Tơpoăng ƀă kơchâi beap, ai pơlê ‘nâ tối cho kơchâi khí, cho khôi túa hiăng hmâ dêi mơngế M’Nông châ mơjiâng pro ing mâu tơmeăm ki ai ai xêh tung kong kế, ngo ngối. Mơngế M’Nông ngăn kố cho mâu tơmeăm kâ ki kong prâi hiăng pơtroh ăm sap ing rơxông vâi krâ hdrối mê hía nah ta troh nôkố.
Vâ pơchên tơpoăng ƀă kochâi khí tro túa, mơngế M’Nông hmâ athế hbrâ mâu tơmeăm ki kal ai tŭm ƀă ai mâu tơmeăm ki vâ tơvât tro tơdroăng. Tơmeăm ki xiâm vâ pế pơchên tơpoăng ƀă kơchâi khí kố, tung mê ai kơchâi khí ki hiăng vâ krâ iâ, tơpoăng phái, têa pló ki pôh a khâng on dêi kơtôu priât hiăng têng khăng, hơ’nêh lơ ká ƀă mâu tơmeăm vâ râm cho kơtĕm xâk, hăng pêi liê, hăng drêh, po, ƀôt ngot, hạt nêm.
Tơdroăng ki tăng rah xo kơchâi khí ki hiăng krâ kơvâ, mê cho tơmeăm ki xiâm, ga hơ-iâ, ngăn mơngiơk ga vâ khí khí, ngi ngiât i iâ há. Drêng pế hiăng chên, tơpoăng ki mê kô chiâng mơngiơk prâp, ôh tá lĕm mơnâ mâ xếo. Kơchâi khí vâi athế kêi rêm kơtâ, lŭm chiâng kú ki ku kŭn klêi mê chiê rơtăng. Phái vâi tâm tung têa ing kơmăng hdrối vâ troh a hâi ki tơpoăng mê ah vâ ga rơpâ, tơkôm hiăng xĭng têa, vâi pêi tung póu ăm i liê. Têa ki môe xo ing pló kơtôu priât khăng mê xuân cho kế ki kơhiâm, ai hên hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên hmâ pế. Vâi xo kơtôu priât khăng pôh tung on ăm i chiâng pló, tơvât ƀă têa krúa, tơkôm kơdrêa ga krăm, vâi bu xo têa ga vâ pế tung tơpoăng.
Drêng hiăng ai tŭm mâu tơmeăm ki mê, vâi kô ‘mâi on pế têa tô ăm i tơnăm hdrối ‘nôi tơvât ƀă têa pló kơtôu priât. Klêi kơ’nâi xêi hdro, vâi râm hlá kơchâi khí ki hiăng tơvât ƀă tơpoăng, klêi mê vâi rơvâ ăm i tơmot, klêi mê nếo, vâi ‘măn achê kơnoh on. Klêi kơ’nâi ‘măn dâng 4 troh 5 chôu, pơtối lếo tung hdro vâ pế a kơpêng pêng mơhâu on, vâi ‘mâi on koh krâ kơvâ tá troh têa hiăng tơnăm; vâi râm mâu kơchâi nhâ hĕm hŏm, kơtĕm xâk, po hăng, plăng kơtĕm ƀă hên mâu kơchâi nhâ ki ê.
Jâ H’Bơi, ối a thôn Phú Lợi, cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông tối ăm ‘nâi, ki xiâm dêi tơdroăng tơpoăng mê, athế tăng rah xo kơchâi hlá khí ki hiăng chiá krâ. Tơpoăng phái athế pêi ăm i liê ƀă têa ki xo ing pló kơtôu priât mê râm krâ kơvâ vâ ga pro tơpăng tơkâ lĕm. Kơchâi tơpoăng mê athế ai mơngiơk ngiât mê ga nếo kơhiâm ƀă lĕm mơnâ mâ. Jâ H’Bơi ai tối tiah kố:
“Hdrối vâ pế tơpoăng kơchâi khí mê athế pế têa ki tơvât ƀă pló dêi kơtôu priât ki hiăng pôh mê âi, klêi mê, râm kơchâi khí ki hiăng chiê rơtăng tơvât ƀă tơpoăng phái ki hiăng hbrâ hdrối, klêi mê rơvâ ăm i tơmot, klêi mê nếo, râm po iâ vâ rak ăm kơchâi ai mơngiơk ngiât lĕm ƀă xú hŏm, pin ôh tá râm ƀôt canh ah ga kô chiâng ai mơngiơk trĭng, tơpoăng ki pế ƀă kơchâi khí xuân chiâng vâ pế ƀă hơ’nêh mâm, ká, tơmeăm ki râm, kế ki hăng bu tơtro ƀă hăng drêh lơ hăng liê, kơtĕm xâk, pin ối tối cho kơtĕm kam, po, ƀôt ngot, hạt nêm. Mơngế M’Nông hmâ kâ tơpoăng pế ƀă kơchâi khí rêm hâi, xua ga ai hên trếo kơhiâm tơtro ƀă krôk vâi krâ ƀă vâi hdrêng, hơ-iâ, xú hŏm, tơ’ló ƀă tơdroăng ôu kâ dêi mơngế M’Nông”.
Tơpoăng hiăng chên kâ ga dế ối tô krâ kơvâ kô tâ xú hŏm, hơ-iâ, ha hăng iâ ƀă tâ ki lĕm rơmuăn dêi tơpoăng, kơchâi khí. Xuân chiâng vâ kâ tơpoăng tê kơtê lơ kâ ƀă hmê. Hên ngế hâk vâ kâ tơpoăng ki kố, xua ga tâ rơmâ kơhiâm dêi hơ’nêh, ká, ki hơ-iâ dêi tơpoăng, ki xú ho hŏm dêi kơchâi khí, kơtĕm xâk hnối kâ ƀă hmê ki rơmuăn. Tơpoăng ki kố ga pro ăm ivá dâi lĕm, xuân tơ’lêi lăm dế ăm mâu vâi krâ ƀă vâi hdrêng.
Hên ngế M’Nông pơrá chiâng vâ pế tơpoăng kố, ngăn kố cho kơchâi ki kơhiâm, ƀă cho kơchâi ki hmâ dêi kuăn ngo tơná. Kố cho kơchâi ki ôh tá păng lôi tung rêm roh kâ hmê drêng ai tơdroăng hơniâp ro, pơkoăng ŏng mế, lơ mơdâm kiâ tung pơlê cheăm, xuân ai roh ‘nâ vâi krâ pế vâ ăm nhŏng o ing hơngế troh vâ ‘nâi kơchâi dêi hdroâng M’Nông. Nâ H’Bơi, ối a thôn Phú Lợi, cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông tối ăm ‘nâi:
“Tơpoăng pế ƀă kơchâi khí kố hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh ton nah, hdrối nah vâi krâ hmâ kâ rêm hâi, ôh tá păng lôi, tơpoăng ki pế ƀă kơchâi khí mê cho khôi túa, vêa vong dêi hdroâng M’Nông, ngế ki lâi xuân rơhêng vâ kâ, ti xê to mơngế M’Nông, mê tá mơngế Xuăn, rơtế ƀă mâu hdroâng kuăn ngo ki ê xuân hâk vâ kâ kơchâi ki kố, tơpoăng pế ƀă kơchâi khí kố hmâ ăm tơmối i kâ, ƀă tung mâu roh leh mơdĭng cho pế hên ‘nâng”.
Dế nôkố, tơdroăng rêh ối dêi mơngế M’Nông maluâ hiăng ai hên kơchâi mâm, ká i kâ tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, la kơchâi tơpoăng kơchâi khí ôh tá păng lôi tung tơdroăng rêh ối rêm hâi. Cho kơchâi ki chiâng xêh ing kong la kơhiâm, hơ-iâ, ai trếo dâi lĕm ăm ivá châ chăn. Tơdroăng pơtối rak vế túa pế pơchân tơpoăng hlá khí cho túa lĕm tro tung roh kâ hmê dêi mơngế M’Nông.
Viết bình luận