VOV4.Sêdang - Hơnăm 2010, Tơdroăng tơkêa bro hngêi kơmăi on tơhrik Đak Mi 1, xua Ko\ng ti Quang Đức Kon Tum ‘no liăn mơjiâng pro, châ pơxiâm mơjiâng pro a cheăm Đak Choong, tơring Đak Glei, kong pơlê Kon Tum. Khu kăn pơkuâ [ă kuăn pơlê loi tơngah hngêi kơmăi kố kô kum mơdêk tơdroăng cheăng kâ rêh ối dêi cheăm. Laga, klêi mơjiâng pro, tơdroăng tơkêa bro kố ôh tá châ pơxúa, ôh tí xê tro lu\p to ‘na tơdroăng cheăng kâ mê ối tơdjâk pro hiâm tuăn kuăn pơlê ôh tá hêng loi nhuo#m khu pơkuâ. Khoa Điềm, ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jiu Việt Nam a Tây Nguyên ai [ai chêh ‘’Hngêi kơmăi on tơhrik pro pá ăm khu kăn pơkuâ tơring, cheăm’’.

  A cheăm Đak Choong, tơring Đak Glei, kong pơlê Kon Tum, ‘’hngêi kơmăi on tơhrik kơtâu [ă têa’’ cho tơdroăng ki khéa ‘nâng akố. Pôa A Mô, Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng cheăm Đak Choong tối tiah mê, dế hơ’nêng hơ’no: Vâ chê 6 hơnăm hiăng hluâ, ai hên mâu tơdroăng ki cheăm pơkâ vâ mơnhông cheăng kâ ăm kuăn pơlê akố la ôh tá kâi chiâng pêi pro, xua tơvâ ing tơdroăng vâ mơjiâng hngêi kơmăi on tơhrik. Tơdroăng ki pơkuâ ngăn dêi khu kăn cheăm rế hía rế pro hên kuăn pơlê ôh tá rơhêng vâ loi tơngah, xuân cho ing hngêi kơmăi on tơhrik kố pro. Tơpui mơnhên ‘na tơdroăng mê, pôa A Mô tối; Vâ Hngêi kơmăi on tơhrik ai tíu mơjiâng pro ki kố ki mê, Khu kăn pơkuâ [ă mâu râ kơvâ cheăng tung cheăm hiăng lo mơhnhôk, hnê tối kuăn pơlê roăng tơnêi ăm tơdroăng tơkêa bro dêi hngêi kơmăi, kuăn pơlê ôh tá chiâng mơjiâng hngêi nếo, pêi chiâk deăng a kơpong tơnêi ki mê. Tơdrêng amê, Khu mơjiâng hngêi kơmăi ối tơkêa kô chêl tơnêi i tơxâng [ă kum kuăn pơlê ai tíu ối tơniăn le\m tâ, khu kăn cheăm xuân pơtâng ăm kuăn pơlê môi tiah mê. Laga, pơla rơkong tơpui tơhrâ [ă tơdroăng pêi pro dêi khu mơjiâng hngêi kơmăi ôh tá la lâi môi tiah dêi pó, ối hơngế ‘nâng pơla rơkong tơpui [ă tơdroăng pêi pro: Mâu tơdroăng ki mơjiâng hngêi kơmăi akố tâng cheăm tơpui tối ga chiâng ai tơdroăng tơhôu tơhêng, pá ‘nâng. Dế nôkố vâi krâ-nho\ng o pin hiăng chêh pro hlá đơn pơsăm tối thế chêl tơnêi ăm kuăn pơlê drêng vâi krâ-nho\ng o xe\n châ tíu ê, pá puât păng ‘nâng. Rêm rôh hôp, khu mơjiâng hngêi kơmăi tối khế kố tơhrâ kôm re\ng xing xoăng tơnêi ăm kuăn pơlê, klêi mê, ăm kuăn pơlê a pơlê Kon Năng lăm pro pơlê nếo, la sap ing hơnăm 2009 nah troh nôkố tá hâi hlo kum kuăn pơlê lăm pro pơlê nếo ulâi, hmếo pơ ối xêh tiah mê tê yôh.

Vâ kum ăm tơdroăng mơjiâng hngêi kơmăi on tơhrik Đak Mi 1, ai 14 rơpo\ng a pơlê Kon Năng hiăng xe\n lăm ối tíu ê, vâ chê 150 rơpo\ng dêi 5 pơlê ki ê tung cheăm Đak Choong hía lối 200 ha tơnêi pêi chiâk deăng. Hơnăm 2010, pơxiâm pro hngêi kơmăi on tơhrik, la tá hâi klêi, hmếo pơ chúa lôi tiah mê. Klêi mê, cho mâu hâi ki tơkôm ton t^n dêi kuăn pơlê rêh kâ ối tung mâu hâi ki tô tuăn,  [ă troh mơ’nui chiâng ôh tá rơhéa tung pêi chiâk pêi deăng, pêi cheăng kâ tung dêi rơpo\ng hngêi.

Tơkôm hiăng ton châ 3 hơnăm klêi kơ’nâi hâi apoăng mơjiâng hngêi kơmăi on tơhrik, mê pơxiâm ai tơdroăng ki chêl thiăn tơnêi tíu pêi chiâk deăng [ă mâu tơmeăm pêt, môi tiah báu pôm prá alâi, xua khu kăn pơkuâ ngăn hngêi kơmăi on tơhrik chêl liăn ăm kuăn pơlê. Troh nốkố, xuân u ối 6 rơpo\ng kơtiê a pơlê Brê ôh tá hâi châ xo liăn chêl, maluâ vâi vâ xo tơnêi ki mê pêi cheăng kâ, xuân tá khoh. Ki pá tâ mê nếo, tâi tâng 14 rơpo\ng pơlê Kon Năng cho mâu ki athế tro xe\n ối tiu ki ê.

Tơkôm hiăng ton vâ chê 6 hơnăm, tơdroăng kum kuăn pơlê ối a pơlê nếo tá hâi teăm châ khu kăn pơkuâ pro hngêi kơmăi on tơhrik pêi pro. Hên hngêi trăng dêi mâu rơpo\ng hiăng tro tơ’nhiê, si kơchoh mêi la ôh pá chiâng ‘mâi rơnêu lơ mơjiâng pro nếo. Pôa A Nhảy, Kăn hnê ngăn Ho#i đông cheăm Đak Choong tối ăm ‘nâi: Kuăn pơlê tô tuăn môi, mê khu kăn pơkuâ cheăm tô tuăn môi chât, xua mê cho hnoăng cheăng, cho khu ki pôu râng mâu tơdroăng cheăng vâ kum ăm rêh kâ ối dêi kuăn pơlê: Vâi krâ-nho\ng o dế nôkố vâ rôu tah dêi hngêi trăng, la ôh tá ai tíu ki lâi vâ vâi mơdâng dêi hngêi a tíu ối nếo. Vâi krâ-nho\ng o ‘nâi lăm bro u tíu lâi? Tâng mơjiâng pro hngêi trăng kân rơdâ krá le\m, mê kuăn pơlê kô lu\p dêi liăn ngân tê kơtê. Rêm hdrôh trâm mâ, tơmâng kuăn pơlê tơpui tối, ngin hiăng pâ khu kăn pơkuâ kơpêng athế thâ ren\g to\ng kum 2 tơdroăng ki kal má môi ăm vâi krâ-nho\ng o a pơlê Brê [ă pơlê Kon Năng châ lăm pro pơlê nếo, vâ vâi krâ-nho\ng o tơniăn tung rêh kâ ối.

Hngêi kơmăi on tơhrik kơtâu [ă têa Đak Mi 1 ôh tá hlo ai pêi pro ki klâi tung plâ vâ chê 6 hơnăm hiăng hluâ, xuân hiăng pro pá puât ăm tơdroăng ki vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ-rêh ối dêi cheăm Đak Choong ki ối hơngế hơngo kố. Ki nhên ga, thăm rế ai hên kuăn pơlê chêh hlá kơthô, hlá đơn pơsăm tối ‘na tơdroăng kố, klêi mê, thăm rế ai hên kuăn pơlê lăm kếo loăng, ko kong vâ pê chiâk pêi deăng; tung pơla mê, lâp cheăm tung plâ 5 hơnăm hiăng hluâ bu kơdroh châ 13,64% kơxo# rơpo\ng kơtiê, mê mâu rơpo\ng vâ chê kơtiê pơtối vâ chiâng kơtiê nếo. Tiô pôa A Tương, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Đak Choong tối, ki khéa hơ’nêng tâ mê nếo, tơdroăng ki pêi pro lối hrá dêi Khu mơjiâng pro hngêi kơmăi on tơhrik Đak Mi 1, pro cheăm ôh tá khoh chiâng pêi pro ki klâi drêng hlo mâu tơdroăng ki pá puât dêi kuăn pơlê. Môi tiah pơlê Kon Năng, xua ai hên rơpo\ng ki tro athế xe\n tíu ối mê vâ chê 6 hơnăm hiăng hluâ, mơhé mâu hngêi trăng hiăng tơ’nhiê, la cheăm xuân ôh tá khoh ‘mâi rơnêu, lơ bro hngêi nếo: Thôn Kon Năng pá má môi cho têa vâ ôu hum, ‘na hnê hriâm, ‘na hngêi ối xuân pá puât ó pá kâi tối. Dế nôkố vâi krâ-nho\ng o xuân rơhêng vâ mơjiâng hngêi la ôh tá ai tơnêi vâ pro hngêi, xua tá hâi teăm châ lăm pro pơlê nếo ăm kuăn pơlê, hiăng ai mâu rơpo\ng a pơlê Brê xuân môi tiah mê, pá puât pá kâi tối.

Pôa Bùi Văn Cư, Kăn pho\ pơkuâ ngăn ‘na kơmăi kơmok-mơdró kâ dêi kong pơlê Kon Tum ăm ‘nâi: Dế nôkố tơmeăm dêi Hngêi kơmăi on tơhrik Đak Mi 1 dế châ ‘mâi rơnêu vâ ăm phêp mơjiâng pro tung kopong tơnêi ki ăm phêp. Tiah mê, ‘nâi troh la lâi ah tơdroăng ki chêl thie#n tơnêi tơníu, hngêi trăng ăm mâu rơpo\ng ki tro thế xe\n ối tíu ê nếo châ xo liăn ngân [ă châ ối a pơlê nếo. Tá khu kăn pơkuâ ngăn cheăm Đak Choong [ă kuăn pơlê athế tơkôm nếo, mơhé hiăng kôm châ 6 hơnăm hdrối mê hía nah, [ă ôh tá ‘nâi tơdroăng mơjiâng hngêi kơmăi on tơhrik kố ối pro pá ăm kuăn pơlê troh la lâi ah nếo tâi.

Nhat Lisa tơplôu [a\ tơbleăng