VOV4.Xơ Đăng - Ai lối 80 rơpâu ha pôm loăng, châ lâk xo dêi lối 1 rơtuh 600 rơpâu ta#n rêm hơnăm, nôkố Gia Lai cho kong pơlê ki pêt pôm loăng hên má môi tung lâp tơnêi têa. Maluâ ti mê, ki păng ‘nâng ăm hlo, kuăn pơlê ki pêt pôm loăng pêi lo liăn bu xiâm iâ, kal athế ai mâu tơdroăng ki hơ’lêh tung pêi chiâk deăng [ă uâ mơdiê pôm loăng ki tơtro vâ khoh mơdêk iâ ăm kuăn pơlê ki pêt pôm loăng.

Rơpŏng nâ Rơ Čom H’Duyệt ối a cheăm Chư Ngọc, tơring Krông Pa, kong pơlê Gia Lai ai 1 ha pôm loăng. Hơnăm nah, kơnôm châ hên, yă tơniăn há, xua mê xêo kơxô̆ liăn mơ’no, nâ ối châ xo 30 rơtuh liăn. Hơnăm kố, pơreăng rêa hlá pro kơdrum pêt pôm troh kơdroh pêi lo châ pôm, nâ châ xo bu ƀă tơdế rơnó hdrối.

‘’Hơnăm nah pêi lo châ hên, châ yă. Hơnăm kố, xiâm ôh tá ai pôm, ƀă pêi lo ôh tá châ hên to lâi. Kal tơnêi têa tăng hdrê pôm ki nếo, ai hên pôm tâ’’.

Nôkố, a kong pơlê Gia Lai ai lối 80 rơpâu ha, châ pêt ki hên a mâu tơring peăng mâ hâi pa hdroh môi tiah Krông Pa, Ayun Pa ƀă tơring Ia Pa. Laga, ƀă pêi lo tơdâng nôkố dâng 20 tâ̆n/ha, klêi kơ’nâi xêo kơxô̆ liăn mơ’no, rêm hectar pôm loăng ăm pêi lo rêm hơnăm châ sap ing 20 troh 30 rơtuh liăn. Pôa Nguyễn Như Cường, kăn pơkuâ Kơ koan xiâm pêt tơmeăm, ối tung Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê pơchân tối kuăn pơlê pêi chiâk deăng kal pêt hdrê pôm kâi hbrâ mơdât pơreăng, vâ pêi lo châ hên:

‘’Pin kal thế pêt hdrê ki lĕm, xúa kih thuât pêt tŭm, mơ’no liăn rôe phon, têa tôh, pro ti lâi mơdêk pêi lo, ki kơnâ, kơxô̆ pôm. Thăm nếo cho hngêi kơmăi uâ mơdiê pơklât thế ai pôu râng hnoăng cheăng tung mơnhông kơpong pêt mơjiâng, tŏng kum kuăn pơlê vêh mơjiâng mâu tơrŭm cheăng cheăm mơhnhôk, pơ’lêh kih thuât pêt mơjiâng nếo’’.

Kuăn pơlê pêi chiâk deăng tơring Krông Pa, Gia Lai lâk xo pôm

Pôa Lưu Trung Nghĩa – Kăn pơkuâ Khu pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê kong pơlê Gia Lai tối, kal thế pêt mâu loăng ki kố tiô troăng krá tơniăn ing tơrŭm pêt mơjiâng ƀă uâ mơdiê trâu hơngế. Lâp kong pơlê ai 5 hngêi kơmăi uâ mơdiê tơpoăng pôm, laga tá hâi ai tíu cheăng ki lâi kĭ tơkêa rôe tâi tâng tơmeăm dêi kuăn pơlê.

Tơdroăng kố pro mơngế pêt mơjiâng pá tung pêt mơjiâng. Pakĭng mê, kŏng ngê̆ uâ mơdiê dêi mâu hngêi kơmăi nôkố a kơlo tiah hmâ, tơmeăm tê ngi kong têa ê tá hâi hên, ivá tơbriât tá hâi kơtăng. La ngiâ kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê Gia Lai kô tơrŭm ƀă Khu pơkuâ pêt pôm loăng Việt Nam vâ tơleăng tơdroăng kố:

‘’Tung pơla kố nah, drêng kuăn pơlê pêt mơjiâng pôm loăng môi tiah mê, laga khu tê mơdró bu rôe tê, tá hâi ai tơkêa sap apoăng rơnó. Xua mê, pói vâ mê kô ai mâu hngêi kơmăi uâ mơdiê ai tíu tơrŭm kố. Ngin kô pêi cheăng kơtăng ƀă Khu pêt mơjiâng pôm Việt Nam vâ thăm kơbông krếo, mơhnhôk pêi tơdroăng kố. Ƀă kơpong ai tơmeăm 80 rơpâu ha kố, tâng pin pêi tơtro tơdroăng kố mê kô kơbông krếo 3 troh 4 hngêi kơmăi ai kơmăi kơmok dâi lĕm, liăn ngân hên mê kô mơjiâng kơpong pêt mơjiâng hên krá tơniăn’’.

Kơnôm châ uâ mơdiê ƀă tê ngi kong têa ê, nôkố pôm loăng ƀă mâu kế tơmeăm ing pôm loăng hiăng ai tơmeăm vâ mơdêk ki kơnâ. Xua mê, vâ kum mơdêk pêi lo liăn ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng, tơdrêng amê mơnhông ki tơ’lêi mơnhông dêi kơpong pêt mơjiâng pôm tung ƀăng kân má môi lâp tơnêi têa, Gia Lai kal ai mâu pơ’lêh, mơnhông pêt mơjiâng pôm loăng tiô troăng krá tơniăn, châ tơƀrê tâ.

Nguyễn Thảo chêh

A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng