Klêi kơ’nâi kong mêi têa lân lu, hên rơpŏng kuăn pơlê trâm tơdroăng ki ôh tá tơniăn ‘na troăng prôk cho to tơnêi trâp, pro pá tung tơdroăng ki prôk lăm pơto chơ tơmeăm rêm hâi. Hên toăng hngêi tơ’nhiê, tơtêa kuâ, têa lu, pro tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê chiâng rế pá. Têa xoê mê ‘măn chôu ăm tơnêi trâp, xok ƀă pro ‘mêi hyôh kong prâi chiâng ôh tá krúa lĕm, pro rế ai hên pơreăng xông tâ tú môi tiah châi klêa, tơngê lo mơheăm, êi kéa lơ mâu pơreăng troăng hiâm ƀă hên ki ê. Hlo tơdroăng kố, Khu ngăn pơkeăng pơlât kong pơlê Dak Lak hiăng hnê mơhno Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo mơjiâng mâu khu ki hbrâ mơdât tơdrêng, tơrŭm ƀă khu kŏng an, mố đô̆i, kăn pơkuâ cheăm bêng ƀă mâu tíu khăm pơlât gô̆m văng xok, tâp kơđu mâu kuăn kiâ ki hlâ, mơgrúa lĕm ƀă xôh pơkeăng tung têa. Mâu kơpong têa ki nếo xoê châ xôh pơkeăng kơdê kiâ ngu ngĕng, vâ pôi tá ăm pơreăng xông tú; tơrŭm ƀă kăn pơkuâ cheăm bêng lăm ngăn ki lĕm dêi têa ôu, kơthao jío ƀă xôh pơkeăng tung têa klôh ƀă Cloramin B, hlối thăm lăm ngăn mâu pơreăng tâ tú klêi kơ’nâi têa lân lu môi tiah tơngê lo mơheăm, châi klêa, thĕn kŏng chêng rơkong ƀă pơreăng thĕn a kéa. Ƀok thái pơkeăng Châu Trọng Phát – Phŏ pơkuâ Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo CDC kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

“Klêi kơ’nâi têa kân lân lu, châ mâu kuăn kiâ ki hlâ, mâu xok gá hên rơtế ƀă têa tro ‘mêi mê mơni pơreăng tâ tú gá hên. Vâ hbrâ mơdât pơreăng klêi kong mê têa lân lu, hdrối mê ngin hiăng pro um vâ hnê ăm kuăn pơlê ‘na hbrâ ví ƀă kong mê khía mơhot têa kân lân lu môi tiah vâ ví mâu tơdroăng ki ôh tá mơhúa ăm ngế krê xuân môi tiah hbrâ mơdât mâu pơreăng tâ tú tâng ai. Drêng têa hiăng xoê, CDC hiăng tơbleăng mâu troăng hơlâ hbrâ mơdât pơreăng. Mơhnhôk mâu ngế cheăng lăm chu troh hnê, séa ngăn mơgrúa lĕm kong prâi tơnêi tơníu, hbrâ mơdât pơreăng”.

Pakĭng mâu tơdroăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng, cheăng khăm ƀă pơlât ăm kuăn pơlê tung ƀă klêi kơ’nâi têa kân lân lu châ kơvâ ngăn pơkeăng pơlât tơtrŏng khât. Mâu tíu khăm pơlât a kong pơlê hiăng tơbleăng khăm ngăn, pơlât tơdrêng, pơlât mâu tơdroăng ki châi tamo kâ̆p tĭnh ƀă tro rong xua kong mêi têa kân lân lu, tơdrêng amê hlối rak vế tŭm pơkeăng, tơmeăm xúa tung khăm pơlât ki kal. Kơnôm mê, kuăn pơlê kơpong têa lân lu châ khăm pơlât teăm tơdrêng ƀă mâu tơdroăng khăm pơlât ki lĕm dâi, kơdroh ki ôh tá mơhúa ‘na ivá ƀă kơdroh pơreăng xông tâ tú klêi kơ’nâi kong mê khía mơhot têa kân lân lu. Tiê̆n sih Nguyễn Hữu Vũ Quang, phŏ pơkuâ Khu ngăn pơkeăng pơlât Dak Lak ăm ‘nâi:

“Kơvâ ngăn pơkeăng hiăng pơkâ kơtăng troh tâi tâng mâu ngế cheăng dêi kơvâ cheăng khăm pơlât sap ing cheăm troh kong pơlê plâ hâi măng vâ rak tơniăn tro cheăng khăm pơlât ăm mâu kuăn pơlê a hngêi pơkeăng. Mâu ngế ki châi tamo koi pơlât a hngêi pơkeăng athế châ rak ngăn pơlât krâu vâ pôi tá ăm ai tơdroăng ki kơdrâ tung cheăng khăm pơlât. Mâu ngế cheăng dêi kơvâ gâk hâi măng tá hngêi pơkeăng kong pơlê Phú Yên hdrối nah. Tung mâu hâi kong mê têa lân lu mâu ngế cheăng athế ối a hngêi pơkeăng sap ing pơxiâm ai têa lân lu troh drêng têa hiăng xoê vâ pơlât teăm tơdrêng ăm mâu ngế ki châi tamo. Malối cho mâu ngế ki châi tamo ki pơlât kơkốu, drêng pâ têa, ôh tá ai têa, kơvâ cheăng khăm pơlât athế thế rơxế tơpâ on chơ têa tung mâu hâi kong mê têa lân lu. Khu ngăn pơkeăng pơlât ối pơtroh mâu ƀok thái pơkeăng dêi kong pơlê Hải Phòng, Đồng Nai, Pơlê kong kân Hồ Chí Minh tơbleăng khăm pơlât a mâu cheăm ki tro têa lân lu. Maluâ chiu hên xơpá ƀă tro tơ’nhiê tơmeăm xua têa lân lu, mâu tíu khăm pơlât a kong pơlê xuân ối mơ-eăm ‘mâi mơnhông xơpá, rak vế tơdroăng cheăng khăm pơlât, pơlât tơdrêng ăm kuăn pơlê, tơdrêng amê hlối tơrŭm krá tơniăn ƀă mâu khu ƀok thái pơkeăng ki pleăng dêi hnoăng vâ teăm pơlât tơdrêng ăm kuăn pơlê”.

Kơnôm ing mâu ivá mơ-eăm rĕng khăm, tơdâng tơ’mô dêi kơvâ ngăn pơkeăng, cheăng khăm pơlât ăm kuăn pơlê kơpong têa kân lân lu a Dak Lak hiăng châ rak vế pơtối, teăm tơdrêng, pro kơdroh iâ ki ôh tá tơniăn ‘na ivá, hbrâ mơdât pơreăng tâ tú ƀă rĕng tơniăn tung tơdroăng rêh ối.

Kong mêi khía mơhot, têa lu ôh ti xê to pro lŭp to ‘na tơmeăm khoăng mê ối pro hyôh kong prâi tơ’lêi tro ‘mêi, ai vi khuẩn, virus ƀă kuăn kiâ kâ pro chiâng ai pơreăng chiâng ai kuăn rế hên, chiâng tơ’lêi tâ tú pơreăng ki rơ-iô. Vâ kuăn pơlê ‘nâi túa rak ngăn ivá ăm mo lĕm klêi têa lân lu, ƀok thái pơkeăng Lê Phúc- Phŏ Ngế pro xiâm pơkuâ Tíu xiâm Séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak kô tối nhên mâu tơdroăng: Pó vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ kô tơmâng!

-Ô ƀok thái pơkeăng, klêi têa lân lu hyôh kong prâi kô ối tro ‘mêi môi tiah lâi?

Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc: Klêi kong mêi têa lân lu, ki tơ’lêi pro ‘mêi hyôh kong prâi hên, tơ’lêi i mâu túa pơreăng. Hyôh kong prâi ôh tá tơniăn kô tơ’lêi ai virus, vi khuẩn ƀă mâu kuăn ki ki ê, ruôi, tri trô, cho kuăn ki tơdế rá lăm ‘mot pơreăng. Klêi kơ’nâi têa lân lu, têa toăng la pin ôh tá vâ kơhleăng xếo dêi lĕm kế hdoăng têa mê kô ai mâu pơreăng ki vâ pro chiâng tâ tú troh hên ngế.

Hyôh kong prâi ‘mêi, xiâm têa, kơnhŏng têa ‘mêi kô ai mâu pơreăng ki tâ tú, malối cho pro châi klêa pơyâng lo têa ki râ. Pơtối mê kô ai mâu tơdroăng pro chiâng lo thê̆n a kéa. Drêng hyôh kong prâi ‘mêi, kuăn pơlê pêi xúa hên la ôh tá vâ xếo dêi kŏng chêng krúa lĕm kô tơ’lêi chiâng ai pơreăng a kéa. Têa ôh tá krúa lĕm pin xúa kô pro châi mâ khêi. Pakĭng mê nếo, hyôh kong prâi hmếo pơ hgiâm kơchoh cho xiâm ki vâ chiâng ai kuăn kiâ, tri trôu, tơ’lêi pro ai mâu pơreăng troăng hiâm. Ƀă malối klêi têa lân lu, kô tơ’lêi ai pơreăng tơngê lo mơheăm. Xua mâu kơpong klong têa toăng kô tơ’lêi pro tri trô vâ kơtâ ai kuăn chiâng kiâ ngu ngĕng, klêi mê chiâng tri trô rế hên kô tơ’lêi chiâng ai pơreăng tơngê lo mơheăm kơ’nâi têa lân lu.

Klêi kơ’nâi têa lân lu hên mâu mơnăn păn hlâ. Mâu mơnăn păn mê thế tôm tơkŭm ok pơkeăng, tâp kơđu pro tro tiô tơdroăng pơkâ. Kuăn pơlê pôi ta mơjo dêi ro chu, í pêap păn ki hiăng hlâ, pôi tá xo poh kâ ah lơ tâ pơreăng. Thế pêi pro tơdroăng kâ krúa, ôu têa pế chên vâ ăm dêi ivá mo lĕm.

-Tiah mê ƀok thái pơkeăng hôm ai hnê tối ki klâi vâ kuăn pơlê ‘nâi  tơdroăng rak ngăn, kring vế dêi ivá klêi kơ’nâi têa lân lu?

Ƀok thái pơkeăng Lê Phúc: Klêi kơ’nâi têa lâ lu, têa klôh xuân tro têa lu, ai hên têa klôh lu trâu. A hnê tối ăm kuăn pơlê thế xếo dêi têa klôh, drêng têa hiăng xiâ, cho thế hrik tah tâi têa tung kloh ki tro têa lu, tâng ôh ti ai on tơhrik kô chiâng xo kơthung kui têa vâ kơdroh xúa têa ‘mêi, klêi mê xo mâu trếo môi tiah phèn chua tâ tung kloh pro ăm têa hnăng. Klêi pro ăm têa hnăng mê thế kơdê pơreăng ƀă cloramin B pro tiô Khu xiâm ngăn pơkeăng hnê, ai tiah mê ‘nôi mê nếo tơniăn ăm pin xúa têa ki mê vâ pế pơchên kế kâ, hum roh jiếo.

Ƀă hum krúa dêi châ chăn, vâ tơniăn ôh tá tro châi klêa râ pơyâng lo têa, pin thế pêi pro tơdroăng rah xo kế kâ krúa, kế kâ thế lĕm, ôh tá poh kâ mâu chu í pêap ki hiăng hlâ. Thế kâ mâu kế kâ ki pế chên, ôu têa ki pế chên, pêi krúa kế kâ, thế xo têa krúa vâ xếo kơchâi kế kâ, pế hmê kơchâi, ôh tá chiâng xo têa ‘mêi, têa mơ’nok. Vâ hbrâ mơdât pơreăng lo thĕn kéa kuăn pơlê thế kơhnâ mơgúa lĕm dêi châ chăn tơná, thế xếo kŏng ƀă kơƀŏng, hum ƀă kơƀŏng xua klêi têa lu plế, kuăn pơlê thế klêa lâ a têa ki ‘mêi ai hên pơreăng, tiah mê tơdjâk troh a kéa ƀă kô pro thĕn, ou, chiâng rơtốu. Xua mê klêi klê a têa ‘mêi thế xếo hum ƀă kơƀŏng, xếo, hum krúa lĕm vâ pôi tá tro mâu pơreăng pro thĕn a kéa. Pakĭng mê, hyôh kong prâi kô tơ’lêi pro ai mâu rối, la rối mê kô pro ai mâu pơreăng chiâng tâ tú ing mâu kế kâ, pakĭng mê, xuân tâ tú mâu pơreăng ing mâu tơmeăm xúa tâng tro krêa a mâu tíu ai tro ‘mêi hyôh kong prâi, lu lit dêi mâ kô chiâng châi mâ tum lơ pro chiâng êi kloăng mâ. Xua mê thế xếo krúa lĕm kŏng, chêng.

Klêi lăm mơgrúa hyôh kong prâi, pro mơgrúa têa klôh, pêi pro tơniăn krúa kế kâ xuân thế kơdế kiâ ngu ngĕng, ôa tri trô, ok tah têa ki toăng tung vó kơ’lo tá ăm tri trô châ kơtâ lơ ai kuăn hên.

-Mơnê kơ mâu tơdroăng hnê tối ai pơxúa dêi ƀok thi pơkeăng!

Ô vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ! Tung ƀă kơ’nâi kong mêi, têa lân lu mâu nhâ loăng, trâp, xok, tơmeăm ki vâi hvât pakong ai trếo ‘mêi tiô têa hiu lo pakong hên tíu, pro ‘mêi kong prâi ƀă kô tơ’lêi ai hên pơreăng môi tiah: Eâk châi klêa ki râ, pơreăng troăng hiâm, châi mâ khêi, pơreăng a kéa, tơngê lo mơheăm. Vâ hbrâ, mơdât pơreăng tung rơnó kong mêi, têa lân lu, kuăn pơlê kal pêi pro:

1.Têa xiâ troh alâi mê mơgrúa troh amê, gô̆m sok, tơmeăm ki phá lo pakong ƀă châ kuăn kiâ kong tiô hnê mơhno dêi ƀok thái pơkeăng.

2.Pro mơgrúa xếo tíu ki hdoăng têa, têa klôh, tơmeăm dâ têa, xúa trếo pơkeăng vâ pro mơgrúa têa ôu ƀă rêh kâ ối tiô hnê mơhno dêi ƀok thái pơkeăng.

3.Xúa têa krúa tung ôu kâ ƀă rêh ối rêm hâi. Rah tơmeăm kâ ƀă pế pơchên krúa lĕm, tơtro ki krúa, kâ tô ôu chên.

4.Đi đo xếo kŏng ƀă kơƀŏng hdrối ƀă kơ’nâi pế pơchên kế kâ, ahdrối vâ kâ ƀă klêi kơ’nâi lăm mơdrah.

5.Mơgrúa dêi châ rêm hâi, xếo chêng krúa lĕm ƀă xut xĭng mâu hơ‘ngrăng chêng klêi kơ’nâi lâ tung têa ki ôh tá krúa lĕm.

6.Kơdê kiâ ngu ngĕng, oâ, tri trôu ƀă troăng dâp mâu tíu ki dâ têa, kơthung dâ têa.

7.Kơ’nêi ká tung kế ki dâ têa kân; tah lôi mâu tơmeăm ki hvât pakong môi tiah: kung kếo, kơ’lo, lôp rơxế ô tô ton... lơ mâu tíu trŭm ki ai xêh têa ôh tá ăm tri trôu ối kơtâ.

8.Kât kơmung drêng koi tá a kơhâi.

9.Drêng nhôm ai tro tâ pơreăng, kal troh hngêi pơkeăng achê má môi vâ châ khăm ƀă pơlât teăm tơdrêng.

Pêi pro mâu troăng hbrâ mơdât pơreăng rơnó mêi, têa lân lu vâ rak ivá châ chăn dêi tơná, rơpŏng hngêi ƀă pơlê pơla.