VOV4.Sêdang - Tơring Đak Hà cho kơpong ki pêt kơphế hên má môi dêi kong pơlê Kon Tum [ă tâi tâng tơnêi deăng lối 7 rơpâu ha, 1 rơpâu 500 ha tung kơxo# kố cho dêi 4 ko\ng ti ối tung Ko\ng ti xiâm kơphế Việt Nam, châ pơcháu tâi tâng ăm mâu rơpo\ng kuăn pơlê. Ki hên tơnêi deăng châ pêt kơtăn kố ai 25, 30 hơnăm mê mâu loăng kơphế ki kố hiăng krâ ó, ôh tá ai plâi hên xếo, pro tơdroăng rêh ối dêi mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki châ pơcháu ngăn tơnêi mê pá khât. Laga, xua hên tơdroăng, mâu rơpo\ng rơhêng vâ vêh pêt nếo kơphế vâ khoh hơ’lêh ki dâi le#m, tá hâi ‘nâi troh la lâi ah nếo châ pêi pro.

Prếi on veăng ngoh Vũ Văn Tú, Nguyễn Thị Mì, ối a thôn 1, cheăm Đak Mar, tơring Đak Hà hiăng hmâ pêi loăng kơphế dêi ko\ng ti pêi cheăng tiu rơnó môi tung khu kơphế 704, ối tung ko\ng ti xiâm kơphế Việt Nam hiăng châ 28 hơnăm. 1 rơpâu 150 xiâm loăng kơphế a tơnêi rơdâ 9 sao, mâu rơpo\ng xo rak ngăn hiăng troh 30 hơnăm la loăng ôh tá dâi le#m, tung pơla mê, plâi kơphế tung mâu kơdrum ki nếo ai plâi tung tơring châ sap 20 troh 30 ta#n tung môi hectar, kơdrum loăng kố, rơpo\ng rak ngăn kơhnâ khât, bu châ dâng 10 ta#n plâi drêh. Rêm rơnó krí kơphế, ôh tá xêo xếo kơxo# liăn ki nâp ăm ko\ng ti, klêi mê liăn ‘no rôe phon, pơkeăng, mơhá cheăng, ối châ xo dêi iâ ôh tá bê vâ che#m mơ’rêh mâu ngế tung rơpo\ng hngêi. Ngoh Vũ Văn Tú ăm ‘nâi: Pơxiâm ing hơnăm 2010 loăng hiăng krâ. Loăng hiăng tơđôu, tơđôu tơkâng, tơlêa kơtôu, hiăng tiah mê pá ‘nâng vâ rak ngăn. Kơphế hiăng krâ ôh tá châ plâi hên, thăm nếo bu châ 7  lơ 8 ta#n tê môi hectar plâi ki ối drêh tung môi hơnăm. Xêo kơxo# liăn ‘no tâi tu\m tơdroăng ôh tá bê vâ rêh ối tung môi hơnăm ăm mâu ko\ng nhân ki pêi.

Ki khât gá kơdrum kơphế hiăng krâ, lối hr^u ngế ko\ng nhân dêi 4 ko\ng ti kơphế a tơring Đak Hà, kong pơlê Kon Tum púi vâ châ ‘mâi pêt nếo kơphế [ă xo rak ngăn, vâ châ rak ngăn kơphế dâi le#m, kơtóu plâi hên, hơ’lêh tơdroăng rêh ối châ tơ’mot liăn hên. La hơnăm kố troh hơnăm ki ê, peăng ko\ng ti tá hâi teăm tiâ tối klâi, xuân ối tơkôm, [ă hmếo pơ kôm tiah mê xo. Ngoh Nguyễn Văn Thiêm, xo rak ngăn 1 ha kơphế dêi ko\ng ti pêi cheăng tiu rơnó-môi tung khu rak ngăn deăng kơphê 704 tối tiah kố: Púi vâ dêi kuăn pơlê cho ‘mâi pêt nếo, xua nôkố ki pơxúa gá ôh tá ai xếo. Ko\ng ti ai hnê tối ăm ngin xuân hiăng rah vâ veăng kơ êng hnê tối ‘na tơdroăng kố, la châ khât gá ko\ng ti tối tiah mê tê la tơbleăng tối hâi nhên. Tối ối vâ tơbleăng ăm khu xiâm ko\ng ti hôm k^ há lơ ôh? Châ khât gá hrá ‘nâng.

‘Mâi pêt nếo kơphế

Tiu ăm ‘nâi kơtăn kố ai 8 hơnăm, mâu ko\ng ti tung tơring Đak Hà, kong pơlê Kon Tum hiăng mơnúa ‘mâi pêt a deăng kơphế ki hiăng krâ. Klêi pêi ăm hlo túa ‘mâi pêt klêp tơkâng loăng hlo xông dâi le#m, plâi kơtóu hên tâ deăng kơphế ki hiăng krâ. Ki pơxúa ga tiah mê, ing mê troh nôkố, [ă tơdroăng hâi ai troăng rơhlâ dêi ko\ng ti xiâm kơphế Việt Nam, tơdroăng ‘mâi pêt pơtê hmâng vâ, pro lối hr^ng rơpo\ng kuăn pơlê ki xo rak ngăn tơkôm ton t^n. Hiăng ai ngế ki tối tiah kố, mâu ko\ng ti kơphế akố ôh tá vâ ăm ‘mâi pêt nếo cho ôh tá pơxúa hên, mê cho ki xiâm ôh tá vâ hía kơxo# liăn xo vâ châ dâng 10 ta#n kơphế ki ối drêh tung 1 ha, tung plâ 3 hơnăm loăng xông kân vâ troh rơnó ai plâi. Pôa Phan Văn Chúc, kăn pho\ pơkuâ ko\ng ti xiâm kơphế Đak Ui 3 tối tơdrăng: A cho kăn pơkuâ mê a xuân ôh tá vâ ‘mâi pêt xua kơdrum kơphế mê mơhé rêh, lơ hlâ, a pơcháu ăm kuăn pơlê rêm hơhnăm a xo dêi 3 ta#n 2. Ôh tá châ xo ki klâi a xuân ai 3,2 ta#n, xua mê kôk klâi a thế ‘mâi pêt nếo ton tung pơla 3 hơnăm, a ôh tá châ xo ki klâi, ‘mâi pêt nôkố vâi ôh tá châ xo ki klâi. Tơdroăng mê xuân thế pêi pro la mâu khu mơdró Tơnêi têa ăm á pêi, ai mâu hnăm ki ‘nâ hiăng pơtê klêi mê á tơmiât vâ pêi pêt xêh tiu túa nếo. Tung pơla 3 hơnăm ‘mâi pêt ôh tá châ xo ki klâi, kơ’nâi 3 hơnăm krí xo athế ‘no liăn ngân pơtối rôe hdrê nếo, kôk klâi há ‘mâi hơ’lêh pêt hdrê nếo.

Kơ’nâi hên hnăm xuân ôh tá chiâng pro ki klâi [ă ko\ng ti, kong pơlê ai tơbleăng  tơdroăng kuăn pơlê tối cho mâu rơpo\ng ki xo rak ngăn kơphế dêi khu mơdró tơpui tơno [ă pôa A Vương, kăn hnê ngăn Đảng tơring Đak Hà ăm ‘nâi, ‘na tơdroăng ‘mâi hơ’lêh pêt [ă lối 600 hectar kơphế hiăng krâ. La [ă deăng kơphế ki hiăng krâ dêi khu mơdró mơhé ‘nâi kuăn pơlê hiăng púi vâ hơ’lêh pêt hdrê nếo sap na nah, la tơring ôh tá chiâng vâ veăng tơmâng ‘na tơdroăng ‘mâi hơ’lêh pêt kơphế pêi pro re#ng tâ: Á tơmiât xua ko\ng ti kơphế Việt Nam hâi ai troăng rơhlâ pơkâ, hâi ai hla mơéa pơtroh ăm mâu khu mơdró mê mâu khu mơdró hâi khên vâ pêi. Tro khât kơpêng mâu kăn ai mơ-éa hnê mơhno ‘na ‘mâi pêt tiah lâi, pro ti lâi mê mâu khu mơdró nếo khên pêi. Xua mâu kăn mê ối tung khu xiâm ko\ng ti kơphế Việt Nam, deăng pêt vâi rak ngăn tâi. Peăng pin mâu ki rak ngăn pêi cheăng Đảng a tơring, cheăm, ‘na pêi cheăng kâ a tơring cheăm tơná rak ngăn dêi tiah mê tê, ôh tá xê ối thế tơru\m [ă vâi. Sap nah hâi ai hla mơ-éa ki klâi dêi Ko\ng ti xiâm kơphế Việt Nam chêh tối ‘na ‘mâi pêt kơphế.

Tơdrêng [ă tơdroăng púi vâ re#ng châ pêt nếo kơphế a deăng kơphế hiăng krâ vâ hdrê ki nếo kơtóu plâi hên, hên kuăn pơlê ki xo rak ngăn kơphế dêi 4 ko\ng ti kơphế ối tung Ko\ng ti xiâm kơphế Việt Nam a tơring Đak Hà, kong pơlê Kon Tum tê dêi kơdrum kơphế ăm rơpo\ng kuăn pơlê ki xo rak ngăn vâ kuăn pơlê ‘nâi hbrâ tơnáu ‘no dêi liăn ‘mâi pêt. Púi vâ kố xuân pơxiâm ing tơdroăng ai khât hiăng hên hơnăm kố, mâu ko\ng ti kơphế akố bu pêi pro tơdroăng xo plâi môi tiah hiăng k^ tơkêa tung hla mơ-éa pơcháu rak ngăn, ‘na hnoăng cheăng ‘no liăn pê pêt, rak ngăn kơphế xuân ối tro rơpo\ng kuăn pơlê.

Gương tơplôu [ă pơchuât