Vâ rak vế ivá mo le\m tung rơnó hngiú tơdroăng ra ăm dêi châ tơtô cho kal khât păng ‘nâng. Kơ’nâi kố cho tơdroăng hnê tối pơxúa khât ôh tá vâ hnê tối ăm to mâu ngế ki dế ai tơdroăng châi tung châ, mê xuân vâ hnê ăm rêm ngế vâ ai ivá mo le\m thế rak vế dêi châ vâ kâi tơkâ luâ tơdroăng châi tamo tung rơnó khía hngiú ó.

Xâp hmân ếo ăm châ tơtô:

Kố cho tơdroăng pêi pro tơ’lêi hlâu má môi vâ ăm dêi châ tơtô. Laga pôi tá xâp hmân ếo hbo, thế sâp hmân ếo rơtăng, la thế xâp hên râ ếo vâ pôi tá ăm khía châ mot tung châ. {ă vâi ‘ne\ng, xâp hmân ếo hên to ối pơxúa ối tơ’lêi hlâu drêng vâ lêi tah ếo ăm vâi drêng vâi kơxô xua vâi xah hêi, lơ xua drêng vâi dế koi.

Têa kơxô a vâi ‘ne\ng tâng ôh tá teăm xut tơdrêng gá kô mot tung châ vâi nếo pro vâi chiâng ai tơdroăng châi tung troăng hiâm.

Tơdroăng pêi ki apoăng vâ hbrâ mơdât châi troăng hiâm thế rak ăm tơtô kơpong môh, rơno\ng - nuih. Drêng ối tung hngêi thế ăm vâi xâp ếo tơtô, rah ếo tơtô ki ai rơno\ng, kât ăm vâi kên pâ rơno\ng. Thế hbrâ ăm vâi mâu tơmeăm ki vâ djiâ on a kơnoh on vâ tơtô thế kl^ng péa hngêi pôi tá ăm khía châ mot tung hngêi. Drêng lo a troăng thế klup môh vâ pôi tá tro hrik xôh hngiú ah kô pro chiâng châi tung môh, tuăn, krôk [ă troăng hiâm. Malối thế tơtro\ng pôi tá xâp hmân ếo rơtăng drêng lo pá gong ah hyôh hngíu kô mot tung châ pro chiâng êi xôu [ă mơheăm kô oh tá kơtâu troh a ngôa.

Thế kâ tu\m trếo kơhiâm:

Kâ tu\m mâu trếo ngeăm, protein, malối rơmâ vâ kum ăm châ mơngế ai trếo ki vâ mơjiâng kế ki kât mơdât [ă hngiú. Thế kâ kơchâi pế chên, pế ăm rơpâ, vâ tơ’lêi lăm dế, pế iâ tê la thế ai tu\m trếo kơhiâm, pế rơhé hơ’nêh, mâu kơchâi kơxêng chu thế pế ton… Klâ pế hên hdrôh la pế iâ. A kơxo má [ă kơhâi dế thế kâ kơchâi ki ai hên calories [ă kơxêi kâ iâ tê hlối kâ iâ mâu plâi. Pôi tá kâ phâi, pôi tá ôu lối hên têa a kơxêi măng xua tâng ôu hên kô pro pin oh tá chiâng koi xua mơđu\ng klêa oh tá ai hyôh tung klêa oh tá châ lo hlối pro lăm nu\m hên hdrôh.

Pak^ng mê, thế kâ mâu kế kâ ki tơtô, râm tơ’nôm iâ tiu kô pro ăm tơtô kơpong xôu. Kâ hên mâu plâi ki vâ rak ăm tơtô xôu, pro le\m tung troăng klêa môi tiah kâ plâi rơkuâ chí, plâi nong, plâi ối… Ôu têa chế a kơxo thế tơdroăng ki hmâ vâ kum ăm troăng hiâm le\m tâ.

Tâm chêng [ă têa tô o-ol:

Rơnó hngê, kong hngíu ó kô pro mâu mơheăm pá xôp kéa chêng chiâng xơtot, mơheăm ôh tá châ kơtâu. Môi tung mâu tíu ki pro re\ng tâ hngiú má môi cho kơpeăng chêng. Xua mê, pak^ng tơdroăng ăm tơtô tung châ kal thế rak vế ăm chêng péa kơpeăng chêng châ tơtô. Rak ăm dêi chêng tơtô le\m cho tơdroăng ki rak vế dêi ivá tung rơnó hngiú. Rêm kơxêi măng hdrối vâ koi, thế tâm dêi chêng a têa tô o-ol hlối râm po iâ, tâm dâng 10-15 phut.

Tâng ai liăn tâm tung têa tô o-ol râm têa pơkeăng bạc hà, hoắc hương, tâng ôh pế hlá krui chôu, lơ hlá bạch đàn vâ tâm dêi chêng… Drêng tâm dêi chêng [ă têa tô o-ol kô pro ăm châ tơtô lâp chêng [ă châ, kô kum ăm koi hlâk le\m.

Thế tơtro\ng drêng lo pa gong kong hngíu vêh troh a hngêi, pôi tá pheăng dêi kơpeăng ko\ng kơpeăng chêng a kơnoh on, lơ a kơnoh pro [ă on tơhrik, pôi tá xo kế ki pêa ăm tô pêa dêi châ, mơhé vâ pơkom ki tơtô xuân ôh tá chiâng kơxon klup châ. Xo su set ‘nâng ‘nâi ki teăn [ă prế len vâ truâ. Thế truâ chêng kho\ng hbo [ă truâ su set hdrối vâ truâ chêng kho\ng. Thế hơ’leh su sêt rêm hâi, vâ rak krúa ăm dêi kơpeăng chêng.

Pôi tá hum ton [ă kơdroh pơtâp ivá a kơxo má luâ râ kơ a kơxêi hiăng măng:

Hum ton, hum têa hngíu pá gong drêng kong dế hngíu kô rơ-iô, tơ’lêi hlâ. Xua mê, kal thế hum têa tơtô, hum tung veăng xi oh tá ai khía pê [ă pôi tá hum ton luâ râ. Tâng kong hngíu  pôi tá hum hên, bú xếo krúa le\m dêi châ [ă kên kơ’nhâm têa tơtô [ă thế hum 2 hâi môi hdroh hiăng hôm.

Pôi tá ối ‘nâi môi tíu xua kong hngíu mê thế pơtâp ivá, prôk klêng tê klêng hía. Kơxo má [ă kơxêi măng, thế pơtâp ivá, prôk chêng dâng 30 phut rêm hâi. Prôk chêng xuân cho túa ki tro vâ ăm mơheăm châ kơtâu a kơpeăng chêng. Tơdroăng prôk chêng cho tơdroăng ki pro ăm mơheăm châ kơtâu le\m troh mâu troăng mơheăm troăng veăn chêng. Tung pơla ối ‘nân pêi cheăng lơ ngăn um tơvi, xuân chiâng kơtu hnhâ kơpeăng ko\ng, mơnhuăn lơ hdot dêi chêng. Athế pro ti mê ki iâ hlái ai 10 phut rêm hâi kô pro ăm chêng mo le\m [ă kơdroh há ki châi.

La thế tơtro\ng, kong hngíu pá gong a kơxo má lơ kơxêi măng hlối ai mâu rôh khía pê têi, tơ’lêi tro khía hngíu mot, tơdjâk troh troăng mơheăm, ‘nâ hía kô pro chiâng tơviâ rơkong. Thăm nếo, ai mâu ki ‘nâ ivá ki vâ hbrâ mơdât [ă pơreăng [ă kong hngiú oh tá têi, vâi ‘ne\ng lơ mâu ngế hơnăm hiăng krâ drêng lo pa gong kong hngiú ti mê kô rơ-iô troh ivá. Mê thế chôu pơtâp ivá a kơxo hrá tâ rơnó tô tung hơnăm.

Pôi tá ôu drôu, bier:

Hên ngế tối tiah kố, kong hngiú, ôu drôu kô tơtô tung châ. Laga ôu lối hên kô pro ‘mêi, pro pin oh tá teăm vâ rak vế dêi ivá. Ôu drôu, malối ôu pôu tung pơla kong hngiú kô rơ-iô pro chiâng hngíu mot hlối tơ’lêi hlâ. Hên ngế hiăng hlâ xua ôu drôu. Drêng ôu drôu, mâu troăng mơheăm tơyiăn, drêng kong hngíu, mâu troăng mơheăm mê chiâng xơtot nếo, ah kơtêi tơ’lêi tâk, pro mơheăm ôh tá châ tâk troh a ngôa ah hlôi hlâ. Ki tro má môi pôi tá ôu drôu, tâng ôu thế ôu iâ, pôi tá ôu pôu, pôi tá lo pá gong tâng lo hngiú mot tơdrêng hlối.

{ok thái pơkeăng Vũ Văn Đức chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng