Tiô Tíu xiâm Séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak, sap apoăng hơnăm 2025 troh hâi lơ 19/3, lâp tung kong pơlê  hiăng tối ai lối 620 ngế tơngê lo tum hbrí hbríu nhôm lo xêi, tung mê ai 207 ngế dương tính ƀă virus xêi. Mâu ngế tâ tú mê ki hên a mâu tơring Buôn Đôn, Krông Pač, Ea Súp ƀă M’Drak, ki hên cho mâu ki hâi teăm pâk vaccine mơdât lo xêi. A Kon Tum xuân hiăng ai 665 ngế tơngê lo tum hbrí hbríu nhôm lo xêi a 10 tơring, pơlê kong kơdrâm.

Tung kơxô̆ ki mê, 61 ngế hiăng khăm ngăn ‘nâi dương tính ƀă virus xêi ƀă 599 ngế vâi hdrêng thế koi pơlât a hngêi pơkeăng. Ki hên mâu ngế lo xêi mê to vâi hdrêng ing ối ngá troh 10 hơnăm. Malối, a Gia Lai, sap apoăng hơnăm troh nôkố, hiăng ai lối 1.900 ngế tơngê lo tum hbrí hbríu  nhôm lo xêi. Pơreăng tâ tú hiăng troh a 17 tơring, pơlê kong kơdrâm, tơkŭm hên a Chư Sê, Krông Pa ƀă Đăk Đoa.

 CDC Gia Lai tơbleăng hdrối vâi hdrêng pá xôp 5 hơnăm  tơlêi tro hên tâ, malối cho mâu vâi hdrêng ki hâi teăm pâk vaccine ‘nâ hía hâi pâk tŭm tiô pơkâ. Ki vâ tối akố,  mâu ngế ki ‘na lo sêi hiăng hlo a vâi hdrêng pá xôp 9 khế, hâi tŭm ivá pâk pơkeăng po rơdâ.

A Khoa Nhiễm - Thần Kinh, dêi Hngêi pơkeăng Nhi đồng 1 Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, kơxô̆ vâi hdrêng lo xêi a mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm, pơlê kong kân a Tơdế tơnêi têa, Tây Nguyên ƀă Peăng Hdroh  tơnêi têa lo xêi râ lăm pơlât tâk hên tung to lâi khế apoăng hơnăm kố. Nâ Nguyễn Thị Ngọc (20 hơnăm, ối a Tây Ninh) rơtế ƀă nôu nâ dế lôi dêi tơdroăng cheăng vâ rak ngăn kuăn kơnốu dế pơlât lo xêi a Khoa Nhiễm - Thần Kinh, dêi Hngêi pơkeăng Nhi đồng 1 Pơlê kong kân Hồ Chí Minh.

Nâ Ngọc ăm ‘nâi, mơhé o hiăng 7 khế, la nếo pâk mơdât lo sêi bú môi hdrôh vaccine tê. Xua nâ oh tá pâ, piu hâi pơkâ thế lăm pâk mơdât pơreăng:

“Môi ngế o kŭn ki ê mot pơlât hdrối o ai môi hâi klêi mê hlo lo tŭm khêi hbri hbríu, mê to lâi hâi kơ’nâi kuăn nâ xuân môi tiah mê há. A hlo pơlât ôh tá kâi prêi, á ôh tá ‘nâi lo xêi lơ râ tiah mê, mê a pâ vêh a hngêi. Troh drêng vêh a hngêi hlo o lo khêi hbri hbríu hên, lăm pơlât a hngêi pơkeăng krê dêi kuăn pơlê mâu ƀok thái pơkeăng tối o lo sêi hiăng râ ó, thế djâ o  mot pơlât a hngêi pơkeăng Nhi đồng 1 hlối”.

Khoa Nhiễm - Thần kinh nôkố dé pơlât ăm koi amê ai 70 ngế hdrêng ki lo sêi, tung mê, 10 ngế tơkôm vâ hiâm ƀă ô-xy ing troăng môh. 93% ngế mot pơlât akố cho mâu ki lo ing mâu kong pơlê ki ê pá kong Pơlê kong kân Hồ Chí Minh.

Ki tơxâng vâ tối, tung kơxô̆ vâi hdrêng lo xêi lo ing mâu kong pơlê ki ê troh akố, ai 80% ngế ki râ ó chiâng êi xôu, pơtối mê cho êi klêa, ‘mêi tung troăng mơheăm ƀă krĭn, ôh ta păng kân. Ai vâi hdrêng ki ‘nâ thế kot pơlât a hngêi pơkeăng ton 3 măng tĭng nếo kơdroh iâ. A  Khoa hồi sức tích cực Nhiễm ƀă COVID-19, Hngêi pơkeăng Nhi đồng 2, nôkố ai 8 ngế vâi hdrêng lo xêi râ ó, chiâng châi tơdroăng ki ê ƀă kal thế pơlât ngăn hên tâ. Tâi tâng to mâu ngế lo ing kong pơlê ki ê pá kong Pơlê kong kân Hồ Chí Minh troh pơlât a kố.

Vâi hdrêng ki xĭn má môi nếo 2 khế, hâi tro khế pâk vaccine mơdât lo xêi. Ki hên mâu vâi hdrêng pơlât a kơvâ ki mê cho ngế ki hiăng râ ó, pá xôp 2 hơnăm, mot pơlât akố tung pơla hiâm rĕng, drêng hiâm kơhlong a rơtá nuih, hiâm ƀă môh, hiâm ôh tá kâi. Ƀok thái pơkeăng chuyên khoa 2 Đỗ Châu Việt, Pơkuâ Khoa hồi sức tích cực Nhiễm ƀă COVID-19, Hngêi pơkeăng Nhi đồng 2 tối, xiâm tâ tú cho ing kuăn pơlê, tung mê ai tá mơngế tung rơpŏng hngêi. Thăm nếo, ai o ki ‘nâ nếo 2,  3 khế hiăng thế mot pơlât hiâm ƀă kơmăi xua tâ  pơreăng ing ngế nôu.

Ƀok thái pơkeăng Việt xuân tối pơchân, vaccine lo xêi bú oh tá chiâng pâk ƀă iâ ngế tê. Hên ngế nôu tơmiât, ai tơdroăng châi tung châ mê ôh tá lăm pâk mơdât pơreăng. Ki xâu tâ malối ai hdrêng ki ‘nâ tung châ ai mâu tơdroăng châi môi tiah: huyết học, tơ’lêi ŭm tung châ, châi plâi nuih ing kot mâ nah ƀă hên ki ê... Drêng ivá mo lĕm, khu hdrêng ki mê xuân thế châ pâk vaccine vâ kơdroh  tro pơreăng:

“Thế tơtrŏng ki tơ’lêi nhôm drêng tâng tối ai tơdroăng châi tung châ mê ôh tá chiâng lăm pâk. Tơdroăng mê ôh tá xê to ối kuăn pơlê tơmiât, mê tá mâu ngế cheăng ngăn pơkeăng xuân tơmiât tiah mê há. Hên ngế lăm khăm, kơ-êng mâu ngế cheăng pơlât ngăn ‘na tơdroăng pâk pơkeăng mơdât pơreăng, ah mâu ngế ngăn pơlât mâu ki châi tamo mê tiâ ai tơdroăng châi ki kố, ki mê oh tá chiâng pâk, mê mơngế nôu ôh tá khên ăm hdrêng pâk”.

Tiô Ƀok thái pơkeăng chuyên khoa 2 Dư Tuấn Quy, Pơkuâ khoa Nhiễm - Thần kinh, Hngêi pơkeăng Nhi đồng 1, hên mâu hdrêng mot pơlât a hngêi pơkeăng xuân tơdjâk xiâm pâk pơkeăng: hdrêng hâi pâk, hdrêng nếo pâk môi trum ta hâi châ pâk nếo, hdrêng hâi tŭm hơnăm pâk ƀă nôu pâ oh tá ăm pâk. Mâu  hdrêng ki ‘nâ tối hâi vâ pâk, ‘na hía tơmiêt lo xêi cho pơreăng ki hmâ, mê ôh tá ăm kuăn pâk. Thăm nếo, ai ngế ki ‘nâ, prế on veăng tơpeăng dêi rơpó xua ôh tá môi tuăn pak vaccine ăm kuăn. Ƀok thái pơkeăng ăm ‘nâi, xuân ai ngế nôu loi a tơdroăng “oh tá vâ pak vaccine”,  loi a mâu tơdroăng ki ôh tá ai xiâm khoa hok ‘na ki pro ‘mêi dêi vaccine.  Mâu tơdroăng tô tuăn hmâng vâ dế pro hdrêng tơ’lêi tro, thăm nếo chiâng râ ó. Ƀok thái pơkeăng chuyên khoa 2 Dư Tuấn Quy tối:    

“Kal thế hnê tối nhên vâ tơbâ kuăn pơlê, tah khu ki oh tá vâ pâk vaccine vâ kring vế hdrêng. Vâ mơdât lo sêi, kal thế tơrŭm ƀă hlá tơbeăng tơrŭm krá ƀă kơvâ ngăn hnê hriâm,‘na pơkeăng ƀă veăng dêi kuăn pơlê tung tơdroăng séa ngăn, tơniăn ăm hdrêng pâk pơkeăng po rơdâ. Thế ai tâi tâng kuăn pơlê rơtế veăng mê nếo kâi mơdât pơreăng’’.

Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât tối kơxô̆ mơngế tâ tú lo sêi hên má môi a peăng Hdroh (57%), pơtối mê cho kơpong tơdế tơnêi têa (19%) ƀă peăng Kơnhŏng tơnêi têa (15%). Hâi lơ 19/3, Khu xiâm ngăn pơkeăng hiăng mơjiâng khu lăm séa ngăn, tăng ngăn, hnê mơhno tơdroăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng ƀă tơbleăng pâk vaccine lo xêi. Mâu kăn kô séa ngăn tơdrêng a mâu kong pơlê, pơlê kong kân ai mâu ngế tơngê lo tŭm hbri hbríu lo xêi  tâk hên lơ hrá tơbleăng pâk vaccine. Khu xiâm ngăn pơkeăng hnê tối, lo sêi hâi ai pơkeăng pơlât ki xêt khât vâ hbrâ mơdât. Pâk vaccine  ăm hdrêng sap 6 khế tơngi klêng ôh tá xê to kring vế ivá mơngế mê ối kring vế tâi tâng kuăn pơlê.

Hlo tâ tú hên, Tíu xiâm Séa ngăn mơdât pơreăng mâu kong pơlê Tây Nguyên xuân hiăng mơjiâng pơkâ pâk văcine ăm hdrê. Tơdroăng tơbleăng pâk ăm hdrêng ing 6 troh 9 khế ƀă hdrêng ing 1 hơnăm troh 10 hơnăm. Pôa Hoàng Hải Phúc, Ngế pơkuâ Tíu xiâm Séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak tối nhên, vâ tơdroăng pak châ tơƀrê, kal thế tơmâng tá tơdroăng kal kí, tơrŭm krá pơla kơvâ ngăn pơkeăng ƀă hnê hriâm tung tơdroăng séa ngăn mơngế, mơhnhôk vâi nôu rak ngăn krâu khât ăm hdrêng vâ châ pâk vaccine tro hâi khế pơkâ.

“Kơvâ ngăn pơkeăng hnê tối má môi thế pâk tŭm 2 rôh vaccine ăm mơngế ki sap 9-10 hơnăm; Má péa thế achê ƀă mơngế ki tâ tú, truâ kên pâng môh prôk lăm ukố umê ƀă thế xếo kŏng ƀă kơƀŏng. Má pái nếo rêm hâi thế mơgrúa ivá châ chăn, kơpuih krúa lĕm hngêi trăng, malối thế hnê kuăn pơlê hlê nhên ki pơxúa dêi vaccine lo xêi, drêng lo xêi thế lăm pôu hngêi pơkeăng vâ châ khăm, pơlât tơdrêng hlối”.