VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Cho môi tung mâu hdrông kuăn ngo iâ mơngế má môi a tơnêi têa pin, mâu ngế Rơ Mâm rêh ối tơku\m a pơlê Le, cheăm tơkăng kong Măng Mrai, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum. Tung mâu hnăm achê pơla kố, xua tơdroăng to\ng kum dêi Đảng, Tơnêi têa, malối sap ing ai tơdroăng pơkâ hneăng hôp má 7, khu pơkuâ ngăn tíu xiâm Đảng hneăng má 9 ‘na hnoăng cheăng to\ng kum hdrông kuăn ngo, [ă Chin phuh tối tơbleăng pêi pro tơdroăng pơkâ to\ng kum, mơnhông mơdêk mâu hdrông kuăn ngo hlo hơ’lêh ó khât. Tơdroăng ‘’Chin phuh [ă kuăn pơlê’’ hâi kố ai tối tơbleăng tơdroăng ki sôk ro phâi tơtô dêi mơngế Rơ Mâm hâi kố, pó kôm tơmâng.

Tung rơnó mơdrăng Tây Nguyên, troăng prôk vâ troh a pơlê Le dêi mơngế Rơ Mâm a cheăm Măng Mrai, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum xuân xahpá tung prôk lăm. Vâ châ tơpui tơno [ă krâ pơlê A GLă, 68 hnăm, kăn hnê ngăn Đảng cheăm Măng Mrai, môi ngế hdrông kuăn ngo Rơ Mâm, ngin prôk tâi 5 chơ nếo châ tơkâ hluâ 70 km troăng prôk. Pơchốu ko\ng ke#n hơbêa ngo Sừng Sững ‘na ngiâ, pôa A GLă tối: Mâu hơnăm kơ’nâi tơplâ tơplong nah, pơlê Le, hdrông mơngế Rơ Mâm ngin ối akố, achê tíu tơkăng kong [ă kong têa Miâng. Kuăn pơlê t^ng hên tơdroăng, ‘na tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá xua hmâ lăm pro pơlê ối ukố umê. Ki khéa tâ cho hâi ki mê nah, kuăn pơlê iâ trâm dêi rơpó pơla mâu hdrông kuăn ngo kố [ă kuăn ngo tá tung môi tơring, mê khoh xo dêi pó ối  tơjuôm hdrông hdrê, môi mơheăm chá. Xua mê mơngế Rơ Mâm khoh rế vâ long lôi hơdrông hơdrê mơngế.

Um ki 1: Kơnôm châ hnê tối ‘na túa cheăng kâ, ngoh A Bếu hiăng châ hlu\n kơtiê.

Tối ‘na tơdroăng rêh ối dêi mơngế RơMâm hâi kố, pôa A Glă sôk ro tâ, châ Đảng, tơnêi têa tơmâng to\ng kum, mơngế Rơ Mâm ‘nâi pro pơlê nếo, ai rơpo\ng ki ‘nâ pêi cheăng kâ châ xo hên kế tơmeăm. Djâ troăng le#m ahdrối, rơpo\ng pôa A Glă nôkố ai vâ chê 7 ha deăng kơxu, lối ha loăng ‘mốu, báu klâng, báu chêk [ă pôm loăng. Pôa A Glă sôk ro tó hlối tối: Cho mơngế đảng viên, pin thế prôk ahdrối, pêi hdrối vâ vâi krâ nho\ng o tung pơlê loi, pêi pro [ối. Kơnôm ‘nâi tơmâng [ă kơhnâ hriâm, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê mơngế Rơ Mâm hiăng hơ’lêh hên. Pôa A Glă ăm ‘nâi: Vâi krâ nho\ng o hiăng mơnhông cheăng kâ, tâng vâ tối hiăng hơ’lêh. Vâi krâ nho\ng o nôkố ki hên pêt loăng plâi tê lo liăn. Tơnêi têa tơmâng to\ng kum tu\m tơdroăng tá ‘na mơhno mơjiâng túa le#m tro, tá cheăng kâ, tá tơdroăng rêh ối hiăng hơ’lêh phá tơ-ê. Tơnêi têa tơmâng to\ng kum, kuăn pơlê xun kơdôu mơ-eăm pêi cheăng vâ mơnhông tung rêh ối.

            Hnê pêi pro ai pơxúa mâu tơdroăng pơkâ dêi Đảng, tơnêi têa [ă kuăn pơlê kuăn ngo iâ mơngế dêi mơngế Rơ Mâm, troh nôkố 122 rơpo\ng pơlê Le hiăng pro pơlê nếo tơniăn, ai hngêi ối, châ xúa on tơhrik tơnêi têa [ă pro têa ăm lo xêh. Vâ chê 4 km troăng prôk tung cheăm châ tôh kơxu; 1 to hngêi trung mâm non [ă môi to hngêi trung râ má môi châ ‘no liăn mơjiâng pro. Vâ ‘na têa tôh pơxúa tung pêi cheăng kâ, 2 to kơchơ hiăng mơjiâng pro kêi. Tơdrêng [ă chêk deăng pêt báu, prá, alâi, pôm dêi pơlê Le pêt châ lối 36 ha kơxu, 20 ha loăng ‘mốu. Vâi krâ nho\ng o xun kơhnâ păn hên kơpôu, ro, po troăng vâ xăm kơtiê krá ton xo\n [ă hiăng tơmiât troh tơdroăng cheăng kâ vâ pro kro mơdro\ng. Ăm ‘nâi ‘na tơdroăng ki pơhlêh tung pêi chêk pêi deăng dêi vâi krâ-nho\ng o pơlê Le, mê pôa A Do\i, kăn thôn phiu niu, tối: Hâk phiu ‘nâng, má môi ‘na chêk deăng vâi krâ nho\ng o ‘nâi pêt loăng kơxu, ‘nâi pêt loăng plâi kâ. ‘Na pêi chêk pêi klâng hdrối nah ôh tá ‘nâi pêi, nôkố hiăng ‘nâi pê tâi. ‘Nâ pơchoh, po pông rơbliê, mơdâ pêt, ‘nâi pôe xo, ai rơpo\ng ki ‘nâ châ xo săp 1 troh 3 ta#n.

Veăng ‘no hnoăng mơnhông cheăng kâ dêi mơngế Rơ Mâm thế tối troh hnoăng veăng ‘no kân k^n dêi mâu kăn [o#, mâu lêng tíu tơkăng kong [ă kăn [o#, ko\ng nhân dêi ko\ng ti 78, đông lêng pêi cheăng kâ a kong pơlê. Kơnôm ‘’rơkong rế  hnê ko\ng rế pêi’’, klêi mê, hnê ‘na kih thua#t [ă to\ng kum hdrê pêt, hnê hơ’lêh hdrê pêt mơnăn păn, mơngế Rơ Mâm ai tơ’nôm ivá vâ mơnhông cheăng kâ tung rơpo\ng hngêi. Ing tơdroăng tơmâng to\ng kum mê, rơpo\ng ngoh A Bếu hiăng hlu\n ing kơtiê xahpá phâ hnăm plâ rơnó: Rơpo\ng á hdrối nah kơtiê ó khât, troh hơnăm 2012 rơpo\ng á hiăng hluă\n ing kơtiê kơnôm mâu mố đo#i gâk a tíu tơkăng kong hnê, ‘no liăn rôe hdrê loăng plâi, loăng kong. Nôkố  rơpo\ng á hiăng ai 1 sao loăng kơxu, loăng ‘mốu, pôm loăng, tơnêi pêi chêk, pê klâng vâ rơpo\ng ngin mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ. 

Um ki 2: Mố đo#i gâk tíu tơkăng kong hnê vâi krâ-nho\ng o pơlê Le rak ngăn dêi deăng kơxu.

            La [ă tơdroăng ‘no liăn mơnhông cheăng kâ, tơdroăng rêh ối mơhno mơjiâng túa le#m tro ‘na tuăn ngôa dêi kuăn pơlê Rơ Mâm xun châ Đảng, tơnêi têa [ă khu râ kăn cheăm tơring to\ng kum. Troh nôkố tâi tâng kuăn ‘ne#ng tung pơlê châ lăm hriâm a hngêi trung. Kuăn pơlê châ ăm ph^u vâ khăm pơlât. Kơnôm trâm mâ mâu hdrông kuăn ngo ki ê tung cheăm, tơdroăng xo dêi pó ối tơjuôm hdrông hdrê môi mơheăm chhá pá ai xếo, kơxo# mơngế rế hên iâ. Tâng vâ ngăn mơngế Rơ Mâm rêh ton pá xuâp 60 hơnăm a hơnăm 2005 nah, nôkố hiăng tâk lối 65 hơnăm. Pơ’leăng mâ mơngế sap lối 300 ngế hiăng tâk vâ chê 500 ngế. Ngoh Nguyễn Văn Them, kăn [o# ngăn ‘na mơhno mơjiâng túa le#m tro cheăm Măng Mrai, tơring Sa Thầy ăm ‘nâi: Hdrông kuăn ngo Rơ Mâm nôkố rế hên, Mâu tơlá ôh tá tro ton nah mơtiah châi tamo bố ối to a hngêi xối xeăng krếo pôa pơchâu ôh tá vâ pôu [ok thái pơkeăng pơlât, ti ai xếo. Tơlá ki le#m ối châ pơtối rak vế. Vâi krâ nho\ng o hiăng ‘nâi pêi báu klâng ôh tá pê to kâ tê ôh, vâi hiăng ‘nâi pêi lo vâ tê mơdró.

Tơdah tết Ất Mùi hnăm kố, mơngế Rơ Mâm a cheăm Măng Mrai, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum ai tơ’nôm hên tơdroăng xôk ro. Hơnăm nah, tung pơlê tơ’nôm hên rơpo\ng pêi cheăng châ xo péa pái chât rơtuh liăn tơngi klêng. {ă 5 rơpo\ng kuăn pơlê nếo hlu\n ing kơtiê, lâp pơlê Le nôkố bu ối 12 rơpo\ng kơtiê. [ă tơdroăng tơmâng to\ng kum dêi Đảng, Tơnêi têa [ă khu râ kăn rêm râ kong pơlê Kon Tum, môi rơnó hơngui nếo ai hên tơdroăng sôk ro, phâi tơtô hiăng troh rơtế [ă mơngế Rơ Mâm.         

Gương tơplôu