Klêi kơ’nâi Chin phuh pêi hneăng cheăng ki nếo, khu kăn pơkuâ hiăng châ tơniăn, [ă tơdroăng ki mơjiâng môi Chin phuh pêi tơdroăng cheăng, ai tu\m ivá ki rơkê ple\ng, tơdrăng khât, ‘no dêi hnoăng cheăng tơná vâ mơnhông mơdêk, to\ng kum kuăn pơlê, tung mâu roh hôp tiah hmâ dêi Chin phuh, pôa Nguyễn Xuân Phúc, Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa hiăng pơchân tối, mơnhên hnoăng cheăng dêi tơdroăng mơjiâng, tơku\m to\ng kum mâu tơdroăng ki tá hâi teăm tơniăn, tá hâi tơtro khât [ă Luât xiâm. Ngế pro xiâm hnê ngăn pơkâ thế, kal thế séa mơnhên ngăn mâu tơdroăng ki Chin phuh tá hâi teăm chiâng pêi pro ‘na pơkuâ ngăn tơnêi têa, túa pơkâ vâ pêi pro ga tiah lâi, ối tơvâ ki klâi kal vâ xut tah lôi, malối tung tơdroăng ki rak vế, pêi pro tro tiô Luât mơdró kâ, Luât ‘no liăn [ă tơpui tối kơnôm tơbleăng ing mâu tơdroăng pơkâ dêi Luât, kơxop mơ-éa Luât ki nhên. Tiah mê, hơnăm 2016, Chin phuh hiăng pơtroh ăm Kuo#k ho#i 13 tơdroăng pơkâ ‘na Luât, 8 Luât hiăng châ tối tơbleăng. Mâu khu xiâm pơkuâ ngăn cheăng, mâu râ hiăng tơpui tối, hnê khe\n ăm Chin phuh mơ’no lối 160 tơdroăng tơkêa vâ hnê tối tung rak vế, pêi pro tiô Luât, kơxop mơ-éa Luât [ă ‘mâi rơnêu mâu tơdroăng tơru\m cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla; ‘mâi rơnêu mâu túa cheăng chêh pro hlá mơ-éa, ‘mâi hơ’lêh tung tơku\m cheăng, pêi pro tiô hiâm mơno kuăn pơlê pói vâ, tơdroăng xúa liăn ngân [ă to\ng kum pơlê pơla. Pôa Trần Tiến Dũng, Kăn xiâm pho\ hnê ngăn ‘na luât tối ăm ‘nâi:

‘’Hnoăng cheăng mơjiâng, pơkâ mơ’no kơxop mơ-éa luât ai pơkâ nhên ai hơ’lêh khât. Troh a chôu phut kố hiăng kơdroh ối 3 kơtâ hlá mơ-éa ki tá hâi teăm klêi, mê cho 2 tơdroănh pơkâ dêi hneăng hôp, [ă 1 tơdroăng pơkâ dêi khu kăn xiâm ngăn ‘na tơdroăng cheăng. {ă tơdroăng cheăng ki mơnhên tối mê troh a khế 11 hiăng séa mơnhên châ 289 kơxop mơ-éa luât. Ki rơhêng vâ tối tung tơdroăng ki to\ng kum ‘na tê mơdró kâ, hiăng châ mơnhên tối 50 tơdroăng pơkâ klêi kơ’nâi hôp ‘na ‘no liăn tê mơdró kâ. Tung mê, hiăng pơkâ nhên ‘na kơdroh hên túa pro hlá mơ-éa, hlá mơ-éa phêp, to\ng kum pro tơ’lêi hlâu ăm khu mơdró kâ.

Tung hơnăm 2016, Khu kăn xiâm hnê ngăn ‘na Luât hiăng séa mơnhên ngăn lối 2 rơpâu 600 kơxop mơ-éa dêi mâu khu râ, kơvâ cheăng, kong pơlê, pơlê kong kân, châ hlo 114 kơxop mơ-éa tá hâi tơtro Luât ki pơkâ. Dế nôkố, hiăng ai 33 kơxop mơ-éa hiăng châ ‘mâi rơnêu, mâu kơxop mơ-éa ki ê dế châ mơnhên ngăn, châ mơhnhôk vâ ‘mâi rơnêu tro tiô Luât. Athế tơpui tơdrăng, ki hên mâu kơxop mơ-éa mê tá hâi tơtro [ă luât, tá hâi tơtro khât tung tơdroăng vâ pêi pro. Thăm nếo, ai Luât ki ‘nâ nếo mơ’no, tá hâi teăm pơkâ thế pêi pro la hiăng châ hlo drăng tíu ki ôh tá tro. Xuân ai luât hiăng châ mơ’no la mâu tơdroăng ki chêh tối mê ối tối tơchuâm, hên tíu ki ‘nâ pêi pro ôh tá tơro, hnê tối ôh tá nhên. Tiô tơdroăng riân ngăn dêi Khu kăn xiâm hnê ngăn ‘na Luât ăm ‘nâi, dế nôkố xuân u ối 21 kơxop mơ-éa ki hnê tối ‘na Luât, kơxop mơ-éa Luât tá hâi châ mơjiâng. Tơdroăng mê châ pro mơnhên xua ti lâi Luât tá hâi teăm châ mot tung tơdroăng rêh ối kuăn pơlê. Pôa Đào Quang Thu, Kăn xiâm pho\ ngăn ‘na pơkâ tơdroăng cheăng [ă ‘no liăn cheăng mơnhên tối:

‘’Hơnăm 2016 xuân hiăng hlo ai hên mâu tơdroăng ki mơjiâng Luât, troăng hơlâ pơkâ la tá hâi mot tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi kuăn pơlê. Ai hên Luât pơkâ ối pơrá phá dêi pó, môi tiah Luât ‘no liăn mơjiâng pro tơmeăm tơchuâm, Luât mơjiâng kế tơmeăm [ă hía hế pro pá ăm kong pơlê, pơlê kong kân, mâu tíu pơkuâ cheăng [ă khu mơdró kâ. Ki xiâm khoh chiâng ai tiah mê, tiô ngin tối ăm ‘nâi, má môi pin athế rơtế tơmiât vêh nếo, túa ki mơjiâng troăng hơlâ xuân kal ai hên tơdroăng. Ki má péa nếo, cho tơru\m cheăng tung mơjiâng Luât, Khu kăn xiâm ki lâi xuân tiah mê, la bu ai môi to kơ koan ki xiâm tê’’.

Xông tơpui a roh hôp mơgêi hnoăng cheăng dêi Khu hnê mơhno ‘mâi rơnêu túa pêi cheăng dêi Chin phuh nếo achê pơla kố, pôa Trương Hòa Bình, Kăn cheăng tung tíu xiâm kal kí, Ngế pro xiâm pho\ hnê ngăn hiăng tối rơdêi ki kal xiâm dêi tơdroăng mơjiâng khu kăn xiâm pơkuâ tơnêi têa, Luât cho vâ kum tơdroăng mơjiâng Chin phuh ki hloh hlê rơkê ple\ng, tơdrăng khât. Pôa Trương Hòa Bình tối ăm ‘nâi, tung hơnăm 2017, kal athế pơtối to\ng kum ngăn khât tung tơdroăng mơjiâng troăng hơlâ, luât, tah lôi mâu tơdroăng ki mơjiâng luât, lơ mâu mơ-éa ki hnê tối la ôh tá tơtro [ă tơdroăng rêh kâ ối, cheăng kâ ki păng ‘nâng dêi kuăn pơlê, dêi tơnêi têa.

‘’Tơdroăng mơjiâng tơdroăng pơkâ pơkuâ tơnêi têa cho athế xo ing tơdroăng mơgêi ki ai khât păng ‘nâng, kơnôm ing tơdroăng ki châ hlo, châ ngăn, châ ‘nâi tơdroăng ki nếo ai păng ‘nâng dêi pơlê pơla, klêi kơ’nâi ai tơdroăng pâ thế dêi kuăn pơlê, ing tơdroăng ki tối mơnhên dêi khu mơdró kâ, ing tơdroăng nếo ai dêi hlá tơbeăng, ing tơdroăng ki lăm séa ngăn dêi khu kăn xiâm pơkuâ ngăn tơnêi têa. Ing mê, pin ai séa mơnhên ngăn châ hlo ki ai păng ‘nâng mâu tơdroăng ki ai khât vâ pơkâ, hnê mơhno tiô troăng hơlâ. Ai troăng hơlâ ki tơtro [ă tơdroăng pơkâ thế, ing mê, pơkâ mâu tơdroăng, tơmâng xo rơkong pâ púi vâ dêi kuăn pơlê, séa mơnhên mâu tơdroăng ki ai tơdjâk. Pro tiah lâi vâ Luât, hlá mơ-éa hnê tối tơtro khâp tung tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê’’.

Pêi pro klêi hnoăng cheăng pơkuâ, thăm mơnhông mơdêk tơdroăng ki mơjiâng luât châ ngăn cho hnoăng cheăng châ kơjo pêi pro ahdrối vâ tah lôi mâu tơdroăng pơkâ ki ôh tá tơtro, tah lôi ki pro tơvâ tơvân, pro tơleăng mâu hnoăng cheăng, vâ troh a tíu ki mơjiâng môi Chin phuh ki rơkê ple\ng khât, pêi pro mâu tơdroăng cheăng ki tơdrăng [ă kơhnâ khât. Vâ khoh châ pêi pro mâu tơdroăng ki xiâm mê, mâu khu râ, kơvâ cheăng, mâu kơ koan ki ai tơdjâk kal athế hơ’lêh nếo tung tuăn mơno tung mơjiâng Luât, kring vế tơniăn, tơtro, tơ’lêi hlê ple\ng, tơ’lêi xúa, mơjiâng luât ki tơtro tơ’lêi ăm kuăn pơlê la xuân athế tơtro tơdroăng pơkâ ki tơdrăng khât dêi Luât.

Minh Châm chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng