{ă mâu hơnăm hiăng krâ, thế tơtro\ng ‘na ôu kâ [ă kơhnâ pơtâp ivá

Tung tơdroăng ôu kâ rêm hâi kal thế kâ tơ’nôm tu\m trếo kơhiâm, tơdâng tơ’mô [ă 4 khu kế kâ mê cho: Trếo đăm cho mâu (hơ’nêh, ká, kơtâ í, prá tu\m túa), trếo piê (têa rơmâ kơchâi plâi pôm, rơmâ chu, ro) tơpoăng xik (hmê, xup drêh, phơh, pôm loăng, pôm ló…) [ă vitamin (cho kơchâi, plâi pôm). Mâu ngế rơkê ngăn ‘na pơkeăng hnê tối mâu hơnăm hiăng krâ thế kâ hên trếo đăm a rơnó hngiú, tơkéa vâ tối thế kâ hên mâu kơchâi kế kâ ki ai hơ’nhon môi tiah kâ kơchâi ngiât, mâu plâi.

Mâu kơchâi, kế kâ ki hiăng pro lôi, rơpâ, tơ’lêi  pơyâng. Pôi tá kâ hên mâu kế kâ ki ai trếo piê [ă mâu tơpoăng xik xua mâu khu kế kâ ki mê kô tơ’lêi pro ‘mêi lipid mơheăm, pro tâk cholesterol kô pro chiâng lơ rơ-iô tâ ki pro kơtêi kơtâu têi, nu\m nheăn, mơheăm ôh tá kơtâu tâk troh angôa … thế tơtro\ng  tơ’nôm vitamin C ing mâu kơchâi plâi môi tiah krui ngeăm, krui kuit, krui [o\ng, priât… xúa mâu vitamin C kô pro tâk ivá ki vâ kâi tơplâ mơdât [ă pơreăng, hbrâ mơdât virus ki pro chiâng ai tơdroăng châi lơ tâ tú. 

‘Na tơdroăng pơtâp ivá, thế rak ivá mo le\m: mâu hơnăm hiăng krâ kal thế kơhnâ pơtâp ivá rêm hâi vâ mơheăm kơtâu, tuăn ngôa tơleăng le\m.

Thế tơtro\ng, kơxo má riu koi, pôi tá lo pa gong tơdrêng, drêng kong ối hngiú xua tung châ ôh tá teăm hmâ [ă hyôh ah kô pro kơdrâ châi tơdrêng, mơheăm chiâng tơku\m a plâi nuih…

-Hdrối vâ pơtâp ivá, thế xah pơtâp chô choâ, pơtâp pơlâng, pơtâp a tíu oh tá ai khía châ pê. Pơtâp krâ kơvâ, pôi tá pơtâp luâ kơ ivá.

-Tung mâu hâi kong hngiú, thế ôu têa hên vâ mơ’no tah trếo ‘mêi lo pá gong hlối pôi tá ăm dêi kéa khăng, tro chơ-krái.

-{ă mâu vâi ‘ne\ng, nôu pâ kal thế tơmâng troh tơdroăng râk tơtô dêi châ, tơ’nôm tu\m mâu trếo kơhiâm vâ mơdêk ivá mo le\m ai ivá ki kâi trâng tơplâ [ă pơreăng.

- ‘Na tơdroăng ăm tơtô dêi châ, hên ngế nôu pâ xuân ối hmâ pro oh tá tro drêng lu\m vâi ‘ne\ng, pơxâp ăm vâi ếo vâ tơtô lối hên. Ki khât gá tung châ vâi ‘ne\ng ôh tá môi tiah mâu hiăng kân. Vâi ‘ne\ng kô tô [ă chiâng hngiú tâ. Vâi ‘ne\ng vâi rơhêng vâ xah xua mê tâng pơxâp ăm vâi hmân ếo hên, têa kơxô vâi kô lo tâng ôh tá xut tah têa kơxô ah têa kơxô ki mê kô vêh mot tung châ tơná vâi nếo tiô troăng xâk xôa ah kô pro vâi chiâng êi xôu, chiâng tro hngiú.

Tung châ kơchoh xua têa kơxô kô tơ’lêi pro mâu vi khuân xông rơdêi, pro chiâng ai tơdroăng châi ‘na kéa. Nôu pâ thế xâp hmân ếo hên hdrâ la xâp ếo rơtăng xua bú xâp péa pái plâ ếo hbo. Drêng vâi ‘ne\ng tâ tô thế lêi tah ếo ki a ngâ vâ ăm tơtro [ă kong hngiú tô pá gong xuân môi tiah tơdroăng pơtâp ivá dêi vâi ‘ne\ng.

Râk tơtô ôh tá xê môi tiah [ă tơdroăng kơdroh hum xếo [ă ôh tá ăm vâi ‘ne\ng lo pá gong. Thế hum xếo krúa châ chăn rêm hâi hum pơla drêng kong dế tô. Thế ăm vâi ‘ne\ng lo pagong. Thế ăm vâi ‘ne\ng lo pá gong tung pơla sap ing 8 chôu - 9chôu 30 kơxo [ă 3 chôu 30 – 5 chôu kong xêi. 

-‘Na tơdroăng koi hlâk:  Vâi ‘ne\ng hmâ tah pơkhom drêng koi ah tơ’lêi tro hngiú, tiah mê nôu pâ thế lêi tah ‘nâ ếo hmân vâi ‘ne\ng. {ă vâi ‘ne\ng ki nếo klêi kot mâ, pôi tá xâu muâk drêng koi xua ko cho tíu ki vâ ăm hyôh châ lo lo 80% ki hngiú tô tung châ. Tâng ki tô tung ko tâk luâ râ kô tơ’lêi tơdjâk troh ngôa.

Tung rơnó hngiú, nôu pâ thế ăm vâi ‘ne\ng kâ ôu tu\m trếo kơhiâm. Pak^ng ăm kâ hmê, kâ rơhé, kâ hơ’nêh, kâ kơtâ í, ôu têa tôu ro, ăm vâi ‘ne\ng kâ plâi [ă kế kâ ki ai hên trếo Vitamin C. Malối, tung pơla kố kal thế djâ vâi ‘ne\ng lăm pâk tu\m pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng, pâk tro hâi khế mâu túa vaccine tung tơdroăng pơkâ pâk pơkeăng.

Thu Huế chêh

Gương  tơplôu [ă tơbleăng