VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ! Ngoâ tí ai tu\m mơheăm, cho môi tơdroăng châi ki ton sap ho\ng ton nah đi đo châ hên ngế rơhêng vâ ‘nâi ple#ng. Ki nhên khât, ngoâ tí ai tu\m mơheăm, xua ngoâ tơ’nhê, xua tí ai mơheăm che#m, xua mơheăm kreăng hâ, tâng ôh pơchêh troăng veăn mơheăm ngoâ. Drêng ôh tá bê mơheăm kơtâu troh a ngoâ, mê ngoâ kô pơtê pêi cheăng [a\ hlâ tung to lâi phut. Mâu kơpong ki ngoâ mê pơkuâ kô pơtê pêi cheăng, chiâng tâ kơbre#n tơdế châ, ôh tá chiâng tơpui, tâng ôh chiân tâk, thăm nếo kô hlâ tâng ôh tá châ pơlât tơdrêng. Hên ngế châ kum rêh laga chó chêng ko\ng, kơdroh hơnăm rêh [a\ ôh tá ai ivá pêi cheăng, pá puât tung prôk lăm, tơpui tơno. Vâ kum pó vâi krâ nho\ng o hlê ple#ng nhên tâ ‘na pơrea\ng Ngoâ tí ai tu\m mơheăm, xuân môi tiah mâu túa pơlât, hbrâ mơdât, ngế chêh hlá tơbeăng hiăng ai roh tơpui tơno kơ’nâi kố [a\ [ok thái pơkeăng Đoàn Ngọc Khanh – Chuiên khoa 2, hngêi pơkeăng pơlât [a\ rêi hlá nhâ Phạm Ngọc Thạch Lâm Đồng.

Ô [ok thái pơkeăng, êh tối ngăn kal pro klâi drêng ngôa ôh tá ai mơheăm?

-Drêng ngế ki nếo ai tơdroăng a ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm tâng pin ối achê mê pin chông râng, mơnhông ngế ki mê, vâ gá pôi tá kơtong. Xua drêng kơtong mê kô pro rong ó [ă kô pro lo mơheăm a ngôa tro rong ó tâ. Má péa, drêng mơnhông klêi mê mơngoi ăm koi, koi chêk chá ko peăng 1 pâ, [ă tâng ngế ki mê lo hêa pin xo ko\ng ‘vi krôk ga ăm lo hêa tâi vâ pôi tá kơtâk. Má pái, djâ ngế ki mê troh a hngêi pơkeăng ki achê, xua pin ‘nâi tung ngôa ôh tá ai mơheăm nôkố ai túa vâ khăm ngăn ngế ki ôh tá ai mơheăm [ă kơmai kơmok dâi le#m. Tâng pin djâ ngế ki mê troh a hngêi pơkeăng re#ng tâ 3 chơ apoăng, tơkéa vâ tối, drêng ngế ki mê pơxiâm châi troh chơ má pái, vâi tối cho chơ mêa, chơ ki tro vâ pơlât tơdrêng, ai mâu ki ‘nâ châ pơlât prêi hlối. Chôu mêa mê cho kal, pin thế djâ ngế ki mê troh a hngêi pơkeăng ki achê. La xuân chiâng djâ troh a hngêi pơkeăng ki achê hngêi má môi ai tu\m tơmeăm vâ khăm pơlât ăm ngế ki ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm. Pôi tá djâ pơlât tíu hơngế, tâng prôk ton hrá troh xuân cho ki xiâm pro mơheăm kơtâu lâp lu.

Môi tơdroăng ki pin thế mơgât pôi tá hmếo pơ ăm ngế ki mê ôu pơkeăng. Malối môi tiah mâu ngế ki á hiăng trâm hlo, ngế ki ôu pơkeăng mê tối ‘măn lôi dêi pơkeăng kơto a rơpê kơdroh kơtêi kơtâu chôa ‘lâng, ‘măn a hngêi vâ  ôu, ăm gá păm drêng rơ-iêu. Tâng pin pro tơdrêng mê, pro ăm kơtêi kơtâu chôa mê pin pro ăm tíu ki tro rong dêi ngôa rơthăm rế ôh tá ai mơheăm tâ, rơthăm rơ-iêu tâ. Xua mê, túa ki pơlât apoăng pôi tá rôe ‘măn lôi pơkeăng kơto pro kơdroh kơtêi kơtâu têi a hngêi. Tá a hngêi pơkeăng ngin xuân ôh tá khên vâ ăm xúa pơkeăng păm mê, xua gá thăm pro kơtêi kơtâu chôa lối râ.

‘Nâ hía ai ngế ki hâi hlê ple#ng ‘na tơdroăng châi ki kố, drêng hlo mơngế tung hngêi kơtong ôh tá kâi hiâm tiah mê, ôh tá ‘nâi ngôa ga ôh tá ai tu\m mơheăm, drêng hiăng kăng kơbre#n, lơ lăm dế, lơ pơyâng hdrah ôh tá chiâng lăm xêh xếo, la xuân ối kúa khía mot tung châ, thăm nếo ối tiê châ hmâng vâ, rơ-iêu păng ‘nâng, mê kal thế djâ pơlât a hngêi pơkeăng ki achê.  

Drêng djâ ngế ki ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm troh a hngêi pơkeăng, klêi hiăng troh a hngêi pơkeăng pơlât [ă pơkeăng trếo, lơ  pơlât [ă nhâ loăng mê mâu [ok thái pơkeăng pơlât tơdrêng hluâ tơdroăng châi râ: Ngế ki mê chiâng chiân tâk, lăm dế xêh ôh tá chiâng, lơ kơtêi kơtâu chiâng hơ’lêh, ki hngiú tô dêi ngế ki ôh tá ai tu\m mơheăm mê hiăng chía kơdroh, ôh tá rơ-iêu xếo mê mâu [ok thái pơkeăng kơ pơlât ăm ga hlua\n tơdroăng ki râ. {ă drêng hiăng ôh tá rơ-iêu xếo, túa pơlât athế tơru\m pơlât ôu pơkeăng trếo pơkeăng [ă pơkeăng nhâ loăng vâ pơlât ngế ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm. Pơlât [ă nhâ loăng hiăng veăng pro kơdroh tơdroăng ki ngôa ôh tá ai mơheăm, hiăng kum hên ngế, pơlât hên ngế xông ing xoăng hiăng chiâng prôk klêng tê, thăm nếo ối chiâng vâ xông ôu xêh têa, kâ hmê lăm dế. Xua mê, á pơchân tối, vâ rơpo\ng ki lâi ai ngế tung ngôa ôh tá ai mơheăm mê pin thế re#ng tơru\m pơlât [ă pơkeăng nhâ loăng [ă pơkeăng trếo.

Tiah mê, drêng lo a hngêi pơkeăng mâu nho\ng o xiâm [ă ngế ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm kal thế pro ti lâi? 

-Ngế ki ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm thế ôu pơkeăng tiu [ok thái chêh, xua ngôa ôh tá ai mơheăm ki xiâm xua hên ngế hnăm hiăng krâ. Xua mê, tơdroăng ôu pơkeăng trếo cho thế tơru\m pro tro [ă ngế ki châi. {ă drêng dế ôu pơkeăng trếo mê pin thế lăm khăm đi đo, tro hâi tiu [ok thái pơkeăng tơhrâ, lăm khăm tiu rơnó, thế chôu vế lăm khăm nếo tro hâi hiăng hiăng pơkâ vâ [ok thái pơkeăng khăm ăm ngế ki ngôa ki ôh tá ai tu\m mơheăm mê, klêi mê, hơ’lêh pơkeăng ôu ăm tơtro. Hlối ôu pơkeăng, lăm khăm nếo mê tơdroăng ôu kâ, rêh ối, lăm dế  ăm mơngế ngôa ôh tá tu\m mơheăm cho kal păng ‘nâng. Kâ kế ăm ga tơtro [ă mâu ngế ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm. Pơtih, [ă ngế ki kơtêi kơtâu têi, drêng mê, pin thế ăm kâ xêa blâp, pôi tá kâ kế ai trếo piê, pôi tá ôu hât, pôi tá ôu kơphế, drôu, klêi mê, thế kơhnâ pơtâp ivá tiah lâi vâ tơku\m [ă tơdroăng pơlât ăm tro tâ. ‘Nâ hía [ă mơngế ki ai têa nu\m nheăn pin thế mơgât kâ ngeăm, tâng ngế ki tro châi gout mê thế mơgât kâ mâu hơ’nêh khêi, mâu klêa kliâm kơpôu ro chu.

Pro ti lâi vâ ngế ki mê ple#ng tơdroăng ôu kâ, rêh ối rêm hâi xuân tơtro tung pơla ăm mâu ngế ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm. {ă tơdroăng ôu kâ rêh ối ngăn tiu khôi hmâ dêi mơngế ki châi mê re#ng prêi lơ ôh to kéa lâi, mê tơdroăng pơtâp ivá ăm tơtro, pơtih tâng chiâng chông djâ ngế ki mê prôk mê pin thế têk chông djâ gá prôk klêng tê klêng hía, tâng ngế ki mê chiâng prôk xêh mê thế pro loăng kơtrá vâ kơtrá prôk xêh tung hngêi ăm tơtro [ă mơngế ki dế châi, vâ vâi tí tăng prôk xêh rêm hâi vâ chía rơdêi, pêi mâu tơdroăng cheăng ăm dêi tơná môi tiah xêa dêi hơne#ng, lăm dế, hum [ă hía hé. Pơtối mê nếo, cho [ai pơtâp ivá rêm hâi [ă mơngế ki châi tamo a hngêi cho ôh tá păng lôi, ngăn tiu kơ tơdroăng gá châi râ lơ ôh mê thế ai [ai pơtâp ivá ki tơtro môi tiah mâu kih thuât viên, mâu cheăng pơlât hiăng hnê thế pơtâp.  Môi tiah á hiăng tối vâ ngế ki châi chiâng pro tơdroăng kố mê vâi kô tâ dêi tơná hơniâp ro hên tâ. Môi tơdroăng ki ê nếo, mê cho séa ngăn [ă pơlât đi đo, plâ rơxông.

Ô [ok thái pơkeăng, tiah mê túa ki lâi vâ hbrâ mơdât ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm ki xêt khât?

-Mâu ngế ki lâi hâi ai tơdroăng ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm, ngế ki lâi hâi ai mơheăm kơtâu têi [ă hía hé thế mơ-eăm pro ti lâi vâ dêi tơná rêh ối sôk ro, ivá mo dâi vâ dêi tơná pôi tá tro kơtêi kơtâu têi. Tâng hiăng tro kơtêi kơtâu têi, têa nu\m nheăn lơ tro châi plâi nuih, thế ai pơkâ xêh ăm tơná túa hbrâ mơdât vâ pôi tá ai xếo tơdroăng ki ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm Tâng hiăng ai tơdroăng ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm, pro ti lâi vâ pôi tá tro ah nếo, pin athế ai tơdroăng rêh ối hơniâp ro, sôk suâ.

Malối tung tơdroăng hơ‘lêh túa rêh ối, pro ti lâi ăm mơngế ki châi mê rêh ối hơniâp ro môi tiah a hiăng tối, mơhé a hngêi pơkeăng lơ a hngêi, mơngế ki châi xuân hlo tiah dêi tơná ối ai pơxúa ăm pơlê pơla, vâi kơ tâ ro [ă rơhêng rêh, ôh tá tơche#ng hên ah lơ stress. Xua stress cho môi tơdroăng ki xiâm pro hên mâu ki châi tamo, malối [ă mâu ki ngôa ôh tá ai tu\m mơheăm hmâ tơche#ng tơmiât hên, ôh tá hêng rêh, chêng ko\ng dế le#m nah nôkố hiăng kăng kơbre#n, chiâng chó  oh tá chiâng tơdro, ‘na ối chiâng tơdro la ôh tá mơtiah hdrối nah. Xua mê, tơdroăng ki sôk ro cho pơkeăng ki má pái, cho pơkeăng kơnía [ă mơngế ki châi tamo. Tâng bu tô tuăn ai tơdroăng hêng hôu tung rơpo\ng hngêi, lôi ngế ki ngôa ôh tá ai mơheăm ối xêh, ôh ti vâ pro pơro, pơsôk ăm gá ah gá chiâng khéa kho tơdroăng châi rế râ tâ.

Ai môi tơdroăng ki á vâ pơchân, drêng mâu ki châi tamo mê hiăng chía prêi, lơ lôi pơtê ôh tá vâ ôu pơkeăng, ôh tá vâ kơ-êng [ok thái pơkeăng xếo, tơdroăng mê cho rơ-iêu păng ‘nâng.

Hôm mơnê kơ [ok thái pơkeăng!

Gương prế A Sa Ly tơplôu