VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Tung tơdroăng po kân krip dêi Hneăng hôp Ho#i đồng tơru\m Kuo#k ho#i Lâp plâi tơnêi rôh má 132 (IPU-132) kô ai hên tơdroăng pêi pro [ă tơdroăng ki tơdâng tơ’mô hnoăng cheăng-rêh ối pơla kơnốu [ă kơdrâi. Cho tơnêi têa ki pơkuâ, Việt Nam kum ăm mâu tơdroăng cheăng ki xiâm [ă tơdroăng ki pêi pro dêi IPU, tung mê, ai tơdroăng ki mơdêk hnoăng cheăng, hnoăng pêi pro dêi mâu vâi kơdrâi. ViệtNam xun cho tơnêi têa pêi pro klêi tơdroăng pơkâ chal nếo rak vế ki tơdâng tơ’mô hnoăng rêh ối pơla kơnốu [ă kơdrâi [ă mơdêk hnoăng cheăng ăm mâu vâi kơdrâi. Khu chêh hla tơbeăng cheăng tung Rơ’jiu Việt Nam ai chêh tối ‘na tơdroăng kố. Pó kôm tơmâng.

Khế 5 hơnăm 2008, Kuo#k ho#i hneăng 12 hiăng hdró tơdroăng ki mơjiâng khu vâi kơdrâi cheăng tung Kuo#k ho#i’’ xua jâ Trương Thị Mai-kăn pơkuâ Vi [an hnê ngăn ‘na mâu tơdroăng ki kal pơlê pơla dêi Kuo#k ho#i pro pơkuâ xiâm. Kố cho khu pơkuâ cheăng ki apoăng dêi mâu kăn cho vâi kơdrâi dêi Kuo#k ho#i, tung mê, ki xiâm dêi tơdroăng cheăng ki pơcháu ăm hnoăng vâi kơdrâi vâ pêi pro, mê cho rak vế ki tơdâng tơ’ mô pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu tung hnoăng rêh kâ ối-pêi cheăng kâ. Mơhé cho ối tung kong têa ki lâi, mê tơdroăng ki mơnhông mơdêk ‘na rak vế tơdâng, tơ’mô pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu tung kơpong iâ hên xuân ai tơdjâk troh tơdroăng ki mơhno mơjiâng túa le#m tro dêi mơhno mơjiâng tiu túa tơlá mâu kong têa ki ối kơpong peăng mâ hâi lo châu Á, [ă hiâm mơno ‘’hâk mơnâ to vâi kơnốu, ôh tá hâk vâi kơdrâi’’, xua mê, tơdroăng ki vâ tơdâng tơ’mô pơla mâu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu a tơnêi têa Việt Nam cho tơdroăng ki dế ối trâm hên xahpá má môi. Klêi kơ’nâi 2 hneăng pêi cheăng, khu kăn vâi kơdrâi ki cheăng tung Kuo#k ho#i hiăng mơjiâng rôh tơpui tơno vâ mâu kăn cho vâi kơdrâi ki cheăng tung Kuo#k ho#i toh chơ châ tơpui tơno, tối tơbleăng ăm dêi pó, tơpui leăng mơnhên mâu tơdroăng pơkâ pro, to\ng veăng vâ rơtế veăng tơpui tối môi tiah mâu hnoăng cheăng ‘na mâu tơdroăng ki ai tơdjâk troh troăng pơkâ pêi pro ăm vâi kơdrâi, vâi hdrêng [ă rak vế ki tơdâng tơ’mô pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu. Kơnôm tiah mê, mâu tơdroăng pơkâ hiăng châ mơ’no, tơ’ló tơdroăng tâ ing tơdroăng ki rak vế ki tơdâng tơ’mô, môi tiah pơkâ chơ phut hâi khế ki ăm vâi kơdrâi pơtê klêi kơ’nâi mơhum kuăn ‘ne#ng sap ing 4 troh 6 khế, pơkâ tơdroăng cheăng ăm mơngế kơnốu ki châ pơtê drêng kơdrâi mơhum kuăn ‘ne#ng [ă hía hé. Jâ Nguyễn Thị Quyết Tâm, kăn Kuo#k ho#i dêi pơlê kong kân Hồ Chí Minh tối ăm ‘nâi: Mơhé ôh tá châ tơpui hên tung roh hôp dêi Kuo#k ho#i, la hên mâu vâi kăn Kuo#k ho#i cho vâi kơdrâi hiăng châ tơpui pơtroh hiâm mơno púi vâ dêi hên mâu ngế kơdrâi. Mâu tơdroăng ki cho ai khât păng ‘nâng [ă tro tiu khoa hok xuân hiăng châ topui tơno hên khât, kơhnâ ‘ló khât, la [ă hiâm mơno ki têm rơpiât mê hiăng châ mâu kăn Kuo#k ho#i veăng tơmâng ngăn, to\ng kum, tơpui tối, hnê khe#n, ing mê, khoh chiâng ai mâu tơdroăng pơkâ dêi Kuo#k ho#i cho kal păng ‘nâng tung mâu khế hơnăm hiăng hluâ.

Khu vâi kơdrâi kăn cheăng tung Kuo#k ho#i Việt Nam ối kơhnâ khât tung pêi pro mâu hnoăng cheăng tơru\m tơroâ tung kơpong [ă tung lâp plâi tơnêi ‘na ki tơdâng tơ’mô pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu, môi tiah hneăng hôp hmâ po rêm hơnăm dêi vâi kơdrâi kăn cheăng tung Kuo#k ho#i AIPA-cho rơkong topưui tơchuôm dêi mâu kăn kơdrâi cheăng tung Kuo#k ho#i ASEAN; hneăng hôp vâi kơdrâi cheăng tung Kuo#k ho#i a hneăng hôp kân Ho#i đông tơru\m cheăng lâp plâi tơnêi [ă hía hé. Jâ Trương Thị Mai, Kăn pơkuâ ngăn Vi [an ‘na mâu tơdroăng cheăng pơlê pơla, Kăn hnê ngăn khu vâi kơdrâi cheăng tung Kuo#k ho#i Việt Nam tối ăm ‘nâi: Mâu troăng rơhlâ [ă mơhnhôk pâ thế ki tơpui a rôh hôp kố, đi đo prôk tiu troăng rơhlâ ki vâ mơnhông mơdêk krá tơniăn, rak vế ‘na hnoăng rêh ối dêi kuăn mơngế, ki tơ’lêi hlâu [ă tơdroăng ki tơdâng tơ’mô ăm khu vâi kơdrâi [ă vâi hdrêng cho vâi kơdrâi, pơcháu hnoăng [ă mơhnhôk vâi kơdrâi kơdôu mơ-eăm pêi hên cheăng tâ tung rêh ối ‘na cheăng kal kí, ‘na pêi cheăng kâ, ‘na mơhno mơjiâng túa le#m tro, ‘mâi mơnhông hnoăng cheăng pêi dêi vâi kơdrâi tung inâi cheăng tung tơnêi têa, tung lâp plâi tơnêi, to\ng kum châ tơpui tơno ki vâ hlê ple#ng [ă tơru\m cheăng pơla mâu vâi kơdrâi cho mâu kăn Kuo#k ho#i.

Dế nôkố, Việt Nam cho môi tung 5 to kong têa ki dế mơnhông mơdêk ki ó má môi a kơpong châu Á ai kơxo# vâi kơdrâi ki cheăng tung Kuo#k ho#i hên má môi. Tơdroăng mê ăm hlo, Kuo#k ho#i Việt Nam hiăng ai hên hnoăng cheăng ki xiâm ‘na rak vế ki tơdâng tơ’mô pơla vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu. Tơdroăng kố ăm hlo, Kuo#k ho#i Việt Nam hiăng ai hên hnoăng cheăng ki kal xiâm tung rak vế, pêi pro mâu hnoăng cheăng rơpâu hơnăm ‘na ki tơdâng tơ’mô pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu. Pôa Nguyễn Sinh Hùng, Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i a chơ phut trâm mâ mâu kăn kơdrâi ki cheăng tung Kuo#k ho#i ki cheăng a mâu kơ koan tung tơnêi têa [ă lâp plâi tơnêi hiăng hbrâ rơnáo, pêi pro hên tơdroăng cheăng vâ pơ-eăng IPU 132, [ă tối mơdêi: Việt Nam cho tơnêi têa ki châ mơnhên tối ai hên hnoăng cheăng tung mơjiâng mâu tơdroăng pơkâ, [ă mơjiâng troăng rơhlâ luât ki ai tơdjâk troh rak vế tơdâng tơ’mô tiu kơxop mơ-éa Luât hơnăm 1946, achê pơla kố cho Kơxop mơ-éa luât ki ‘mâi rơnêu hơnăm 2013 [ă châ mơnhên tối khât tung Luât, [ă hlá mơ-éa Luât. Rế hía rế ai hên vâi kơdrâi ki pơkuâ ngăn, rak vế hnoăng cheăng ki xiâm tung Khu xiâm pơkuâ ngăn Đảng, Tơnêi têa, Kuo#k ho#i. Tung tơdroăng ki hôp kal kân dêi IPU 132, ai hên mâu tơdroăng cheăng ki tơdjâk troh ki rak vế ‘na tơdâng tơ’mô pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu, kô tơku\m po mơjiâng môi tiah mâu hneăng hôp kân dêi khu kăn Kuo#k ho#i roh má 21, mâu hneăng hôp ki po pak^ng ‘’Mơnhên ngăn Bắc Kinh-Ki séa mơnhên ngăn dêi vâi kơnốu’’, ‘’Êng mơnhên, tiâ tơno tung lâp plâi tơnêi ‘na ivá dêi mâu vâi ‘ne#ng pho#m vâ xông kân, vâi hdrêng [ă vâi kơdrâi’’; Leh kôh tơbâ 30 hơnăm hâi mơjiâng túa cheăng dêi Khu vâi kơdrâi kăn Kuo#k ho#i IPU [ă hía hé…Pôa Nguyễn Sinh Hùng, Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i tối ăm ‘nâi: Cho tơnêi têa ki dế châ mơnhông mơdêk hiăng tơkâ hluâ hên hơnăm ki tơplâ khên tơnôu châ pro tơleăng le#m tơnêi têa, pro dêi tơnêi têa tơru\m chiâng môi, xuân kơnôm ai hên hnoăng cheăng dêi vâi kơdrâi. Hluâ tâ mâu vâi ki ê, mơngế kuăn pơlê Việt Nam đi đo ‘nâi klê, hlê ple#ng tiah kố: Rak vế ki tơdâng tơ’mô pơla vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu cho môi tung mâu hnoăng cheăng ki kal kân khât vâ mơnhông mơdêk tơnêi têa. Xua ti mê, troăng rơhlâ pơkâ ki xiâm dêi Việt Nam cho veăng kum ăm mâu tơdroăng ki kơdôu mơ-eăm vâ mơjiâng môi pơlê pơla ki tơdâng tơ’mô ăm tâi tâng rêm ngế.

Troh tâi khế 3 kố, [ă hiâm mơno cho tơnêi têa xiâm ki po hneăng hôp, Việt Nam hâk tơngăm châ tơdah mâu kăn kuo#k ho#i tung lâp plâi tơnêi ki veăng lăm hôp kân Ho#i đông khu tơru\m cheăng pơkuâ Kuo#k hoi#i lâp plâi tơnêi roh má 132, IPU 132. Ki xiâm dêi IPU 132 cho ‘’Mâu hnoăng cheăng xiâm ki mơnhông mơdêk krá tơniăn: Pro rơkong tơpui chiâng hnoăng cheăng pêi’’, tung mê, tơru\m krá tơniăn [ă ki xiâm dêi tơdroăng rak vế ki tơdâng tơ’mô pơla vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu. Veăng cheăng tung khu IPU 132 khu kăn kơdrâi cheăng tung Kuo#k ho#i Việt Nam kô pơtối veăng mơjiâng pro hên troăng rơhlâ ki vâ pro kơtăn rế achê dêi pó pơla khu vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu, kho\m troh a tơdroăng ki tơniăn pơla khu mơngế ki păng ‘nâng,; xuân veăng kum ăm vâi kơdrâi ai hnoăng hên tâ nếo tung tơdroăng cheăng Kuo#k ho#i Việt Nam tung mơnhông mơdêk tơnêi têa [ă tơru\m mâu kong têa pú hmâ; lâp plâi tơnêi.

Nhat Lisa tơplôu, Gương pơchuât