Hyôh kong prâi cho môi tung mâu tơdroăng ki kal dêi tíu ối nhâ loăng kong kế, têa, tơmeăm khoăng, cho kal khât [ă tơdroăng rêh ối ro\ng tơnêi. Tâng ôh tá ai hyôh kong prâi tơdroăng rêh ối oh tá pơtối châ rêh. Ki ê nếo, tâng hyôh kong prâi ‘mêi kô tơdjâk pro ‘mêi há troh ivá dêi kuăn mơngế [ă mâu kuăn kiâ ki ê. ‘Mêi hyôh kong prâi ai hên túa, môi tiah: pro ‘mêi ing hyôh ‘mêi, pro ‘mêi ing hyôh ki pro ‘mêi troh ivá, pro ‘mêi ing kơtâk [ă hía hé. Tung mê, kơtâk tơnêi cho môi tung mâu kế ki xiâm pro ‘mêi troh hyôh, malối cho a kơpong kơpho#. 

Kơtâk ‘mêi ai hên túa. Klâ tiô tơmeăm, ai kơtâk meăm, kơtâk chế, kơtâk loăng, kơtâk chhá, kơtâk prêi, kơtâk xơmong [ă hên ki ê; klâ tiô ki kân ki ku\n dêi kơtâk, kơtâk ki kân ku\n krâ kơvâ, ki lối ku\n, ki rơpâ. Kơtâk ki kân ta troh kơtâk krâ kơvâ kô rah tah ing kế ki pâng môh. Môh kuăn mơngế xuân ai kế ki vâ mơdât, tah [ă ‘no tah kơtâk mê ki gá chiâng ‘no tah xêh. Kơtâk ki rơpâ rơbe\n gá ku\n tê, malối gá pro ‘mêi ăm ivá kuăn mơngế. Ki rơ-iô mê cho tơdroăng kô pro ‘mêi troh ivá ki tơdjâk ton tá ah ôh tá xê gá pro châi tơdrêng.

Tiô Khu xiâm ngăn ‘na pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi, dó inâi WHO, ‘mêi hyôh kong prâi ngăn cho ‘’kế kơdêmơngế ki oh tá ăm pin ‘nâi’’. Riân ai dâng 30% mâu ngế hlâ xua tro u\m xôu ki tơdjâk troh hyôh ki ‘mêi. To tơdroăng hiâm, tro hrik xo mâu hyôh ‘mêi tơdjâk kô ai hên, riân dâng 43% ngế hlâ xua tro mâu tơdroăng châi ‘na hiâm ing rơkong tơdjâk ing tro hrik hyôh ‘mêi kong prâi. Hyôh ki ‘mêi pro rế tâk tơdroăng châi xua ing tro hrik ing hyôh ‘mêi pro chiâng kơ-o, kơ-o êi xôu [ă pro chiâng lo tơhe\n a vâi ‘ne\ng. Hyôh ‘mêi pro tơdjâk troh tuăn ngôa, tơdjâk troh xiâm ngôa. Chiâng hơ’le tuăn tơche\ng tơmiât; tơdjâk troh tơdroăng ki vâ hlê ple\ng dêi vâi ‘ne\ng. ‘Mêi hyôh kong prâi kô pro chiâng ‘mêi tung tuăn ngôa [ă oh tá ‘nâi tâ ki klâi ‘na ivá tơná oh tá mo dâi. Tíu pêi cheăng ai hên kơtâk lơ xú u\m, xú ‘mêi kô pro mơngế ki tâ xú u\m xú ‘mêi mê ối hmôu pơ chiâng [lut hêng hôu xua kâi xú ‘mêi, chiâng ôh tá hêng vâ kum mâu ngế ki ê.

Vâ ví tơdjâk ‘mêi troh ivá, khu rơkê ai hnê tối ăm kuăn pơlê kơdroh lo pá gong, malối cho mâu vâi ‘ne\ng, mâu ngế hơnăm hiăng krâ [ă mâu ngế ki ‘mêi tung rơkong, tung môh. Tâng ai tơdroăng kal thế lo pá gong, mê thế truâ kên pâng môh ki ai kế chiâng hrik tah hyôh ki ‘mêi vâ pôi trá tro hrik ngôi on, kơtâk. Drêng lo pa gong, thế xếo môh, krôk [ă têa po pơkeăng.

{ă mâu ngế ki kơ-o [ă êi xôu ki pro hâ xôu tiô rơnó kal thế pêi pro tro [ă ôu pơkeăng rêm hâi tiô [ok thái pơkeăng hnê. Drêng tâ dêi tơná ối ôh tá xôk, pá kâi hiâm thế ôu pơkeăng kơdroh êi xôu tro tiô [ok thái pơkeăng hnê. Tâng ngế ki mê pá vâ hiâm, ôh tá ‘nâi vâ séa ngăn tơná thế êng [ok thái pơkeăng lơ hngêi pơkeăng vâ châ khăm hnê tối mâu tơdroăng ôu pơkeăng pơlât, hbrâ mơdât [ă pơlât tơdrêng tâng lơ tâ tơná pá kâi hiâm, vâ pôi tá rơ-iô ăm ivá mơngế ki châi.

{ă mâu ngế ki ai tơdroăng châi ‘na troăng hiâm, rơkong môh, pak^ng kơtâk, ngôi on [ă tơdroăng ki xú ‘mêi ki pro ối oh tá xôk xuân cho ki xiâm pro mâu rôh chiâng châi tơdrêng, mê drêng lo pá gong thế đi đo truâ kên pâng môh vâ ví mâu ngôi on, kơtâk drô troăng, kơtâk ing mâu tíu pêi cheăng dế mơjiâng pro tơmeăm khoăng lơ ki xú ‘mêi xú u\m, xú kh^ng ki pro pin ối ôh tá xôk, thế rah xêh mâu kên pâng môh ki chiâng hrik tah kơtâk ki rơpâ rơbe\n.

Tiô [ok thái pơkeăng Nguyễn Phượng Hoàng, ngế ki hmâ séa ngăn tâ tú kơ-o hie#n tơnêi têa, Ngế xiâm pơkuâ ‘na vi sinh, Hngêi pơkeăng pơlât xôu Hà Nội tối, mâu kên pâng môh cotton hoạt tính, cho kên pâng môh pơkeăng bú kâi tât to kơtâk ki kân, ôh tá kâi tât kơtâk ki ku\n ki rơpâ rơbe\n, cho khu kơtâk ki mơngế pin oh tá xáu hlo [ă kô tơdjâk pro ‘mêi troh ivá. {ă mâu kên pâng ki châ tơnêi têa ngăn ‘na tơniăn ivá kuăn tung pêi cheăng dêi Mih tối, kên pâng môh ki châ mơnhên tối ki le\m dêi châu Âu, tâng xúa tro tơdroăng kô chiâng rah tah 85-99% kloăng kơtâk khăng ki ku\n, kâi mơdât mâu vi khuẩn, virus.

Mâu ngế rơkê hnê tối, ki pơkâ drêng xúa kên pâng môh mơdât kơtâk, mơdât vi khuẩn, virus cho ôh tá chiâng roh, tâng kơmôu thế hvât lôi [ă thế xo ki ê nếo pâng, tâng roh kô pro tơ’nhiê kế ki vâ hrik tah mâu tuih ‘mêi, tâi tâng kuăn pơlê thế rôe a mâu ko\ng ti tê tơmeăm pơkeăng pơlât ki vâi ô eăng, nhoăm, tơmeăm ki ‘nâi xiâm tíu mơjiâng pro, chư in thế tơdah nhên, hleăng le\m.

La tơdroăng vâ châ rôe mâu kên ki m tơniăn nếo cho tơdroăng ki kal, ai tu\m vâ kring vế le\m ăm ivá tơná cho thế xúa kên pâng môh tro tơdroăng. Thế xúa kên pâng môh ki tât ngiâ môh rơkong, [ă thế hơ’le đi đo kên pâng hlối rak ‘măn a tíu ki le\m krâu hlối bâ.

Diệu Hà rah chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng