VOV4.Sêdang - Ki hên mâu ngế ôu hât ôh tá ‘nâi tu\m ki ‘mêi dêi hât, troh drêng hiăng châi râ, mê vâi nếo ‘nâi tơmiât, vâ lôi ôu hât laga ôh tá teăm xếo.

            Hiăng 2 hơnăm kố, jâ Hồ Thị Trang ối a thôn 7, cheăm Đak Ngọc, tơring Đak Hà, kong pơlê Kon Tum mơdoh dêi chôu vâ pêi cheăng vâ rah ngăn dêi kơnốu u\m sôu, xiâm kối xua ôu hât hên. Rơpo\ng ai mơngế tro tâ pơrea\ng, tơdroăng rêh ối chiâng pá puât, rơpo\ng trâm hên pá puât: Ngoh châi tamo râ ó ối to tung hngêi tê, hngêi ôh tá ai ki klâi, ối to tung hngêi pá puât ‘nâng, ôh tá sôk ro ki klâi. Ngoh châi tamo, hiăng lăm pơlât a pái, pu\n hngêi pơkeăng, ôh tá xê to lăm pơlât a môi hngêi pơkeăng tê. Rơpo\ng hngêi pá puât.

            Kơbong pơlât u\m pơt^ng tung châ – hngêi pơkeăng kân kong pơlê Kon Tum, kơxo# mơngế tro tâ pơrea\ng xua tơdjâk ôu hât kơdrâm hên. Klêi kơ’nâi chât hơnăm ôu hât, ôh tá vâ tơmâng kơdrâi kuăn ‘ne\ng, rơpo\ng tối thế lôi ôu hât, troh drêng ‘’Hiăng tâ mo châi râ ôh tá ai ivá xếo’’ mê nếo tơmiât vâ lôi ôh hât. Poâ Mai Văn Thông, môi ngế dế pơlât u\m tung châ a kố tối tiah mê: Drêng pin ôu hât mê ngôi hât mot tung sôu, hiăng ‘nâi laga xuân ối ôu hât. Nôkố hiăng tro pơrea\ng kố, tơmiât troh hvât vâ lôi ôh tá vâ ôu xếo, laga ôh tá teăm xếo.

            Hât cho xiâm kối pro hên pơrea\ng, rơ-iô má môi mê cho u\m tung châ [a\ hên pơrea\ng ki ê, môi tiah: tơlui xâk, pro mâ ôh tá xáo hlo, kéa ôh tá chí le\m, châi hne\ng, êi tung dế châ [a\ hía hé. Pak^ng mê, ôu hât ối pro kơdroh mơjiâng têa hông, pro ôh tá chiâng vâ ai kuăn ‘ne\ng a mâu kơnốu. {ok thái pơkeăng pơlât chuyên khoa môi – Đinh Hữu Hoà, kăn pơkuâ kơbong pơlât u\m pơt^ng tung châ, hngêi pơkeăng kân kong pơlê Kon Tum, ăm ‘nâi: Tung ngôi hât ai dâng 200 túa pơkeăng. Ki rơhêng vâ tối ai 40 túa pơrea\ng pro u\m tung châ. U|m tung châ ki pá pơlât cho u\m sôu. Nôkố a kơbong ai dâng 10 ngế u\m sôu, tung mê 9 ngế cho kơnốu, hdrối nah vâi re\ng ôu hât, ôu hiăng ton.

            Vâ tíu pơlât mâu ngế tro tâ pơrea\ng kố châ pơlât tơniăn le\m, sap khế 11 hơnăm 2013, hngêi pơkeăng hiăng tơbleăng pơkâ pơxâu phâk mơngế ki ôu hât tung hngêi pơkeăng. Tâp kơ-[âng tơbleăng tối ôh tá ăm ôu hât. {ok thái pơkeăng Đoàn Thị Tuần, kăn pho\ pơkuâ hngêi pơkeăng kân kong pơlê Kon Tum, ăm ‘nâi:Hngêi pơkeăng hiăng pro kơtăng, mâu túa [a\ mơngế pêi cheăng, túa [a\ mơngế hdroâng hdrê rơpo\ng hngêi dêi mơngế tamo châi. Laga tá hâi châ tơ-[rê tiô púi vâ. Xua má môi mâu ngế tamo châi ôh tá vâ pêi pro tiô pơkâ, klêi mê, mâu ngế tung rơpo\ng hngêi dêi mơngế tamo châi xuân tá hâi ‘nâi ki ‘mêi dêi ngôi hât [a\ ivá dêi tơná [a\ ivá mơngế ki ê. Thăm nếo hên ngế, kơdrâi ối amê, mê kơnốu xuân xo hât ôu, mê ngế kơdrâi ối hôu tối tiah lâi xo hât kơnốu á. Ki pá má môi, tơdroăng hlê ple\ng dêi kuăn pơlê tá hâi châ mơnhông trâu hơngế iâ.

            Ô vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ! Klêi kơ’nâi [ai chêh mê ăm hlo ki hên mâu ngế ki ôu hât tá hâi ‘nâi tu\m ki ‘mêi dêi hât, troh drêng hiăng châi tamo râ xua ôu hât mê vâi nếo hlo ki ‘mêi hât, vâ lôi ôu hât, laga hiăng pá teăm xếo. Pơtối mê cho tơdroăng, pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ rơtế tơmâng ngế chêh hlá tơbeăng kơ-êng poâ Y Dêch {uôn Ya\, kăn pơkuâ Tíu xiâm hnê ‘na rak ivá châ chăn, ối tung khu pơkuâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât kong pơlê Kon Tum ‘na tơdroăng pơtâng tối [a\ pơkâ thế lôi ôu hât a tíu ki tơchuôm a pơlê pơla.

*Ô pôa, pôa ai hnê tối klâi [ă mâu ngế ki ô hât?

-Hâi teăm ai xiâm ki vâ tối nhên ki tơ-[rê dêi tơdroăng cheăng hnê tối ‘na hbrâ mơdât ki tơdjâk dêi hât. Xua: [ă tơdroăng mơnhôk mơdêk hnê tối trâu rơdâ tung kuăn pơlê [ă mâu tơdroăng hnê tối ki nếo, [ă mâu tơdroăng hnê tối ki nếo mê kal ai tơku\m séa ngăn tối khât ‘na tơdroăng ki ôu hât a mâu nho\ng o, tung kuăn pơlê. Tơdroăng kố pin hâi pêi pro.

*Ki khât gá ăm hlo, mâu ki ôh tá kâi gât hât a kơpong hơngế hơngo, kơpong hdroâng kuăn ngo gá hên ‘nâng. Tiô pôa kal ai troăng hơlâ ki lâi vâ kơdroh kơxo# mơngế ôu hât a kơpong kố?

-Kơpong hơngế hơngo, kơpong hdroâng kuăn pơlê môi tiah ngin hiăng ‘nâi cho kơpong xahpá hên tơdroăng, môi tiah ‘na tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hâi châ tơtêk, pêi lo kế tơmeăm dêi kuăn pơlê ối iâ, mâlối ‘na tí tăng ‘nâi ple\ng tơdroăng ki ‘ló tro ối pá puât, tơvâ tơvân. Troăng rơhlâ vâ kơdroh kơxo# mơngế ôu hât a kơpong kố cho: Mơdêk tơdroăng hnê tối, tung mê, rôh apoăng cho tơku\m a mâu kăn [o#, đảng viên, ing kăn [o# râ cheăm troh râ thôn. Kăn [o# cheăm thế djâ troăng a hdrối [ă rêm ngế kuăn pơlê ai tơdroăng cheăng troh Vi[an cheăm xuân pêi pro tro tơdroăng pơkâ ‘na kơpong mơdât ôh tá ăm ô hât.

Má péa, cho tơdroăng cheăng hnê tối kal châ pêi pro đi đo, [ă malối kal hơ’lêh túa hnê tối, thế ăm mâu ki ôu hât hlo um khât ki tơdjâk ‘mêi rơ-iô hlâ mơngế dêi hât, mê nếo kâi mơhnhôk mâu ngế mơgât ôu hât.

Má pái, pro tơdroăng cheăng hbrâ mơdât ôu hât a kơpong hơngế hơngo, kơpong hdroâng kuăn ngo, chiâng tơdroăng mơhnhôk, tơku\m pêi tung mâu tơdroăng mơhnhôk pêi pro ki ê, môi tiah: tơdroăng mơjiâng rơpo\ng hngêi mơhno mơjiâng túa le#m tro, tơdroăng mơjiâng thôn pơlê rêh ối cheăng kâ tiô túa nếo [ă hía hé’’.

*Nôkố tơdroăng ôu hât a drô troăng mâu tíu pêi cheăng ối  hlo hên h^n, malối a tơraih rơxế, drêng dế kơto rơxế, rơthăm nếo a mâu kơ koan cheăng dêi cheăm, tơirng, kong pơlê, tơnêi têa. Ti lâi khoh ai tơdroăng mê ô pôa?

-{ă tơdroăng ôu hât a mâu tíu ối pơtê, drô troăng, tíu pêi cheăng thế tối troh tơdroăng ki hlê ple\ng dêi mâu ki ôu hât. Mâu ki kố hâi hlê ple\ng tơdroăng ôu hât a drô troăng, a tíu pêi cheăng, cho mâu ki ôh tá hlê ple\ng, pro ‘mêi ăm tơná [ă ăm mâu ki ối rơtâ tá, hâi tối troh tơdroăng mâu ngế rơtăm ôu hât vâ krip dêi châ, vâ mơhno ăm ‘nâi tơná ngế hiăng kân rơtăm [ă hên tơdroăng ki ê.

Má péa, tơdroăng ôu hât cho tíu ki ối drô troăng prôk hlo hên môi tiah mê cho xúa ing hlê ple\ng [ă ôh tá hlê ple\ng dêi mâu ki ối a kố, dêi mâu khu mơdró, kơ koan, tíu pêi cheăng. Ngế pơkuâ xiâm kơ koan pêi hâi klêi hnoăng cheăng tơná, tí bê vâ tơmâng khât ‘na luât [ă mâu hlá mơ-éa hnê tối kơvâ luât ‘na mơdât tơdroăng ôu hât .

*Pôa pơtroh rơkong hnê ki tiah lâi [ă mâu ngế ki chik ôu hât?

-A pâ tối mâu tơdroăng ki pin hiăng hmâ tâng: Xua ivá dêi tơná [ă mâu ngế ki ối rơtâ tá, thế lôi, pôi tá ôu xếo hât! Maluâ pó ôu hât hiăng 10 hơnăm lơ 20 hơnăm, thế tối ăm á [ă lôi pôi tá ôu xếo hât sap hâi kố, tâng pro môi tiah mê, xuân ối teăm rak dếi châ chăn ivá tơná!

* Mơnê kô pôa ‘na tơdroăng tơpui kố!

ASa Ly+Gương tơplôu