VOV4.Sêdang - Ai hên troăng rơhlâ pơkâ ki nếo, ai tơdjâk troh tơdroăng cheăng kâ rêh ối cheăng kâ dêi tơnêi têa xuân môi tiah tơdroăng rêh ối dêi mâu kuăn pơlê hiăng châ xêt khât pêi pro sap ing hâi lơ 1 khế 7 hdrối kố nah. Laga, troh nốkố, mâu hla mơéa ki hnê mơhno pêi pro Luât xuân tá hâi châ pơkâ. Tơdroăng kố dế ối pro tơpá ăm khu mơdró kâ [ă mâu kuăn pơlê.

Luât hngêi ối (ki ‘mâi hơ’leh) [ă Luât mơdró tơnêi-hngêi trăng châ Kuo#k ho#i tói tơbleăng a hneăng hôp má 8 a khế 11 hơnăm nah. Troh hâi lơ 1 khế 7 pơla kố nah, Luât ki kố hiăng xêt khât, pơkal athế kuăn pơle rak vế, pêi pro, tơdroăng ki mê xuân môi tiah, mâu kơ koan ki ai tơdjâk troh ai lối tơdế hơnăm vâ mơjiâng mâu mâu tơdroăng pơkâ ki xêt khât klêi kơ’nâi hôp hiăng vâ môi tuăn, hnê tối kuăn pơlê rak vế [ă pêi pro tiô Luât. Maluâ ti mê, hdrối mê 1 hâi, cho lơ 30 khế 6, {ơrô Chin phuh nếo tơku\m po rôh hôp tơpui tơno ‘na mâu tơdroăng klêi kơ’nâi hneăng hôp hiăng môi tuăn, [ă hiăng tơpui leăng mơnhên ‘na 2 Luât ki kố. Tiô Pho\ Yăo sư-Tie#n sih Nguyễn Quang Tiến, hnê tung Hngêi trung Đăi hok Luât Hà Nội tối, kố cho tơdroăng ki lối hrá ki mơjo ‘nâng. Xuân ing tơdroăng ki lối hrá kố, mê hâi lơ 2 khế 7, Khu xiâm mơjiâng tơmeăm khoăng hiăng ai hlá kơ-éa pơtro ăm {ơrô tíu xiâm Đảng, {ơrô Kuo#k ho#i, {ơrô dêi Kăn xiâm hnê ngăn tơnêi têa, Chin phuh, mâu khu pơkuâ cheăng ‘na mơjiâng pro tơmeăm khoăng dêi kong pơlê, pơlê kong kân tung lâp tơnêi têa [ă hía hé… ‘na mâu tơdroăng ki pơtối rak vế, pêi pro tiô tơdroăng ki hiăng pơkâ bro klêi kơ’nâi hôp, ‘na mâu hlá mơ-éa hnê tối ‘na Luât hngêi ối hơnăm 2005 [ă Luât tê mơdró tơnêi tơníu, hngêi trăng hơnăm 2006, xua tá hâi teăm chêh mơ’no mâu hlá mơ-éa ki hnê tối 2 luât nếo (ki ‘mâi hơ’leh). Pôa Nguyễn Quang Tuyến tối tiah kố: Pin kal athế hơ’lêh nếo ‘na túa pơkâ cheăng, ‘na pơkuâ ngăn mê ga nếo tơku\m pro pơxúa păng ‘nâng, hơ’lêh ‘na túa ki nếo dêi tơdroăng pêi cheăng kâ. Tơdroăng pêi cheăng kâ pin hơ’lêh la túa ki pơkuâ ngăn kum ăm hnoăng cheăng hrá vâ hơ’lêh nếo, mơhno tối ki nhên, luât hiăng xêt khât, la tá hâi teăm ai kơxop hlá mơ-éa hnê tối, lối hrá. Tơdroăng mê ăm hlo, hnoăng pơkuâ ngăn ôh ti tiô teăm tơdroăng ki ai păng ‘nâng tung rêh ối-cheăng kâ, [ă xuân tá hâi kâi teăm hơ’lêh tơdrêng tiô tơdroăng ki vâ mơjiâng Luât dêi Kuo#k ho#i neăng 13.

Ai hên Luât ki ê xuân môi tiah tơdroăng ki lối hrá chêh mơ’no tối mâu hlá mơ-éa ki hnê tối i nhên, tơbleăng tối rak vế tiô Luât, môi tiah Luât mơdró kâ, Luât ‘no liăn cheăng kâ [ă hía hé. Kố cho tơdroăng ki hơ’muăn tối ôh ti xê nếo tung pơla rak vế-pêi pro tiô troăng hơ’lâ dêi tơnêi têa. Tiô tơdroăng tối tơbleăng dêi Khu xiâm hnê ngăn ‘na rak luât tối, troh tâi khế 2 hơnăm 2015, Chin phuh, mâu khu râ, [ă mâu kơ koan ki tơdâng khu xiâm xuân tá hâi teăm chêh mơ’no 85 kơxop hlá mơ-éa hiăng chêh tối nhên mâu tơdroăng dêi 23 luât, kơxop mơ-éa luât ki hiăng xêt khât sap ing hâi lơ 1 khế 1 hơnăm 2015. Mê cho hâi teăm hơ’muăn tối ối che#n sap ing hdrối mê hía nah tơku\m ai, tung mê ai 17 kơxop mơ-éa chêh tối nhên ‘na tơdroăng rak vế-pêi pro 10 Luât, kơxop mơ-éa Luât ki xêt khât sap hơnăm 2012, 2013 [ă 2014. Pôa Trần Tiến Dũng, Kăn [ơrô dêi Tíu xiâm hnê ngăn ‘na arak Luât tơnêi têa tối ăm ‘nâi: {ă 95 kơxop mơ-éa ki tá hâi teăm tu\m mê Tíu xiâm hnê ngăn ‘na arak Luât hiăng tơru\m [ă mâu khu xiâm, kơvâ cheăng [ă tá troh a chôu phut kố hiăng châ chêh mơ’no châ 22 kơxop mơ-éa. Khu xiâm hnê ngăn ‘na Luât xuân hiăng séa ngăn 864 kơxop hlá mơ-éa [ă klêi kơ’nâi séa mơnhên ngăn hiăng hlo 62 kơxop hlá mơ-éa ki xôi tơdroăng pơkâ, tung mê, ai 10 kơxop hlá mơ-éa a râ tíu xiâm tơnêi têa [ă kơxop mơ-éa luât dêi kong pơlê.

Drêng tơpui tơno ‘na tơdroăng mơjiâng Luât ki mơ’no kơxop hlá mơ-éa luât a roh hôp má 9 hdrối kố nah, môi tung mâu tơdroăng ki châ mâu kăn Kuo#k ho#i tơmâng ngăn [ă hên hdroh tơbâ tối, mê cho tơdroăng ki tá hâi teăm chêh bro tu\m mâu hlá mơ-éa ki chêh tối nhên ‘na Luât, kơxop mơ-éa Luât. Tiah mê, Luât ai pơkâ chêh bro hlá mơ-éa ki nếo châ Kuo#k ho#i tối tơbeăng a roh hôp 9 hiăng ai hên tơdroăng pơkâ ki nếo vâ kơdroh tah ki tơvâ tơvân ‘na tơdroăng kố. Luât ối chêh tối troăng hơlâ ki kal rak vế tơniăn tơdrêng, tu\m têk mâu hlá mơ-éa ki chêh tối nhên [ă hnê tối a chôu phut, khế hơnăm ki Luât ki mê hiăng pơxiâm xêt khât. Ngế xiâm pơkuâ ngăn kơ koan, khu pơkuâ cheăng athế ngăn xiâm ‘na tơdroăng chêh tối, in bro, ai kơ koan ki séa mơnhên ngăn, kơ koan ki pơtroh, kơ koan mơnhên tối [ă kơ koan ki pơtroh kơxop mơ-éa luât athế pôu râng dêi hnoăng cheăng drêng pêi cheăng ôh tá klêi dêi hnoăng cheăng [ă ngăn tiô kơ tơdroăng ki ai xôi tiô tơdroăng pơkâ dêi luât ‘na kăn [o#, mâu pêi cheăng ăm tơnêi têa [ă mâu tơdroăng pơkâ ki ê dêi Luât ki ai tơdjâk troh tơdroăng ki chêh tối kơxop mơ-éa luât lơ ôh tá tơniăn ‘na tơdroăng kố tơdroăng ê, lơ hrá chêh tối, in bro. Tiâ rơkong êng dêi Ngế chêh hlá tơbeăng dêi Rơ’jíu Việt Nam ‘na tơdroăng kố, pôa Đỗ Văn Đương, ngế cheăng tung Vi [an hnê ngăn ‘na arak luât dêi Kuo#k ho#i hiăng mơnhên tối troh hnoăng cheăng dêi mâu kơ koan ki ai tơdjâk troh:Ki kal cho ngế ki pro. Luât bu hnê tối, pơkâ tối tiah mê tê, la Luât tá hâi ai pơkâ vâ pơxâu [ă tơdroăng ki lơ hrá chêh tối, in bro hlá mơ-éa luât. Ki má 2, ki păng ‘nâng vâ tối, kăn [o# hnê ngăn ‘na Luât a mâu kơvâ cheăng, ki má môi, tơdroăng hriâm tá hâi teăm hên ki má péa ôh tá ‘nhó hâk git [ă hnoăng cheăng tơná. Ki rơhêng vâ tối, mâu kăn pơkuâ ngăn khu râ, kơvâ cheăng tung hnoăng cheăng ki tơná pơkuâ, ai tơdjâk troh Luât ki lâi athế hnê tối tơdrêng klêi kơ’nâi tối tơleăng cho athế hbrâ tơnáo, kal athế hnê tối tơdroăng luât ki lâi, kal to lâi hlá mơ-éa ki pơkâ thế pro, tơdroăng ki hiăng môi tuăn tung hneăng hôp. Athế pơkâ pơcháu hnoăng cheăng ăm ngế ki xiâm tung hnê ngăn Luât, tâng ôh ti chiâng pro mê athế ‘no pơtê cheăng lơ hơ’lêh pêi tơdroăng cheăng ki ê.

Hơnăm 2015, hnoăng cheăng mơjiâng, chêh tối, in bro hlá mơ-éa pơkâ nhên ‘na mâu tơdroăng cheăng ‘na tíu xiâm, kơ koan ki tơdâng khu xiâm cho hơngăm hơngo păng ‘nâng, tung mê, ai hnoăng cheăng ki mơjiâng [ă rak vế, pêi pro mâu tơdroăng ki mơ’no 18 tơdroăng luât ki châ Kuo#k ho#i tối tơbleăng a roh hôp má 8. Tung pơla mê, hiăng mot troh a khế 7 la xuân ối hrá. Ki păng ‘nâng kố, dế pro pá ăm kuăn pơlê, kal ai tơdroăng kơdôu mơ-eăm [ă hnoăng cheăng ki kân dêi mâu kơ koan pơkuâ ngăn ki chêh tối, in bro [ă mâu kơ koan ki ai tơdjâk troh, malối hnoăng cheăng dêi kăn xiâm pơkuâ cheăng vâ kơdroh chêh bro mâu luât ki ôh ti tro tung tơdroăng rêh ối-cheăng kâ xua tơdroăng ki athế tơkôm hlá mơ-éa hnê tối mê.

Nhat Lisa tơplôu