Kơdrum plâi krui kơxái dêi jâ Phạm Thị Đẹp, thôn Đoàn Kết, cheăm Ia Boòng, tơring Chư Prông hiăng vâ mot a rơnó krí plâi. Laga xua ôh tá bê têa tôh mê kơdrum krui kơxái kố kơdroh hên, pơreăng xông kâ ‘nhê hên. Rơpŏng jâ Đẹp dế mơ-eăm tôh i iâ vâ rak ăm loăng plâi xông kân, vâ châ xo dêi kơxô̆ liăn hiăng mơ’no.

‘’Têa tôh ăm loăng plâi rơnó kố cho iâ ‘nâng, ôh tá ai têa tôh ôh. Xua kong tô khăng khoăng, kơdrum krui kơxái xuân ôh tá bê têa tôh ôh, nôkố á xuân thế ti tăng troăng tê, chiâ tơ’nôm, klêi mê pong klôh têa’’.

Klâng kân rơdâ 70 ha a Làng Lắt, cheăm Ia Boòng, tơring Chư Prông dế a rơnó tơpo reăng, laga ƀăng deăng a hơngế têa hiăng hŏn reăng, plâi ôh tá ai châ. Vâi krâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng dế thâ hbrâ tăng troăng vâ djâ têa troh mâu kơnoăng klâng hơngế.

Jâ Trương Thị Oanh – Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ia Boòng, tơring Chư Prông, Gia Lai tối:

‘’Nôkố tung cheăm ai tâi tâng ƀăng deăng loăng plâi cho lối 2 rơpâu ha. Drêng kong tô khăng khoăng môi tiah nôkố Vi ƀan cheăm xuân hiăng mơjiâng khu hnê mơhno mơjiâng, hiăng hôp ƀă xing xoăng hnoăng cheăng mâu ngế pêi cheăng chu a thôn vâ ‘nâi tơdroăng ƀă tơleăng teăm tơdrêng, tối tơbleăng đi đo troh a cheăm.

Tơdroăng têa tôh, mâu têa plông xuân hiăng ôh ti bê têa tôh, kuăn pơlê xuân thế tơkôm, kui tah trâp drô troăng têa vâ tăng têa tôh. Vi ƀan cheăm tung la ngiâ kô pơtối ‘nâi tơdroăng kong prâi vâ mơjiâng pơkâ tăng têa tôh ăm loăng plâi’’.

Rơnó xeăng tô hơnăm kố, tơring Chư Prông, kong pơlê Gia Lai hiăng pêt châ lối 3 rơpâu ha mâu loăng plâi tŭm túa, ƀă nôkố ai 200 ha ôh tá tŭm têa tôh. Vâ hbrâ tăng têa tôh, sap ing apoăng rơnó, Vi ƀan tơring hiăng ai mơ-éa hnê mơhno mâu cheăm pơtâng tối, mơhnhôk kuăn pơlê xúa têa tơtro, kơdĭng vâ tơniăn ăm loăng plâi.

Pôa Nguyễn Văn Luyến – Kăn pơkuâ Ƀơrô pêi chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê tơring tối:

“Rơnó xeăng tô hơnăm 2023 ƀă rơnó rơxăm 2023 troh nôkố tung tơring xuân ai mâu ƀăng deăng ôh tá bê têa tôh, xua mê tơring hiăng hnê mơhno mâu tíu cheăng, ki rơhêng vâ tối cho mâu cheăm ki ôh tá ai long rơchôa hno têa mê hbrâ mâu troăng vâ tăng têa tôh. Mơhnhôk khu râ tiô troăng 4 tơdrêng ƀă mâu kơnhŏng têa a tơring vâ tôh ăm mâu loăng plâi ki tơ’lêi ôh tá bê têa tôh’’.

A tơring Čư Mgar, kơpong pêt kơphế ki hên dêi kong pơlê Dak Lak, kuăn pơlê xuân dế tơkŭm tăng têa tôh. Rơpŏng pôa Lý Trần Thắng, cheăm Ea Kiết, tơring Čư Mgar ai 1,5 ha kơphế pêt tơvât ƀă plâi sầu riêng, dế mot rơnó tôh má 3. Rơtế ƀă tơ’nôm têa, ngoh Lý ối xúa mâu troăng tôh kơdĭng têa ăm kơdrum loăng plâi.

“Môi tiah rơnó kố mê á mơ’no liăn pong tơ’nôm 1 klôh têa trâu 120 met, mơ’no tơ’nôm klôh têa hrik mơ’no têa a mê, têa cho hên bê vâ tôh. Tôh ƀă kŏng rơnó kố mê á hbrâ tôh tŭm têa, drêng têa hiăng pêng klôh mê tôh a xiâm ki ê hlối. Ƀă plâi sầu riêng mê á tôh ƀek lo kơto, tôh dâng 30 phut bê têa mê pơtê. Kong tô khăng khoăng mê pin thế kơdĭng têa’’.

Tiô pôa Ngô Xuân Biện – Kăn phŏ pơkuâ pêi chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê tơring Čư Mgar, kong pơlê Dak Lak, lâp tơring ai 37 rơpâu ha kơphế; 2.500 ha tiu; 2.000 ha báu pơrá kal ai têa tôh tung rơnó tô khăng khoăng. Ƀă 67 long rơchôa têa hiăng châ mơjiâng, tơring kô tơniăn ăm dâng 82% ƀăng loăng plâi.

Pôa Ngô Xuân Biện tối ăm ‘nâi:

“Sap ing apoăng rơnó tô khăng khoăng, ing pơkuâ hnê mơhno dêi Vi ƀan tơring, ƀơrô hiăng hnê mơhno vâi krâ kuăn pơlê a mâu cheăm kơdĭng têa tôh, kơdroh pêt loăng plâi kal hên têa. Tơdrêng amê, hnê mơhno mâu cheăm lo lăm kui tah trâp, kui trâp drô hno têa, rơnêu mâu long rơchôa hno têa kŭn tơniăn bê têa tôh ăm loăng plâi’’.

Tiô tối hdrối, a Tây Nguyên, tơdroăng ôh tá bê têa tôh kô ai a mơ’nui khế 4 lơ apoăng khế 5 la ngiâ. Vâ hbrâ tăng têa tôh, khu râ kăn pơkuâ ƀă kơvâ cheăng a mâu kong pơlê tung kơpong hiăng xing xoăng kơxô̆ liăn vâ rơnêu, kui tah trâp mâu long rơchôa hno têa; mơjiâng tơdroăng mơ’no têa. Rơtế ƀă mê, tơkŭm po rơtế lo lăm kui tah trâp hno têa; hnê mơhno kuăn pơlê lăm ngăn klâng chiâk hbrâ mơdât pơreăng, xúa kŏng ngê̆ tôh kơdĭng têa, pơtâng tối kuăn pơlê mơdêk hlê plĕng rak ngăn têa.