, prôk lăm xơpá la hnoăng cheăng pâk pơkeăng châ Hngêi pơkeăng cheăm Dak Phơi pêi tro tiô pơkâ dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât. Vâi hdrêng [ă vâi kơdrâi ki mơ-êa troh pâk pơkeăng pơrá châ tiâ mơnhên, khăm ngăn, klêi kơ’nâi pâk athế ối amê châ 30 phut ‘nôi vâ séa ngăn, ăm tơniăn tung pâk pơkeăng, malối cho kăn [o# ngăn pơkeăng đi đo hnê tối nhên mâu tơdroăng ki hlo tơbrêi tơbrêh lơ tâ ôh tá le\m tung châ klêi kơ’nâi pâk a vâi hdrêng [ă vâi kơdrâi dế mơ-êa vâ ăm vâi pôi tá tô tuăn.

Mơhé tơdroăng pâk pơkeăng vâ hbrâ mơdât pơreăng a Dak Hiêu dế hlo tơ-[rê la pơloăng kân má môi nôkố xua kuăn pơlê prôk ối hmâng vâ a Dak Hiêu pơtối tâk tơrêm hâi, pro tơdroăng rak ngăn ‘na pâk pơkeăng pro rơdâ trâm hên xahpá. Tung la ngiâ, tơdrêng [ă tơdroăng mơ-eăm dêi kơvâ ngăn pơkeăng Khu râ kăn cheăm tơring kong pơlê thế pơkâ kơtăng khât tâ tung tơdroăng rak ngăn mâu ngế ki lăm prôk ối hmâng vâ, re\ng tăng tơ’nôm mơngế cheăng ngăn ‘na pơkeăng tung tơdroăng rak ngăn khăm pơlât, rak vế ivá rôh apoăng tối tơchoâm, pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng tối krê ăm kuăn pơlê a tíu kô pơtối châ hơ’lêh tơ-[rê, veăng mơdêk ivá kuăn pơlê châ mo le\m đi đo.

Hâi khế pơkâ pâk vaccine ki pơklât tung tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ

(Tiô kơxo# 38/2017/TT-BYT hâi lơ 17/10/2017 dêi khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât)

VÂI ‘NE| KLÊI  KOT MÂ

1.Vaccine hbrâ mơdât êi kliâm virus B: Pâk ăm vâi ‘ne\ng tung pơla 24 chôu klêi kot mâ.

2.Vaccine hbrâ mơdât kơ-o hiăn: Pâk môi hdroh ăm vâi ‘ne\ng tung pơla 1 khế apoăng klêi kot mâ:

II. VÂI ‘NE|NG PÁ XÔP 1 HƠNĂM

3.Vaccine hbrâ mơdât êi rơtốu krôk (Pâk 3 klo\ng tiô pơkâ):

Rôh má 1: Drêng vâi ‘ne\ng hiăng kơtê 2 khế;

Rôh má 2: Ki iâ gá 1 khế klêi pâk rôh má 1;

ôh má 3: ki iâ gá 1 khế klêi pâk rôh má 2;

4.Vaccine hbrâ mơdât kơ o rơdêng: (Pâk 3 klo\ng tiô pơkâ);

Rôh má 1:  Drêng vâi ‘ne\ng hiăng tu\m 2 khế;

Rôh má 2:  Ki iâ 1 khế klêi pâk rôh má 1;

Rôh má 3: Ki iâ gá 1 khế klêi pâk rôh má 2;

5.Vaccine hbrâ mơdât châi hrê: (Pâk 3 klo\ng tiô pơkâ):

Rôh má 1: Drêng vâi ‘ne\ng kơtê 2 khế;

Rôh má 2: Ki iâ gá 1 khế klêi pâk rôh má 1;

Rôh má 3: Ki iâ gá 1 khế klêi pâk rôh má 2;

*Hâi khế pơkâ pâk hbrâ mơdât châi hrê  ăm vâi kơdrâi ki dế mơ-êa:

-{ă vâi mâu ngế ki hâi pâk lơ pâk hâi teăm pâk tu\m 3 klo\ng Vaccine tung pơkeăng ai trếo mơdât châi hrê tiô pơkâ:

Rôh má 1: Re\ng pâk drêng mơ-êa rôh apoăng;

Rôh má  2: Ki iâ gá 1 khế kơ’nâi pâk rôh má 1;

Rôh má  3: Ki iâ gá 6 khế klêi kơ’nâi pâk rôh má 2 lơ rôh mơ-êa ki kơ’nâi;

Rôh má 4: Ki iâ gá 1 hơnăm klêi kơ’nâi pâk roh má 3 lơ rôh mơ-êa ki kơ’nâi ah nếo.

Rôh má 5: Ki iâ gá 1 hơnăm kơ’nâi pâk rôh má 4 lơ klêi kơ’nâi mơ-êa rôh kơ’nâi ah nếo.

{ă mâu ngế hiăng pâk tu\m 3 klo\ng pơkeăng Vaccine ki tung pơkeăng ai trếo mơdât châi hrê tiô pơkâ:

Rôh má 1: Re\ng pâk drêng mơ-êa ki apoăng.

Rôh má 2: Pâk ki iâ gá 1 khế kơ’nâi rôh má 1;

Rôh má 3: Pâk ki iâ gá 1 hơnăm kơ’nâi rôh pâk má 2;

{ă mâu ngế hiăng pâk 3 klo\ng Vaccine ki ai trếo châi hrê ki pơkâ pâk [ă pâk 1 klo\ng tơ’nôm nếo:

Rôh má 1, re\ng pâk drêng dế mơ-êa rôh apoăng;

Rôh má 2: Ki iâ gá 1 hơnăm kơ’nâi pâk rôh má 1

6.Vaccine hbrâ mơdât khăng kơbre\n châ: (Ôu 3 rôh tiô pơkâ):

Rôh má 1: Drêng vâi ‘ne\ng kơtê 2 khế;

Rôh má 2: Ki iâ gá 1 khế kơ’nâi pâk rôh má 1;

Rôh má 3: Ki iâ gá 1 khế kơ’nâi pâk rôh má 2;

Pâk tơ’nôm nếo 1 klo\ng drêng vâi ‘ne\ng hiăng kơtê 5 khế.

7.Vaccine hbrâ mơdât xua khuẩn (He-mô-phi-lus In-fluen-ya) Haemophilus influenzae tuýp B (Hib): Pâk 3 klo\ng tiô pơkâ:

Rôh má 1: Drêng vâi ‘ne#ng hiăng kơtê 2 khế;

Rôh má 2: Ki iâ gá 1 khế kơ’nâi pâk rôh má 1;

Rôh má 3: Ki iâ gá 1 khế kơ’nâi pâk roh má 2;

8.Vaccine hbrâ mơdât lo xêi: Pâk a vâi ‘ne\ng hiăng kơtê 9 khế.

 III. VÂI ‘NE|NG SAP 1 – 5 HƠNĂM:

9.Vaccine hbrâ mơdât êi ngôa Nhật Bản (pâk ăm vâi ‘ne\ng sap 1  troh 5 hơnăm): Pâk 3 klo\ng tiô pơkâ.

Rôh má 1: Drêng vâi ‘ne\ng hiăng châ 1 hơnăm;

Rôh má 2: 1 troh 2 măng t^ng kơ’nâi pâk rôh má 1;

Rôh má 3: 1 hơnăm kơ’nâi pâk rôh má 2.

IV. VÂI ‘NE|NG PÁ XÔP 2 HƠNĂM.

10.Vaccine hbrâ mơdât pơreăng Rubella: Pâk drêng vâi ‘ne\ng hiăng kơtê 18 khế.

Drêng vâi ‘ne\ng hiăng kơtê 18 khế kal thế pâk môi klo\ng nếo pơkeăng Vaccine hbrâ mơdât mâu pơreăng: Êi rơtốu krôk, kơ o rơdêng, châi hrê, lo sêi.

Mỹ Hạnh – Quang Nhật chêh

Gương-Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng