VOV4.Sêdang - Tung mâu roh lăm trâm mâ mâu kuăn pơlê a Dak Lak, môi tơdroăng ki kuăn pơlê kal vâ ‘nâi ple#ng, mê cho pro ti lâi vâ khu râ kơpêng châ re#ng to\ng kum tơdrêng, tơtro [ă mâu tơdroăng púi vâ-pâ thế ki tơxâng, tơtro hiâm mơno púi vâ dêi kuăn pơlê. Ai hên mâu kuăn pơlê tối tiah kố, Ho#i đông hnê ngăn rêm râ kal athế pơtối séa mơnhên ngăn, pro i tơleăng vâ mơnhên hnoăng cheăng dêi kơ koan ki ngăn ‘na chêh bro hlá mơ-éa [ă mâu tơdroăng ki kuăn pơlê ối tôu tuăn.

Tung mâu khế hơnăm hiăng hluâ, kong pơlê Dak Lak hiăng kơhnâ khât tung tơru\m cheăng ăm mâu Kăn Ho#i đông lăm trâm mâ, tơmâng, êng tiâ mâu rơkong kuăn pơlê hiăng púi vâ, pâ thế; đi đo to\ng kum tung hnoăng cheăng ki vâ hơ’lêh tiu túa nếo drêng tơku\m po trâm mâ kuăn pơlê; chêh xo tu\m têk mâu rơkong púi vâ, tơdroăng pâ thế dêi kuăn pơlê tối tơbleăng a mâu roh hôp dêi Ho#i đông hnê ngăn; hnê mơhnhôk, pơchân tối, séa mơnhên ngăn vâ tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki púi vâ pâ thế, tiu rơkong kuăn pơlê púi vâ.

Tơdroăng ki lăm trâm mâ, tơmâng ngăn, tơm xo rơkong púi vâ-pâ thế dêi kuăn pơlê rế hía rế châ prôk tiu troăng ki tro, rế trâu hơngế tâ; ki tơru\m pơla mâu kăn [ă kuăn pơlê rế hía thăm rế châ ‘mâi rơnêu, tơtro, achê dêi pó. Mâu kăn ki châ kuăn pơlê hiăng rah xo thăm pơtối mơdêk dêi hnoăng cheăng, túa pêi pro, kuăn pơlê kal hlê ple#ng hên, nhên tâ tung hnoăng cheăng veăng tơpui tối, hnê khe#n, pâ thế mơjiâng khu kăn pơkuâ, mơjiâng pơlê pơla, tơnêi têa. ‘Na tơdroăng ki xiâm, mâu kơ koan tơnêi têa ki ai hnoăng cheăng klêi kơ’nâi châ xo rơkong púi vâ, pâ thế dêi kuăn pơlê kal athế re#ng séa mơnhên ngăn, hriăn ple#ng vâ tiâ tơdroăng ki kuăn pơlê êng, tơtro tiu hnoăng cheăng ki tơdrăng, kơhnâ khât. Hên rơkong topui tối, pâ thế hiăng châ tơleăng mơnhên, tiâ tối i tơdrăng khât, ing mê, khoh hiăng châ lêi tah lôi tơdroăng ki pá puât, ki ối tô tuăn, tơtro [ă hiâm mơno púi vâ dêi kuăn pơlê. Ki hiăng châ tơ-[rê tung tiâ mơnhên rơkong tơpui, hiâm mơno púi vâ dêi kuăn pơlê hiăng veăng kum châ pêi pro tơ-[rê tâ, tơtro khât tung tơdroăng ki pơkuâ ngăn dêi khu xiâm pơkuâ cheăng tơnêi têa, kring vế hnoăng cheăng [ă túa pêi pro ki tơtro dêi kuăn pơlê, pơtối mơnhông mơdêk ‘na tơdroăng pêi cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla, kring vế tơniăn ‘na tơdroăng cheăng kal kí, rak vế tơniăn ăm pơlê pơla, tơnêi têa.

Laga, tơdroăng cheăng ki trâm mâ, tơpui tơno [ă kuăn pơlê dêi khu kăn pơkuâ ngăn Ho#i đông hnê ngăn rêm râ a kong pơlê Dak Lak xuân ối hên tơdroăng ki tá hâi tơtro. Tíu ki trâm mâ, tơpui tơno [ă kuăn pơlê ối iâ, tá hâi tơtro [ă púi vâ dêi kuăn pơlê. Kăn dêi Ho#i đông ôh tá hâi hlê ple#ng nhên, châ chêh xo tâi rơkong púi vâ dêi kuăn pơlê. Túa ki vâ trâm mâ, tơmâng rơkong tơpui tối dêi kuăn pơlê tá hâi teăm hên túa, hên vêa, preăng trâm mâ kuăn pơlê a tíu pêi cheăng, tíu tơku\m ối dêi pơlê pơla, trâm, tơpui tơno [ă kuăn pơlê tá hâi tro ki xiâm kối, lơ trâm mâu ngế phá xêh [ă hên khu kuăn pơlê xuân tá hâi teăm châ pêi pro tơtro khât. Mâu kơ koan ki pơkuâ ngăn dêi rêm râ tá hâi teăm rak vế, pêi pro tro tu\m hnoăng cheăng ki tơru\m tung trâm mâ, tơpui tơno [ă kuăn pơlê rơtế [ă mâu kăn vâ re#ng châ tâng, châ ‘nâi, mơnhên tối, tiâ tơvêh ăm mâu rơkong pâ thế dêi kuăn pơlê, tiu kơ hnoăng cheăng tơná ki chiâng pêi pro. Hnoăng cheăng ki séa mơnhên ngăn, hnê mơhnoôk, hnê tối tơdroăng ki tiâ mơnhên mâu rơkong tối dêi kuăn pơlê tá hâi teăm châ pêi pro kơhnâ khât. Tơdroăng ki tơbleăng, tơpui leăng, tơmâng xo rơkong dêi kuăn pơlê, ai mâu kăn ki ‘nâ [ă kơ koan a kong pơlê, pơlê kong kân ối pêi pro tá hâi tro. Pak^ng mê, mâu kăn ki ‘nâ tá hâi teăm vâ chêh xo tu\m, tro tơdroăng ki kuăn pơlê hiăng tơpui tối, pâ thế vâ tối tơbleăng troh ăm kuăn pơlê mâu rơkong ki kuăn pơlê hiăng êng tối hên hdroh.

Ki păng ‘nâng kố ăm hlo, vâ thăm mơnhông mơdêk ki tơ-[rê, ki tơtro tung lăm trâm mâ, tơmâng xo rơkong tơpui tối dêi kuăn pơlê, hnoăng cheăng dêi khu kăn Ho#i đông hnê ngăn rêm râ a kong pơlê Dak Lak, ki hdrối tâ athế ai pơkâ chơ phut, hâi khế ki châ trâm mâ, tơpui tơno [ă kuăn pơlê, kal athế châ mơjiâng pro re#ng vâ ai chơ phut ki hbrâ tơnáo ahdrối. Séa ngăn mâu tơdroăng ki xiâm dêi hneăng hôp vâ rah xo tơdroăng ki tơtro, tíu hôp, tíu trâm mâ, [ă mâu kuăn pơlê ki veăng hôp tung trâm mâ kuăn pơlê lơ trâm mâ, tơpui tơno [ă kuăn pơlê tiu kơ kơvâ cheăng, râ cheăng ki Ho#i đông hnê ngăn pơkâ kô vâ tơpui tối, pơkâ mâu tơdroăng ki ai tơdjâk. Tơdrêng amê, kal athế rah xo hên tíu ki vâ trâm mâ kuăn pơlê, rêm tíu ki trâm mâ, tơmâng xo rơkong tơpui tối dêi kuăn pơlê kal ai sap ing 2 troh 3 ngế kăn, la ai tá tơdroăng ki veăng tơmâng dêi mâu kăn kong pơlê, tơring, cheăm [ă mâu [ơrô cheăng, khu pơkuâ kơvâ cheăng vâ tơmâng xo [ă hnối tiâ mơnhên tơdrêng mâu rơkong ki kuăn pơlê hiăng kơ-êng. Xuân chiâng vâ pêi pro tơdrêng vâ mâu kăn Ho#i đông dêi râ kong pơlê, tơring, cheăm rơtế tơmâng mâu kuăn pơlê klêi mê chêh xo tu\m mâu tơdroăng vâ tiâ mơnhên. {ă mâu tíu ki ai hên hdrông mơngế kuăn ngo rêh ối, xua kuăn pơlê tá hâi teăm ple#ng hên ‘na nâl Xuăn, pá vâ tơpui tối dêi tơdroăng ki xiâm tơná vâ tối, mê mâu kăn athế đi đo lăm chu troh a pơlê cheăm vâ tơru\m cheăng [ă mâu khu ki ‘nâi topui nâl kuăn ngo vâ tí tăng ‘nâi ple#ng, chêh xo tu\m tơdroăng ki kuăn pơlê a kơpong mê púi vâ-pâ thế. Khu kăn dêi Ho#i đông xuân athế hriâm nâl kuăn ngo a kơpong ki mê vâ tơ’lêi hlâu tung tơpui tơno tiu hiâm mơno kuăn pơlê rơhêng vâ. Tiah mê, tơdroăng cheăng pơla kuăn pơlê [ă khu kăn  Ho#i đông kô châ tơ-[rê tâ.

Mâu roh trâm mâ, tơpui tơno, tơmâng xo rơkong púi vâ dêi kuăn pơlê kal athế pêi pro tiu hnoăng cheăng ki kơhnâ, tơdrăng khât dêi mâu kăn, tí xê bu veăng ai mâ tu\m, mê khu kăn ối athế po troăng rơhlâ, to\ng kum ăm kuăn pơlê châ tơpui tơno; tối dêi mâu tơdroăng ki tơná hloh hlê rơkê ple#ng vâ tơpui leăng i nhên ăm kuăn pơlê tơmâng, tơtro khâp [ă mâu rơkong púi vâ pâ thế dêi kuăn pơlê xuân châ mâu kăn athế tiâ mơnhên, ôh tá chiâng hơngâ, lơ mơdât, ví lôi; tơdrêng amê, kơhnâ khât tung tí tăng séa mơnhên ngăn, hnê mơhnhôk tơdroăng ki tăng vâ tiâ tơleăng i nhên rơkong pâ thế dêi kuăn pơlê vâ tơleăng i hlâu ăm kuăn pơlê hloh hlê-klê ‘nâi a mâu rôh kơ’nâi ah nếo.

Kal athế xing xoăng [ă pơtroh rơkong púi vâ dêi kuăn pơlê tro a tíu cheăng: Drêng chêh bro tơdroăng tối tơbleăng kal athế tơmâng mâu rơkong pâ thế, púi vâ dêi kuăn pơlê, kal athế ti tăng tơmâng xo, tôm ‘măn mâu rơkong, tơdroăng ki kuăn pơlê ối tô tuăn, mâu tơdroăng ki pâ thế dêi kuăn pơlê ki hiăng tối hên hdroh la tá hâi teăm tiâ mơnhên, tơleăng khât, tơdrêng amê, athế pơtroh tâi tâng mâu rơkong ki púi vâ dêi kuăn pơlê, tu\m têk, tro păng ‘nâng, pơtroh a kơ koan ki ai hnoăng cheăng tung re#ng tơleăng mơnhên, tiâ i ‘ló khât, veăng kum pro hiâm mơno kuăn pơlê pơtối vâ loi tơngah khât kơ khu kăn pơkuâ.

Tơdroăng ki kal cho mơnhông mơdêk ki tơ-[rê khât ki vâ tiâ mơnhên mâu tơdroăng púi vâ-pâ thế dêi kuăn pơlê. Tơdroăng ki re#ng tiâ mơnhên, tơleăng i tơtro mê dêi rêm khu râ pơkuâ kal athế tơxâng, tơ’ló [ă hiâm mơno púi vâ dêi kuăn pơlê, mê cho athế tah lôi mâu tơdroăng ki pá puât, mơnhêa mơnheăn vâ khoh kâi châ mơnhông ăm tơdroăng pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla, veăng kum rak vế, pêi pro le#m tro troăng rơhlâ ki ai pơxúa ăm kuăn pơlê. Vâ khoh pêi pro hnoăng cheăng kố, khu kăn ki xiâm, mâu râ, mâu kăn dêi Ho#i đông hnê ngăn kal pêi pro kơhnâ khât tâ ‘na hnoăng cheăng séa ngăn [ă tiâ mơnhên [ă tiâ tơleăng ăm mâu kuăn pơlê. Mâu rơkong tơpui, mâu tơdroăng púi vâ-pâ thế dêi kuăn pơlê hên hdroh tá hâi teăm châ tiâ mơnhên, tối i rơhí rơhó, hên mâu kăn ối tiâ mơhnuâ, tiâ krâ môi rơloh [ă hía hé. Khu kăn dêi Ho#i đông kal athế mơjiâng khu ki lăm cheăng vâ séa mơnhê ngăn tơdroăng, klêi mê pâ thế Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Lak pơkuâ thế mâu kơ koan ki ai kơvâ cheăng pêi pro, tâng lơ kal kô thế mâu kơ koan ki ai tơdjâk mot cheăng, mơnhên tối hnoăng cheăng dêi mâu kơ koan tung tiâ tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki kuăn pơlê púi vâ.

Nhat Lisa tơplôu