Kot mâ [ă xông kân a Cao Bằng, drêng ối ku\n ngoh Mã Thế Vinh hiăng ôu phie#n [ă pâk, chik ma tu\i. Hơnăm 1990, ngoh Vinh rơtế [ă dêi rơpo\ng hngêi lo dêi ing pơlê xiâm Cao Bằng lăm troh ối a pơlê kân Dă Teh, tơring Dă Teh, kong pơlê Lâm Đồng pêi cheăng kâ [ă rơhêng vâ pêi cheăng kâ kro mơdro\ng, kum ngoh kâi gât ôu, pâk, chik ma tu\i.

Laga, tơdroăng rêh ối dêi ngoh Mã Thế Vinh xuân ôh tá kâi hluăn ing ngôi trếo ma tu\i, ôh tá ai túa ki lâi vâ kâi châ hluăn. Troh hơnăm 2014, maluâ ‘nâi ngoh Vinh cho môi ngế ki pâk, chik ma tu\i hiăng hên hơnăm la xua tuăn hiâm hơ-ui pâ, nâ Nông Thị Lê hiăng ôh tá hmâng rơkong tơpui tối dêi mâu ngế rêh ối tâ tá, xo ngoh vâ kum ngoh tơvêh dêi tuăn hiâm tơmiât. Nâ Nông Thị Lê, tối:

‘’Apoăng á xuân ‘nâi nhên tơdroăng ki ngoh, hdrối nah cho hâi khế ga pâk, chik ma tu\i hiăng hên hdroh, hiăng hên khế hơnăm, la drêng xo ngoh Vinh, khế hơnăm on veăng rêh ối [ă dêi rơpó mê á hiăng ai mâu rơkong hnê, mơhnhôk ga. Á hnê mơhnhôk mê ngoh Vinh ai tối, tơdroăng kố xua êh o mê ngoh kô mơ-eăm mơgât’’.

{ă ivá mơ-eăm gât dêi châ, rơtế [ă tơdroăng to\ng kum, mơhnhôk dêi mâu ngế nho\ng o, nôu pâ tung rơpo\ng hngêi [ă khu Ko\ng an, mâu khu pú hên, kuăn pơlê tung thôn, ngoh Mã Thế Vinh hiăng kâi gât ma tu\i. Ngoh Mã Thế Vinh ăm ‘nâi, ivá ki má môi kum ngoh kâi gât pâk, chik ma tu\i tơ-[rê mê cho sap ing ngoh pơtê pâk chik ma tu\i a 3 hơnăm hdrối nah, cho xua rơhêng vâ pro hơniâp ro ăm ngế kơdrâi ki tâi ivá pâ, nhuo#m ngoh:

‘’Ivá kân má môi cho ing kơdrâi á, klêi mê nếo troh rơpo\ng hngêi mê nếo tơná á mơ-eăm xêh [ă khu pơkuâ tơring drêng lâi xuân tơmâng ngăn, mơhnhôk. Tro pâk, chik gá pá khât, gá ôh tá tơ’lêi hlâu klâi. Vâ kâi mơgât xuân ôh tá tơ’lêi hlâu, xua tơná mơ-eăm xo. Á mơ-eăm mơgât. Á mơ-eăm mơgât drêng gá hiăng troh chôu ki vâ chik mê á lăm hum, tung pơla 3 hâi hlối. Hngiú, tôu xuân athế lăm hum.

Ôh tá mơgât [ă túa ki ôu drôu, ôu [iêr. Mơgât tiô túa ki ôu drôu, [iêr gá kô pro ôh tá tơniăn ‘na ivá châ chăn, kơ’nâi ah gá rơhêng vâ chik 2 túa ki kố hlối’’.

Pơtê ing tơdroăng ki pâk chik, xúa ma tu\i, on veăng ngoh Vinh mơ-eăm pêi cheăng kâ, sap ing mê tơdroăng rêh ối cheăng kâ rơpo\ng hngêi hiăng rế hía rế tơniăn tâ. {ă mâu ngế ki ê, ngoh Mã Thế Vinh môi tiah môi ngế ki djâ troăng ahdrối, ai ivá mơ-eăm tung tơdroăng pêi  pro, mơgât pâk chik, xúa ma tu\i châ tơ-[rê tung pơlê pơla. Pôa Huỳnh Thanh Trà, kăn pơkuâ tôh kơpho# 2C, pơlê kân Dă Teh, tơring Dă Teh, kong pơlê Lâm Đồng, ăm ‘nâi:

‘’Ngoh Vinh hiăng chía tung tơdroăng ki gât pâk chik, xúa ma tu\i, sap ing rôh pơtê xúa ma tu\i [ă vêh tơniăn [ă tơdroăng rêh ối tiah hmâ. Ki hdrối tâ cho sôk ro tuăn hiâm dêi ngoh Vinh. Rơhêng vâ tối tiah kố, mâu ngế ki hiăng tro pâk chik, xúa ma tu\i xuân athế ngăn tơdroăng ki ngoh Vinh kâi gât mê vâ pêi pro, sap ing rôh pơtê pâk chik, ma tu\i vâ vêh [ă tơdroăng rêh ối tiah hmâ’’.

Lối 30 hơnăm pâk chik ma tu\i, to kơtâu hmuâ, la ôh tá kâi châ hluăn, bu troh drêng khên tơmiât [ă dêi tơná, trâm [ă tơdroăng ki tơ’nhiê tung on veăng, rơpo\ng hngêi ngoh Mã Thế Vinh nếo hlo dêi tơdroăng ki tơ-[rê tung gât pâk chik. Kố cho ngế ki apoăng mơhno\ng mơgât dêi châ tơ-[rê a pơlê kân Dă Teh, tơring Dă Teh, kong pơlê Lâm Đồng tung pêi pro túa pơkâ mơgât pâk chik xúa ma tu\i a hngêi, xua khu kăn pơkuâ tơring, cheăm [ă khu ko\ng an tối tơbleăng. Xua mê, ing ivá tơná mơhno\ng mơgât xêh ma tu\i châ tơ-[rê dêi ngoh Mã Thế Vinh dế châ kuăn pơlê a tíu kố hâk nâ.

Quang Sáng chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng