A hneăng hôp tơpui tơno, mâu kăn hiăng tối tơdrăng mâu tơdroăng hâi pêi pro ki pro hâi teăm tro tung rak ngăn, mơnhông pêt kong dêi Tây Nguyên nôkố. Mê cho tơnêi kong ki hiăng kơdroh xua vâi ko muih, hdi tơnêi, ko loăng hmâng vâ ôh tá tro luât. Tơdroăng mâu ki tong tơtrâ ‘nêk mâu ki cheăng rak ngăn kong pơtối hlo ai  ƀă thăm rế ó tâ. Tơdroăng hnê tối mơhnhôk mơhé pêi pro đi đo la ki tơƀrê hâi  hlo  tơƀrê to lâi.  Tơdroăng mơhá liăn ăm hnoăng rak ngăn kong ối iâ hâi tơ’mot kuăn pơlê vâ veăng rak ngăn. Mơngế ki pêi cheăng ‘na kong hâi pêi cheăng khât kơnôm dêi ing tơdroăng rak ngăn kong mê hâi hlo pêi cheăng khât tá hiâm mơno vâ rak ngăn, mơnhông pêt kong ƀă hên tơdroăng ki ê.

Mâu tơdroăng chêh tối mê châ tơbleăng a hneăng hôp hiăng tơkŭm tơpui a mâu tơdroăng  tối ‘na luât pơkâ tŏng kum, luât tơnêi nôkố; tối nhên mâu luât pơkâ, luât tŏng kum mơnhông mơdêk ki tơƀrê tung rak ngăn, ƀă mơnhông pêt kong. Tung mê tơmâng khât  tơdoăng hnê tối ăm kuăn pơlê ‘nâi nhên luât pơkâ mơhá liăn ăm hnoăng rak ngăn kong, mơdêk pêt kong rơtế ƀă ki pơxúa dêi tơrêm cheăm, tơring, kong pơlê. Pôa Hồ Văn Mười, Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Dak Nông pơkâ thế:

   “Mơnhông cheăng kâ ‘na kong pakĭng tăng troăng pêi cheăng ki pơxúa ing kong pin xuân thế pêi tro tơdroăng rak ngăn mơnhông mơdêk pêt kong  hlối rơtế ƀă ôm hyô  ngăn nhâ loăng kuăn kiâ , mê ngin pơkâ thế mâu khu xiâm kơvâ cheăng  xiâm tơnêi têa rĕng pơkâ troăng pêi hlối hnê nhên. Ƀă Dak Nông tơ‘lêi hlâu vâ po tíu ôm hyô pơtê ối xua kong prâi tơniăn, ai long, ai têa kroăng, têa pró tơ‘lêi hlâu ‘na tơdroăng mê’’.

Pâ thế  tơdroăng cheăng pro tơniăn rêh ối ƀă kuăn pơlê kơpong ai kong, malối cho thế tơniăn ‘na rêh kâ ối ăm mâu hdroâng kuăn ngo ki rêh ối amê tiô pơkâ kơxô̆ 23 dêi Khu xiâm Kal kí ƀă tơdroăng Hnê mơhno kơxô̆ 13 dêi Khu kăn Đảng. Pôa Hoàng Xuân Lương, Ngế pơkuâ Tíu xiâm tí tăng ‘nâi plĕng hnoăng rêh ối dêi mơngế kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo tối tiah kố:

“Ƀă mâu kơpong  kong răk kơnhŏng têa, kong kân la tung mê ai pơlê nếo dêi hdroâng kuăn ngo ki pin hlo pro pơlê nếo  mê ôh tá xê to tơdjâk troh tơdroăng pơtối rak ngăn kong mê a pâ pơ’lêh mâu kơpong kuăn pơlê ối mê chiâng hợp đŏng ƀă mâu kŏng nhân  lâm trường ƀă vâi chiâng mâu ngế kuăn pơlê ki pêi khât tơdroăng cheăng dêi vâi cho tơdroăng cheăng rak ngăn kong’’.

Vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ pêi chiâk, rak ngăn kong ăm ngiêt lĕm, krá ton kơpong Tây Nguyên, Kăn phŏ Yăo sư , tiĕn sih Nguyễn Thế Chinh, Cho   Ngế xiâm Ngăn ‘na troăng pơkâ tŏng kum tơmeăm khoăng tê hyôh kong prâi tối thế tơtrŏng tiah kố,  mâu cheăm tơring kong pơlê tung kơpong kal tơmâng khât troh mơnhông cheăng kâ, pêi chiâk, pêt kong hưh cơ tiô troăng hơlâ mơnhông mơdêk nhâ loăng kong kuăn kiâ  Tây Nguyên   

  “Nôkố pin ai ki rơdêi mê cho bro kloăng plâi hôt, kơphế, kơxu, laga pin ôh tá mơ’no lo pa gong  mê kơtôu kloăng plâi hôt   kô pro chiâng tơmeăm ki ê, kơtôu kơphế kô pro chiâng ki ê. Ki ‘ló dêi cheăng kâ mơdá mê vâ tối akố cho ki pơxúa tâk tơ’nôm. Tơkéa vâ tối pin  ôh tá hvât lôi pá gong pro ‘mêi hyôh kong prâi mê ối pro pơxúa tâk tơ’nôm ăm khu mơdró. Tâng pin hlê tiô tơdroăng cheăng kâ  mơdá vêh rŏng mê cho mâu tơdroăng ki xiâm vâ pin tơbleăng pêi tơdroăng mơdêk ki ngiêt lĕm ăm kơpong Tây Nguyên’’.

 Tơdrêng a mê, mâu kăn  xuân veăng hnê tối ‘na rak ngăn nhâ loăng kuăn kiâ kong, mơnhông rak ngăn kong ƀă pêt kong mơnhông cheăng kâ ing pá kơdâm kong, troăng rơhlâ mơnhông kơvâ cheăng ƀă kơmăi  uâ  pro tơmeăm tê ăm kong têa ê ing loăng, pê klêi luât pơkâ tŏng kum ăm tơdroăng tê mơdró cac-bon kong vâ tối xiâm tơdroăng cheăng pêi ki nếo vâ pro pơxúa ăm tơ’mot liăn mâu ngế  pêt kong, rak ngăn kong po rơdâ ki xâp dêi kong  a Việt Nam.

A hneăng hôp, pôa Trần Tuấn Anh, Ngế cheăng tung khu xiâm kal kí, Ngế pơkuâ ngăn Cheăng kâ xiâm Tơnêi têa tối nhên, Tây Nguyên cho kơpong ai tơnêi kong kân má péa tung lâp tơnêi têa, ai hên tơmeăm khoăng vâ mơnhông mơdêk  tơmeăm kong ƀă hên ki pơxúa vâ mơnhông cheăng kâ, mơnhông pêt kong. Kong Tây Nguyên ai tơdjâk kân troh tơdroăng cheăng kâ-reh ối dêi mâu hdroâng kuăn ngo,  cho tíu ki xiâm ‘na kring tơniăn kal kí, pro lĕm hyôh kong prâi nhâ loăng kuăn kiâ, hên túa sinh hok  ƀă rak kơnhŏng têa, vâ pro ăm  ăm hyôh kong prâi lĕm. Troăng rơhlâ mơnhông cheăng kâ- rêh ối ƀă tơniăn ăm tơdroăng cheăng lêng, kring tơniăn kơpong Tây Nguyên troh hơnăm 2030, hvái ngăn tơdroăng vâ pêi troh hơnăm 2045, Tíu xiâm tơnêi têa pơkâ troh hơnăm 2030 ki xâp dêi kong a Tây Nguyên cha alối 47%; troh hơnăm 2045, chiâng kơpong mơnhông mơdêk krá tơniăn, ai tơdroăng cheăng kâ ngiêt, pơ’lêh klêng tê; ai mâu kong pơlê tung kơpong cho khu mơnhông mơdêk tơƀrê dêi lâp tơnêi têa. Nhâ loăng kuăn kiâ kong châ rak ngăn ƀă mơdêk; mơjiâng mâu tíu ôm hyô ki dâi lĕm, vâ tơ’mot hên tơmối tung tơnêi têa ƀă kong têa ê vâ troh ngăn. Mâu tơdroăng  veăng hnê tối a rôh hôp kô veăng ‘no hnoăng kal tung  tơdroăng  hôp mơgêi 5 hơnăm pêi pro tiô Hnê mơhno kơxô̆ 13 dêi Khu kăn đảng ‘na “Mơdêk hnoăng pơkuâ hnê mơhno dêi Đảng ƀă hnoăng cheăng rak ngăn, rak kong ƀă mơdêk pêt kong. Pôa Trần Tuấn Anh tối:

“Tâi tâng mâu tơdroăng ki mê pakĭng tơmâng xo mâu tơdroăng hnê ki nếo ngin kô tối mơnhên vâ pơtối xúa mâu tơdroăng ki pơxúa dêi tơdoăng  Pơkâ hnê mơhno  kơxô̆ 13. Ngin kô pê klêi tơdroăng púi vâ ing mâu tơdroăng hnê tối ki nếo mê kô pro tơniăn mâu tơdroăng mơnhông pêt  rak ngăn kong  xuan môi tiah mơdêk pêt kong tơniăn dêi Tây Nguyên kô cho mâu tơdroăng ki xiâm kal khât vâ pê klêi tơdroăng Pơkâ kơxô̆ 23 dêi Khu xiâm kal kí ‘măn ăm Tây Nguyên./.