VOV4.Sêdang -  Nôkố, on tơhrik cho tơdroăng ki kal  ôh tá chiâng lôi xua gá pơxúa tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, hnối kum tung pêi chiâk deăng. La ôu-eăng rêh ối tung kơpho#, la nôkố hên kơpong kuăn pơlê ối tung pơlê kong kơdrâm Kontum xuân hâi ai on tơhrik, [ă tơdroăng ‘no vâ liăn hnhâng troăng kơxá pro on tơhrik a mâu kơpong kuăn pơlê ối mê xuân ôh tá xê tơdroăng ki tơ’lêi hlâu. Kố cho tơdroăng ki kuăn pơlê a Kontum tô tuăn hên. Tơdroăng hâi kố vâ tối ‘na tơdroăng ki mê.

Vâ chê 30 hơnăm rêh ối a troăng Nguyễn Thiện Thuật ki xo\n pá xuâp, ối tung tôh kơpho# 2, bêng Duy Tân, pơlê kong kơdrâm Kon Tum. Pôa Đinh Xuân Trường ôh tá pâ hiăng ‘nâi to lâi hdroh pâ pói vâ tung mâu roh hôp [ă mâu kăn teăng mâ, xuân hiăng hiăng hên hdroh k^ tung hlá đơn pâ thế tâp trăng hnhâng troăng kơxái on tơhrik ăm kuăn pơlê a kơpong kố. Klêi kơ’nâi hên hơnăm pâ thế, troh mơ’nui pôa rơtế [ă 40 rơpo\ng kuăn pơlê ki rêh ối akố hiăng ai on tơhrik tiô hiâm mơno pói vâ, tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê a kơpong kố kô ai hên tơdroăng ki hơ’lêh kơnôm ung hiăng ai on tơhrik kố: Hiăng 27 hơnăm kố, kuăn pơlê lăm tâp trăng hnhâng xêh kơxái on tơhrik, hâi kố kơnôm ai tơdroăng pơkâ ngăn dêi tơnêi têa, rêm khu râ pơkuâ ngăn, malối cho Khu pơkuâ ngăn ‘na on tơhrik hiăng toi kơxái on tơhrik chu troh a pơlê cheăm. Ki hdrối mê á mơnê khu kăn pơkuâ hiăng veăng kum troh kuăn pơlê, ngin hâk phiu ‘nâng, môi tiah nokố pin châ trâm hlo mâ hâi. Hiăng ai troăng kơxái on tơhrik mê on hiăng bâ troh a mâu rơpo\ng hngêi, vâi krâ-nho\ng o xuân chiâng vâ păn mơnăn, pêi pêt tơmeăm tơ’lêi tâ, tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê kô kro mơdro\ng tâ.

Kố cho môi tung mâu hên tôh kơpho# a pơlê kong kơdrâm Kon Tum mơhúa châ xúa on tơhrik dêi tơnêi têa. {ă lối hr^ng rơpo\ng kuăn pơlê ki ê a pơlê kong kơdrâm Kon Tum tối, vâ khoh ai on tơhrik,. Mê kuăn pơlê athế tơnăng lăm tâp xêh trăng, hnhâng xêh kơxái o tơhrik ing tíu ki hơngế hơngo, rôe kơxái tâi hên h^n liăn ngân, rế trâm tơdroăng ki ôh tá mơhúa, xua on ai drêng bâ drêng ôh, thăm nếo ôh tá ai on tơhrik vâ xúa, vâ pêi cheăng tung rơpo\ng hngêi. {ă mâu troăng kơxái ki pơtân tiah mê bu kal ai khía pêi chía têi, lơ kong mêi kân, troăng kơxái kơtê, mê ôh tá châ xúa on tơhrik, mê cho tơdroăng ki hmâ trâm hlo.

{ă rơpo\ng ngoh Bùi Văn Quang, ối a thôn 2, cheăm Hòa Bình tối, ma luâ tơdroăng vâ tơdjêp kơxái hnhâng troh a hngêi hơngế ó ‘nâng, la ngoh xuân kơdôu mơ-eăn hnhâng xêh kơxái on tơhrik, xua tâng ôh tá toi kơxái on tơhrik troh a rơpo\ng hngêi, kô ôh tá ai on bâ eăng. Xua tiah mê, rêm khế athế mơdrếo liăn chía hên tâng vâ pơchông ngăn [ă tơdroăng ki rơpo\ng kố châ xúa on: A kố, ngin hnhâng kơxái on tơhrik hơngế ‘nâng châ 700 troh 800 m, la troh a hngêi, ivá dêi on tơhrik ‘ro ‘nâng, ôh tá bâ. Rêm khế athế nâp châ 400 troh 500 rơpâu liăn. Pói rơhêng vâ tơnêi têa ăm on tơhrik vâ kuăn pơlê châ tơ’lêi tung rêh kâ ối.

Tung mâu hơnăm achê pơla kố, drêng Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó Thái Hòa hiăng mơjiâng dêi hngêi kơmăi a văng Sao Mai, rơpo\ng pôa Nguyễn Hữu Phước, ối a thôn 2, cheăm Hòa Bình [ă hên rơpo\ng ki ối tâ tá hiăng pâ tâp trăng, hnhâng troăng kơxái o tơhrik [ă athế mơdrếo liăn kơnâ. La xua xiâm on tơhrik ‘ro ‘nâng, mê ôh tá chiâng xúa on tơhrik mê vâ pêi cheăng kâ, pêt păn tơmeăm. La hmâ tiah lâi ôh, kố cho tơdroăng ki hên ngế kuăn pơlê hiăng pói rơhêng vâ tung hên hơnăm hiăng luâ. Pôa Nguyễn Hữu Phước tối ăm ‘nâi tơ’nôm: Tối tơchuâm, vâi krâ-nho\ng o a kố pói rơhêng vâ tơnêi têa to\ng kum iâ êt liăn ngân, vâ khoh ai on tơhrik troh a kuăn pơlê ai ki bâ eăng vâ ai tơdroăng rêh ối hloh hlê rơkê ple\ng iâ. Ki má péa nếo, ai on tơhrik kô kum ăm vâi krâ-nho\ng o ngin a kố ai on tơhrik vâ pêi cheăng kâ.

Klêi kơ’nâi hên hdroh pro hlá đơn pâ on tơhrik, [ă klêi kơ’nâi ai hlá mơ-éa pơtroh a hâi lơ 4 khế 5 hơnăm 2015 dêi Vi [an hnê ngăn pơlê kong kơdrâm Kon Tum ‘na tơdroăng ki to\ng kum on tơhrik kum kuăn pơlê rêh ối, cheăng kâ. Tung mê, ai lối 20 rơpo\ng kuăn pơlê a kơpong văng Sao Mai, ối a thôn 2, cheăm Hòa Bình, ton bê tá troh khế 5 hơnăm 2016, Khu pơkuâ ngăn on tơhrik pơlê kong kơdrâm Kon Tum nếo tâp trăng, hnhâng troăng kơxái on tơhrik vâ pơtroh ăm kơpong kố. Jâ Nguyễn Thị Yến, ối a thôn 2, cheăm Hòa Bình, pơlê kong kơdrâm Kon Tum tối: To lâi hơnăm kố, on tơhrik ôh tá ai, hiăng pro đơn pâ, mê to lâi khế hdrối kố nah hlo ai mâu ngế ki cheăng ‘na kơvâ on tơhrik nếo tâp trăng, hnhâng troăng kơxái on tơhrik, vâi xuân ối tơngah kuăn pơlê veăng tâp trăng, nhâng troăng kơxái on tơhrik. Kuăn pơlê akố xuân pói rơhêng vâ châ xúa on tơhrik, hmâ yă on tơhrik xuân athế rơpâ tâ tâng vâ pơchông ngăn [ă mâu tíu ki ê.

Kuăn pơlê lâp luô xua tơngah hiăng vâ ai on tơhrik, la tơdroăng ‘no liăn tâp trăng hnhâng troăng kơxái on tơhrik a kơpong kố ga ai tơdjâk troh tơdroăng prôk lăm drô troăng, mê khoh chiâng hrá vâ re\ng kêi. Pôa Lê Minh Tuân, Kăn pơkuâ ngăn troăng prôk kơxo# 3 tối ăm ‘nâi: Drêng on tơhrik a pơlê kong kơdrâm kố ai pơkâ thế tâp trăng hnhâng troăng kơxái on tơhrik, mê khu kăn séa ngăn dêi Khu pơkuâ cheăng hiăng châ hlo, ai chêh bro hlá mơ-éa tối tơbâ [ă hnê khu ngăn on tơhrik dêi pơlê kong kơdrâm chêh pro hlá mơ-éa phêp tro tiô tơdroăng. Tơdroăng kố xuân hiăng châ {ơrô ngăn kơpho# dêi pơlê kong kơdrâm tơku\m hôp [ă Vi [an pơlê kong kơdrâm hiăng ai hlá mơ-éa pâ thế Khu ngăn on tơhrik dêi pơlê kong kơdrâm pơtê tơdroăng tâp trăng, hnhâng troăng kơxái on. Ma luâ tiah mê, khu ngăn on tơhrik dêi pơlê kong kơdrâm ôh ti xê to pêi pro tiô pơkâ dêi pơlê kong kơdrâm mê ối pơtối tâp trăng, hnhâng troăng kơxái on tơhrik, kal athế séa mơnhên ngăn, mê Khu pơkuâ ngăn athế chêh pro hlá mơ-éa [ă mâu khu ngế ai xôi ‘na luât. Troh nốkố, khu pơkuâ ngăn troăng prôk kơxo# 3 hiăng pơkâ tơdroăng pơxâu phâk. La ga, tơdroăng ki vâ kho\m pơxâu phâk mê pêi tá hâi teăm rơhối.

Pôa Lê Minh Tuân tối ăm nâi tơ’nôm, tiô tơdroăng pơkâ kơxo# 11, hơnăm 2010 dêi Chin phuh ai pơkâ ‘na tơdroăng pơkuâ ngăn [ă kring vế vâ ‘mâi rơnêu troăng prôk, mê tơdroăng ki tâp trăng, hnhâng kơxái on tơhrik cho môi tung mâu tơmeăm khoăng ki kal athế châ pêi pro drô troăng kân. Ma luâ tiah mê, hdrối vâ mơjiâng pro, kăn ‘no liăn athế pêi cheăng [ă kơ koan ki séa mơnhên ngăn ‘na troăng prôk, vâ kơ koan kố sea ngăn, tíu ki vâ mơjiâng pro hôm tơtro lơ ôh klêi mê nếo ăm phêp mơjiâng. Tiô pôa Nguyễn Xuân Tương, Kăn pơkuâ ngăn Kong ti on tơhrik dêi pơlê kong kơdrâm Kon Tum, xua ti lâi tơdroăng ‘no liăn mơjiâng troăng kơxái on tơhrik a hên tôh kơpho# hdrối mê hía nah trâm hên tơdroăng tơvâ tơvân, xua ga: Dế nôkố vâ khoh tâp trăng, hnhâng troăng kơxái on tơhrik kum ăm kuăn pơlê châ xúa vâ rêh ối, cheăng kâ, mê kơvâ ngăn ‘na on tơhrik kal athế to\ng kum hên tơdroăng. Ki má môi mê cho ‘mâi rơnêu ăm i tơtro tơdroăng hiăng pơkâ, la vâ châ pâ hlá mơ-éa phêp mơjiâng pro troăng kơxái on tơhrik mê athế văng tơnêi tíu, la tâng vâ pâ hlá mơ-éa phêp mê athế pơcháu tơnêi. Pơtih ai hên troăng ki dế pơkâ mơjiâng, la troăng kơxái on tơhrik ôh tá châ pơkâ vâ mơjiâng, lơ vâ pro bu iâ tê. Kuăn pơlê vâi rơhêng vâ ai on tơhrik, la khu ki vâ ‘no liăn mơjiâng pro kal athế ai hlá mơ-éa phêp, la hlá mơ-éa phêp mê ai tơdjâk troh tơnêi tơníu. Ai hên kuăn pơlê xúa ti lâi hên hơnăm ôh tá ai on tơhrik cho tơdroăng ki mê.

{ă tơdroăng ki pâ hlá mơ-éa phêp mê ôh tá ai liăn vâ văng tơnêi tíu, mê tơdroăng ki ‘no liăn tâp trăng hnhâng troăng kơxái on tơhrik, kum on tơhrik ăm kuăn pơlê hdrối mê hía nah, khu ngăn ‘na on tơhrik bu pêi pro tiô dêi túa pro hdrối mê hía nah. Tơkéa vâ tối, troăng kơxái on ga tiah lâi mê ‘no liăn mơjiâng pro tiah mê. Kơ’nâi mê, drêng tơnêi têa hnhâng troăng kơxái tro tiô pơkâ, mê khu pơkuâ ngăn ‘na on tơhrik athế po mơjiâng troăng i tơtro tiô tơdroăng hiăng chêh kơchuâ, [ă ôh tá la lâi tối kâi châ kơd^ng liăn ngân. Xuân xua ing tơdroăng pâ phêp, mê kuăn pơlê rêh ối a kơpong văng Sao Mai kô pơtối tơkôm kơvâ ngăn on tơhrik dêi pơlê kong kơdrâm athế pêi pro klêi mâu hlá mơ-éa pâ tơnêi, pâ phêp a mâu kơ koan ki tơdjâk, mê kuăn pơlê nếo châ on tơhrik xúa môi tiah hiâm mơno kuăn pơlê pói vâ.

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng