Êng: Ô pôa, pôa tối ăm ‘nâi ‘na troăng hơlâ ki xiâm dêi Khu kăn xiâm ngăn ‘na Cheăng pêi-Mô đo#i rong [ă Pơlê pơla hiăng mơ’no pâ thế ăm mơngế cheăng tơnêi têa pêi cheăng tơ’nôm ton tâ tiô Kơxop hlá mơ-éa dêi Khu xiâm ngăn ‘na Cheăng pêi hiăng ‘mâi rơnêu?

Pôa Dõan Mậu Diệp: Tung Kơxop hlá mơ-éa Luât Pêi cheăng ai ‘mêi rơnêu, Khu xiâm ngăn ‘na Cheăng pêi-Mô đo#i rong [ă Pơlê pơla ai pơkâ thăm mơdêk hơnăm pơtê cheăng dêi vâi kơnốu tâk troh a 62 hơnăm [ă kơdrâi tâk troh 60 hơnăm. Ki pơxiâm vâ pêi pro dêi tơdroăng kố xua ga ai ing hên tơdroăng.

Ki xiâm má môi, hơnăm pơtê cheăng dâng 55 hơnăm [ă vâi kơdrâi [ă 60 hơnm [ă vâi kơnốu hiăng pơkâ ing hơnăm 1961 nah.

Tâng riân ngăn troh nôkố hiăng lối 50 hơnăm. Ki má péa, [ă mâu kong têa vâi ê, vâi pơrá séa ngăn vâ mơdêk thăm tơ’nôm hơnăm pêi cheăng mê nếo ăm phep pơtê. Ai hên mâu kong têa ê hiăng pơkâ hơnăm ki ăm pơtê cheăng dế nôkố sap ing 65 troh 67 hơnăm. Ki má pái, pin xuân vâ pro tơdâng iâ hơnăm pơtê cheăng dêi vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu.

Kố xuân cho tơdroăng ki xiâm tung Tơkêa CEDAW ‘na ôh tá khoh pơrah pơla vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu. Ki má 4, ai hên tơdroăng ki hiăng tơmiât, riân ngăn dêi Khu xiâm ngăn ‘na pêi cheăng lâp plâi tơnêi [ă Hngêi rak liăn dêi lâp plâi tơnêi pơrá pơkâ thế Việt Nam vâ rak tơniăn ăm hnoăng cheăng dêi Khu xiâm rak liăn ngân [aoh hiêm pơlê pơla ki ton xo\n mê kal athế pơtối pro mơdon hơnăm pêi cheăng dêi kuăn mơngế, klêi mê nếo, ăm phep pơtê.

Tơdroăng ki ‘mâi hơ’lêh thăm mơdêk hơnăm pêi cheăng ga ai hên troăng hơlâ vâ pêi pro. Troăng hơlâ ki dế nôkố hiăng châ chêh tối tung Kơxop hlá mơ-éa Luât Pêi cheăng cho, môi hơnăm kố pro mơdêk 6 khế tơ’nôm, [ă drêng vâi kơnốu hiăng châ 62 hơnăm, kơdrâi châ 60 hơnăm kô pơtê, la ngiâ kố ah, vâi kơnốu kô pêi cheăng tá troh a 65 hơnăm mê nếo ăm pơtê cheăng. Pak^ng mê, xuân ai môi troăng hơlâ ki ê nếo, rêm 1 hơnăm mê mơdêk hơnăm pêi cheăng dêi vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu to tơ’nôm pá 3 khế nếo.

Tâng re\ng ‘mâi rơnêu ga kô pro chiâng pá ‘na tơdroăng pêi cheăng, mơdró kâ tung lâp tơnêi têa. Ai hên mâu kăn ai tối, kơxo# vâi droh rơtăm ki ôh tá hâi ai cheăng pêi cho hên ó ‘nâng, [ă rêm hơnăm xuân ai mâu ki kố veăng pêi cheăng, la xuân kal athế séa ngăn pơ’leăng mâ mơngế Việt Nam dế nôkố dế hiăng krâ rế hên.

Hdrối nah, rêm 1 hơnăm ai sap ing 1,5 troh 1,7 rơtuh ngế veăng mot pêi cheăng rêm hơnăm rế tâk hên, la troh nôkố, kơxo# ki mê bu ai sap ing 800 rơpâu troh a 900 rơpâu ngế, [ă tung la ngiâ ah, mơni kô ai to mâu vâi hiăng krâ ki pêi cheăng, Việt Nam ai pơ’leăng mâ mơngế ki hơnăm hiăng krâ, pơla mê, kơxo# mơngế lo pơtê cheăng ton la ngiâ ah kô vâ tơ’mô [ă kơxo# mơngế ki tro hơnăm pêi cheăng. Xua ti mê, tơdroăng ‘mâi hơ’lêh ‘na hơnăm pêi cheăng, hơnăm lo pơtê cheăng athế pêi pro chôa ‘lâng, ton hơnăm, ôh tá xê pêi pro tơdrêng kố hlối.

Pôa Dõan Mậu Diệp-Ngế xiâm pho\ ngăn ‘na Cheăng pêi-Mô đo#i rong [ă Pơlê pơla

Êng: Tiah mê, tơdroăng ki pro mơdon tơ’nôm hơnăm pêi cheăng kô pro [ă tâi tâng rêm ngế, lơ bu ăm to tung khu kơvâ cheăng ki lâi ‘lo?

Pôa Doãn Mậu Diệp: Tung Kơxop Hlá mơ-éa Pêi cheăng ‘mâi rơnêu dế pâ thế ai troăng hơlâ vâ mơnhông mơdêk hơnăm pêi cheăng ki vâ iâ sap ing 60 troh 62 hơnăm, la tiô tơdroăng hiăng tơmiât vâ pêi pro, xuân ai khu ki cheăng ối ton luâ tâ kơlo ki mê, xuân ai khu cheăng ki kơlo pá kơdâm ki mê, la tơdroăng ki kơtăn dêi pó ôh tá khoh luâ tâ 5 hơnăm. Pin pơkâ 60 hơnăm, 62 hơnăm la xuân ai khu ki pêi cheăng pơlê a 55 hơnăm, 57 hơnăm, ngăn tiô kơvâ cheăng, hnoăng cheăng ki vâi pêi. Pak^ng mê, tung pơla séa mơnhên ngăn ivá cheăng, tâng ivá pá ai kâi hro, ngế ki mê xuân athế pơtê cheăng hdrối tâ kơlo hơnăm ki hiăng pơkâ.

Tung tơdroăng chêh tối ‘na troăng hơlâ rôe [aoh hiêm pơlê pơla a la ngiâ kố ah, kô pro pơxúa ăm mâu ngế ki pơtối châ to\ng kum [ă veăng rôe [aoh hiêm pơlê pơla vâ mơnhông ăm kơxo# liăn ăm kâ rêm khế drêng pơtê cheăng. ‘Mâi rơnêu troăng hơlâ rôe [ao hiêm pơlê pơla kô ai ‘mâi rơnêu tiô liăn khế kâ drêng pơtê cheăng vâ tơtro [ă luât hiăng mơ’no. Hmâ tung troăng hơlâ ki ‘mâi rơnêu kâ liăn khế drêng pơtê cheăng xua hơnăm hiăng krâ a hơnăm kố xuân tâk tơ’mô kơlo ki mơdêk liăn khế kâ, xuân ai ‘mâi rơnêu ăm ga i tơtro.

Êng: Pôa athế tối nhên tâ mâu kơvâ cheăng ki lâi ki vâ chiâng ăm pêi cheăng ton tâ, kơvâ cheăng ki lâi ki chiâng re\ng ăm pơtê hdrối tâ?

Pôa Doãn Mậu Diệp: Hdrối nah, pin xuân hiăng hmâ tối tơbleăng mâu kơvâ cheăng ki hơngăm, hmâ tơ’lêi tâ trếo ki ‘mêi, xâu xía, mâu kơvâ cheăng ki troh a hơnăm ki lâi ‘lo mê ngế pêi cheăng ôh tá tơtro tung hnoăng cheăng ki mê, vâi kô pơtê ahdrối tâ kơlo pơkâ.

Mâu tơdroăng cheăng ki pơkal athế ai hnoăng cheăng ki rơkê ple\ng, dâi le\m, mâu ngế ki rơkê ple\ng, mâu kơvâ cheăng ki tiah nôkố, môi tiah séa ngăn ‘na arak luât, hngêi tơleăng mê tung Luât Hngêi tơleăng, Luât khu séa ngăn arak luât xuân hiăng pro mơdon ăm hơnăm pêi cheăng dêi mâu kăn ki cheăng ‘na kơvâ ki kố. Maluâ ti mê, kơnôm ai tơdroăng pơkuâ hnê dêi Chin phuh, mê Khu xiâm ngăn ‘na Cheăng pêi-Mô đo#i rong [ă Pơlê pơla xuân athế tơru\m [ă mâu khu râ xiâm, kơvâ cheăng xiâm vâ séa mơnhên ngăn kơvâ cheăng ki kal mơngế rơkê ple\ng, mâu kơvâ cheăng ki tơviah kal athế hlê nhên, ki rơkê klê, hriăn tơmiât, ki hiăng chiâng ai ki rơkê păng ‘nâng [ă ki ai tơdjâk ho\ng hnoăng cheăng mê vâ pơkâ ăm kơvâ ki lâi chiâng pơtối ăm mơngế pêi cheăng ton tơ’nôm, ăm ga i tơtro [ă kơlo pơkâ dêi Khu xiâm ngăn ‘na Pêi cheăng.

Êng: Mâu kơvâ cheăng ki pêi hơngăm, môi tiah pơchoh hmân ếo, chêp pro chêng kho\ng, păn tơnăng ká x^ng xo\ng cho mâu ngế ki re\ng pơtê cheăng, tâng tơ’nôm hơnăm ăm vâi pêi cheăng, mơni vâi kô pá vâ pơtê hdrối tâ hơnăm ki pơkâ mê vâ châ kâ liăn khế, tâng tiah mê hôm tro há pôa?

Pôa Doãn Mậu Diệp: Pin dế rơhêng vâ hơ’lêh nếo túa pêi cheăng kâ, pêi lo kế tơmeăm [ă hơ’lêh nếo ‘na túa pêi tơdroăng cheăng. Việt Nam ga đi đo ôh tá kâi châ tơbriât tơxup [ă tơdroăng cheăng ki yă rơpâ [ă tung la ngiâ mâu kơvâ pêi cheăng chêng ko\ng kô ăm robot teăng chêng ko\ng vâi pêi cheăng. Tung troăng hơlâ [aoh hiêm pơlê pơla xuân ai chêh tối tơ’nôm hên troăng hơlâ ki ê nếo.

A mâu kơvâ cheăng ki hên cho chêng ko\ng pêi lo liăn iâ, troh a hơnăm ki lâi mê ah ‘lo, vâi ôh tá kâi pêi cheăng, kô ai troăng hơlâ vâ to\ng kum ăm khu mơdró kâ veăng nâp dêi kơxo# liăn [aoh hiêm pơlê pơla, kô to\ng kum môi iâ liăn khế vâ vâi pơtối pêi dêi tơdroăng cheăng. Maluâ tơdroăng cheăng vâi ôh tá ‘nhó hên môi tiah hiâm mơno pói rơhêng vâ, la ki kal má môi, xuân ối kal châ pơtối pêi cheăng.

Ti mê, kô veăng kum ăm khu mơdró kâ pơtối châ pêi hnoăng cheăng ăm kuăn mơngế pêi cheăng, mơngế pêi cheăng xuân ối pơtối veăng rôe [aoh hiêm pơlê pơla, vâi xuân kal pơtối veăng rôe [aoh hiêm pơlê pơla, vâi xuân ối châ pơtối mơdon hâi khế ki vâ pêi cheăng mê vâi xuân ối châ kâ liăn drêng pơtê cheăng ah.

Hôm, mơnê kơ pôa hên!

Hà Nam chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng