VOV4.Sêdang - Sap nah troh nôkố, a mâu pơlê dêi rêm hdrông kuăn ngo a kong pơlê Dak Nông xuân hmâ [a\ tơdroăng rêh ối ton nah, môi tiah păn mơnăn mơnoâ kơ’nêi pá kong hmâng vâ, tá hâi mơjiâng pro hngêi lăm dế, tá hâi ‘nâi mơgrúa le#m. Xua mê, tơ’lêi tâ tú pơrea\ng, môi tiah, châi klêa, lo xêi, tơngê lo mơheăm [a\ hía hé, ki má lối [a\ mâu vâi hdrêng tâng ôh mâu ngế ki ivá ôh tá kâi hbrâ mơdât pơrea\ng. {ai chêh kơ’nâi kố, ai tối ‘na tơdroăng pơtâng tối rak mơgrúa le#m a cheăm Dak Nia, pơlê kong krâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông:

            {on Njiêng, cheăm Dak Nia, pơlê kong krâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông ai vâ chê 100 rơpo\ng kuăn pơlê hdrông kuăn ngo Mạ rêh ối. Mơhé kơpong achê pơlê kong krâm, laga kuăn pơlê xuân rêh ối môi tiah ton nah, tá hâi ‘nâi rak mơgrúa le#m. Poâ K’Hai, kăn pơkuâ [on N’jiêng tối ăm ‘nâi, khu râ kăn pơkuâ pơlê [a\ kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât hiăng pơtâng tối hên, laga xua tơdroăng rêh ối pá puât, mê hên rơpo\ng tá hâi ai liăn vâ mơjiâng pro kơdroăng păn hơhngế ho\ng hngêi ối. Hên rơpo\ng tá hâi ai liăn mơjiâng pro hngêi lăm dế tơtro, tơdroăng hvât sok hmâng vâ. Ki rơhêng vâ tối cho tíu kơdoăng têa krúa hiăng châ mơ’no liăn mơjiâng pro, laga xua pơkuâ mơ’no ti tơtro xua mê re#ng tơ’nhiê. Xua ôh tá ‘nâi rak mơgrúa le#m, mê hên ngế tung pơlê, ki má lối cho vâi hdrêng [a\ mơngế ki ivá ôh tá kâi hbrâ mơdât pơrea\ng hmâ tro mâu pơrea\ng môi tiah: châi klêa, lo xêi [a\ tơngê. Poâ K’Hai tối: Tơdroăng ‘na hvât sok hmâng vâ ôh tá mơgrúa krúa le#m, hên tíu ‘mêi ‘mâk, sok ối hên h^n. Mơhé xuân ai rơxế ki lăm pơto sok hvât a tíu ki tơku\m, xua kuăn pơlê ôh tá hlê ple#ng, rêh ối ôh tá krúa le#m, ngế ki tơdjâk má môi mê cho vâi hdrêng, vâi hdrêng hmâ tro tơngê. Tối tơchuôm hiăng mơ’no liăn mơjiâng pro tíu kơdoăng têa krúa, laga drêng ai, drêng ôh, xua têa rơnó tô, hiăng tâi têa.

            Cheăm Dak Nia ai 5 pơlê hdrông kuăn ngo, châ 40% pơ’leăng mâ mơngế lâp cheăm. Tung mâu hơnăm hiăng hluâ, mâu khu râ kăn pơkuâ cheăng Đảng, khu râ kăn pơkuâ [a\ kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât hiăng pêi pro hên troăng rơhlâ, thăm tơmâng rak ngăn ivá châ chăn ăm kuăn pơlê. Tíu rak ‘măn têa krúa hiăng mơ’no liăn mơjiâng 5 tíu kơdoăng têa krúa tơku\m, rơtế [ă klo\ng chuâ têa krúa kơnâ lối 2 rơtal liăn laga nôkố ôh tá chiâng chuâ têa xếo, hiăng tơ’nhiê. Cheăm thăm pơtâng tối ‘na mơgrúa le#m a mâu pơlê laga troh nôkố ôh tá hlo hơ’lêh. Xua mê, kố cho cheăm ai kơxo# vâi hdrêng tâ pơrea\ng hên, ki málối a pơlê kong krâm Gia Nghĩa. Poâ Đồng Quang Huy, kăn pho\ pơkuâ cheăng Đảng cheăm Dak Nia tối ‘na tơdroăng kố: Ki hên mâu pơlê hdrông kuăn ngo akố ai hên tơdroăng rêh ối pêi cheăng tá hâi krúa le#m. Ki málối tơdroăng păn mơnăn mơnoâ, xuân tá hâi ‘nâi mơgrúa châ chăn dêi tơná. Ki rơhêng vâ tối tung mâu cheăm ki pá puât má môi, mê khu râ kăn pơkuâ hiăng mơjiâng tíu kơdoăng têa krúa ăm kuăn pơlê. Kuăn pơlê pá puât, ai rơpo\ng ki ‘na ai liăn vâ mơjiâng hngêi mơdrah. Ai rơpo\ng ki ‘nâ ai to\ng kum tung roê têa vâ xúa, têa krúa drêng ai drêng ôh, chiâng ai tơdroăng kuăn pơlê rêh ối pêi cheăng tiu túa ton. Khu râ kăn pơkuâ cheăng Đảng [a\ Vi[an, thăm pơtâng tối, mơhnhôk kuăn pơlê xúa hngêi mơdrah tơtro. Má péa nếo, cho tơdroăng păn mơnăn mơnoâ, athế tơniăn ăm kuăn pơlê ai kơdroăng păn mơnăn mơnoâ, laga thế hơngế kơpong kuăn pơlê rêh ối [a\ păn thế ai kơdroăng ôh tá kơ’nêi pá kong. ‘Na rak ngăn ivá ăm kuăn pơlê, mê xuân hiăng hnê mơhno [a\ hngêi pơkeăng [a\ tíu xiâm ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât ai tơdroăng phá xêh, đi đo khăm pơlât [a\ mơhnhôk kuăn pơlê pêi kâ kế tơmeăm khoăng krúa le#m.

     Tiu [ok thái pơkeăng a hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Nông, mơhé hiăng ai hên hơ’lêh, laga xuân ối tơ’lêi tâ tú pơrea\ng a mâu pơlê kuăn pơlê hdrông kuăn ngo. Tiu xêo ăm hlo, kơxo# ngế tro tâ pơrea\ng môi tiah châi klêa, kơ-o, lo xêi, tơngê lo mơheăm a vâi hdrêng kơpong hdrông kuăn ngo châ troh 60%. Ki nhên nôkố ăm hlo, kal thăm pơtâng ‘na rak vế krúa le#m .

Vâ kuăn pơlê [ă pú hmâ hlê ple#ng tơ’nôm ‘na hbrâ mơdât pơreăng ing tơdroăng rêh ối krúa le#m, Ngế chêh hla tơbeăng ‘na Ivá [ă rêh ối ai tơpui tơno [ă [ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Sinh, kăn pho\ pơkuâ hngêi pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng kong pơlê Dak Nông ‘na tơdroăng kố. Pó kô tơmâng!

-Ô [ok thái pơkeăng tung hơnăm hiăng hluâ Dak Nông hiăng mơ-eăm tung hnê tối tiah lâi vâ mơdêk hlê plê ple#ng ‘na rak krúa le#m tung kuăn pơlê a mâu pơlê?

-{ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Sinh: Ngin hlo tơdroăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng ăm kuăn pơlê cho tơdroăng ki kal, tung mê troăng rơhlâ hnê tối cho tơdroăng pêi pro krá ton xo\n [ă vâ kuăn pơlê hlê ple#ng [ă hbrâ mơdât xêh pơreăng. ‘Nâi nhên tơdroăng mê, ngin xuân hnê tối túa hbrâ mơdât pơreăng tơrêm rôh, tơrêm rơnó. Ngăn tiu kơ rơnó mê pơreăng tâ tú phá tơ ê dêi rơpó, mê ngin hiăng tơku\m hnê tối. Malối tung mê, ‘na khăm pơlât a thôn pơlê, hngêi pơkeăng cheăm đi đo pêi pro tơdroăng hnê [ă hbrâ mơdât pơreăng. Hnê kuăn pơlê pêi pro mâu tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng a thôn,  pơlê dêi tơná.

-Tiah mê tơdroăng hlê ple#ng rêh ối krúa le#m a pơlê, cheăm hôm ai tơdroăng hơ’lêh nếo tâ há?

-{ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Sinh: Klêi hnê tối [ă hnối tơmâng hnê pêi mâu tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng, tung mâu hơnăm achê pơla kố, tơdroăng pơreăng tâ tú xuân hiăng kơdroh hên. Tung mê, ngin hlo tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2013, mê hơnăm 2014 kơdroh vâ chê 2 rơpâu ngế tro pơreăng ‘na mâ. Kơxo# mâu ngế tâ tú pơreăng tơngê, kơ o ai 28 pơreăng ki tâ tú, ngin pơlât ai 11 túa pơreăng tâ tú tung kong pơlê nôkố.

- Ô [ok thái pơkeăng, [ok thái pơkeăng hnê tối mâu tơdroăng ki rơ-iêu ‘na pơreăng tâ tú ga ti lâi, xua ôh tá pêi krúa tung kuăn pơlê?

-{ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Sinh: Ing tơdroăng ăm hlo drêng kuăn pơlê hiăng ple#ng ‘na chiâng tro tâ pơreăng [ă troăng rơhlâ hbrâ mơdât pơreăng mê kuăn pơlê hbrâ mơdât xeh kô tro tâ. Tung kong pơlê ngin, ai mâu pơreăng tâ tú mơtiah pơreăng châi klêa lo liu, châi klêa lăm dế lo têa. Xua mâu kơpong nôkố tơdroăng rêh ối cheăng kâ trâm hên pá puât, tơdroăng rêh ối dêi mâu kuăn pơlê a kơpong mê xuân ối xahpá mê khoh tâ tú pơreăng châi klêa. Má péa, tung kong pơlê ngin pơreăng tơngê lo mơheăm, mâu kong pơlê châ tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng tơngê pơxá mâu kong pơlê ki hên má môi nôkố. Drêng hâi teăm klâ kong pơlê ta troh lối 8 rơpâu ngế tâ tú tơngê, troh hơnăm 2014 ngin ối ai lối 500 ngế tơngê kơdroh dâng 89%. Ing mê, kuăn pơlê hiăng ple#ng, ‘nâi hbrâ mơdât xêh pơreăng kô pêi tro tâ.

-Tối nhên kuăn pơlê thế tơku\m rêh ối tiah lâi vâ tơtro ‘na krúa le#m xuân môi tiah vâ ví pơreăng tâ tú?

-{ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Sinh: Ki hdrối, kuăn pơlê thế đi đo tơmâng mâu tơdroăng hnê tối tung rơ’jiu um tivi, xuân môi tiah tơdroăng ki mâu kăn [o# ngăn pơkeăng hnê tối ăm kuăn pơlê. Ing mê, vâ ‘nâi mâu tơdroăng ki mê kô ai troăng rơhlâ pêi pro tro tiu tơdroăng hnê mơhno dêi kơvâ ngăn pơkeăng, xuân môi tiah mơhnhôk pêi pro hbrâ mơdât pơreăng dêi rêm râ kăn tơring, cheăm, tâi tâng mâu cheăng ‘na kal kí. Tâng tối phá, mâu pơreăng ki hdrối thế ple#ng ki ki xiâm pro chiâng ai tơdroăng châi, klêi mê, pêi pro tơdroăng mơdât, pơtih tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng tơngê pin thế hnhâng  mitơkel koi kơmăng, thăm nếo lăm tung kong, lăm tâm a chêk thế djâ mitơkel vâ hnhâng, mitơkel mê thế kơ’nhâm pơkeăng vâ hbrâ mơdât tri trôu pâk. ‘Na tơdroăng châi klêa thế kâ tô ôu chên, tung rêh ối dêi pơlê, hngêi trăng thế krúa le#m đi đo.

-Drêng châ ‘nâi tâ tú pơreăng mê kuăn pơlê xuân môi tiah mâu ngế ki châi thế pro klâi?

-{ok thái pơkeăng Nguyễn Văn Sinh: Drêng châ ‘nâi tâ tú pơreăng tung kuăn pơlê pin, ki hdrối tâ thế pêi pro tro tiu hnê mơhno dêi kơvâ ngăn pơkeăng. Tung mê ai mâu pơreăng re#ng tâ tú, pin thế klâ ối phá, pơtih lo sêi, pôi tá ăm ngế ki lo sêi mê achê [ă vâi ‘ne#ng ki ê ki hâi tro pơreăng. Xua thế pêi pro tro tiu mâu tơdroăng ngế ki klâ ối phá, la xuân ai mâu ngế ki ‘nâ kal pêi pro phá xêh, pro ti lâi thế kâ tô ôu chên, pôi tá kâ kế ối drêh. Drêng hiăng tâ pơreă thế lăm khăm tơdrêng hlối a hngêi pơkeăng, malối cho hngêi pơkeăng ki achê vâ châ khăm pơlât. 

-Hôm mơnê [ok thái pơkeăng!

Gương prế A Sa Ly  tơplôu