Klêi kơ’nâi 14 khế pêi pro tiô tơkêa bro, khế 2/2023 Khu ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ kong pơlê Kon Tum hiăng klêi rôe mâu khu kơmăi kơmok, pơcháu ăm Tíu xiâm Hriăn plĕng, Xúa ƀă Hnoăng cheăng Khoa hok ƀă Kŏng  ngê̆ (cho kơvâ ki cheăng a Khu ngăn tơdroăng cheăng râ kong pơlê) pơkuâ, xúa dâi ƀă 2 khu tơmeăm khoăng ki vâ mơnhên ki dâi lĕm dêi sâm Ngọc Linh, tung mê, ai: Khu kơmăi ki vâ triê xo, pơtối mơjiâng hdrê, séa ngăn DNA ƀă ai tâi tâng 25 khu kơmăi ki xiâm ƀă Khu kơmăi ki vê ngăn mâu trếo ki ai sinh hok Saponin sâm Ngọc Linh ai 11 tơmeăm kơmăi.

Troh nôkố, klêi kơ’nâi vâ chê 5 khế rôe khu kơmăi kơmok, tiâ tơdroăng kơ-êng a Roh hôp má 5, Hô̆i đong hnê ngăn kong pơlê Kon Tum hneăng XII pơla hdrối kố nah, pôa Bùi Thanh Bình, Kăn ngăn Kơvâ Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ kong pơlê Kon Tum, tối ăm ‘nâi vâ pêi mâu kơmăi ki kố, sap ing hâi tá hâi teăm rôe kơmăi kơmok Khu kố hiăng ăm 4 ngế kăn ƀô̆ lăm hriâm ƀă mâu kăn ƀô̆ kố xuân hiăng hlê plĕng tơdroăng cheăng dêi kơmăi. Laga, klêi mê, châ hlo ai tơdroăng ki nếo:

‘’Hdrối nah, bu hriâm to hlá mơ-éa, bu pêi mơnúa, mơnhên ngăn a kơmăi dêi mâu khu cheăng a Hà Nội ƀă Pơlê kong kân Hồ Chí Minh. Klêi mê, mâu túa kơmăi ki mê ga phá tơ-ê ƀă tơdroăng ki vâ mơnhên, vê ngăn trếo ki ai tung sâm mê xuân phá ƀă kơmăi ki pin rôe, xua mê, kal athế châ mơnúa pêi pro nhên a khu kơmăi ki nếo xua Khu ngăn ‘na kơvâ cheăng nếo rôe kố.

Xua ti mê, klêi kơ’nâi rơnêu, vê ngăn kơmăi Khu ngăn ‘na kơvâ cheăng nếo krếo thế mâu ngế ki hriăn dêi kơvâ cheăng a Viê̆n hriăn plĕng ‘na trếo, têa rơmâ, môi tiah Hngêi trụng Đăi hok Khoa hok Tự nhiên troh vâ hnê tối túa ki vê ngăn, ăm pêi mơnúa vâ vê, khăm ngăn, mơnhên ‘nâi a khu kơmăi dêi Khu ngăn ‘na kơvâ cheăng ki nếo rôe kố’’.

Tiô tơdroăng tơkêa bro rôe 2 khu kơmăi ki vê ngăn ki dâi lĕm dêi sâm Ngọc Linh, xua Khu ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ kong pơlê Kon Tum pro pơkuâ xiâm ƀă khu kơmăi séa ngăn DNA ƀă mơnhên tối mâu trếo, têa rơmâ sinh hok Saponin tâi tâng ai kơxô̆ liăn mơ’no vâ chê 12 rơtal liăn, tung mê, krê kơxô̆ liăn ki rôe khu kơmăi ai lối 8 rơtal 300 rơtuh liăn.

Ki pói tơngah dêi kong pơlê Kon Tum mê cho ƀă Khu kơmăi kố kô châ pơkuâ, vê ngăn, khăm mơnhên ki dâi lĕm vâ kring vế inâi sâm Ngọc Linh. Laga, troh nôkố klêi kơ’nâi lối 18 khế pơkâ pêi pro tiô tơkêa bro, xua tá hâi teăm ‘nâi xúa kơmăi kơmok, Khu ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ kong pơlê Kon Tum xuân dế ối xêk xêng ƀă tơdroăng ki vâ pêi pro tiô kih thuât vâ tí tăng vê ngăn DNA ƀă vâ vê, séa ngăn mâu trếo, têa rơmâ sinh hok Saponin sâm Ngọc Linh châ mơnhên cho tro tiô luât pơkâ.

Ƀok thái pơkeăng Đào Duy Khánh, ngế kăn Hô̆i đong hnê ngăn kong pơlê Kon Tum, Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng tơring Kon Plông, xuân cho Kăn pơkuâ ngăn ‘na pơkeăng ƀă khăm pơlât hneăng hdrối dêi kong pơlê Kon Tum tối tiah kố, vâ khoh chiâng pêi, xúa 2 khu kơmăi ki kơnâ troh a rơtal liăn vâ kum ăm tơdroăng pơkuâ ngăn, séa mơhên ki dâi lĕm dêi sâm Ngọc Linh dêi kong pơlê Kon Tum ối ai hên tơdroăng cheăng athế pêi pro ƀă athế ton khế hơnăm ‘nôi:

‘’Drêng pin ‘mâi rơnêu klêi kơbong, veăng vâ ‘măn kơmăi mê athế ai khu ki mơnhên ngăn cho veăng ki vâ séa mơnhên kố, kơbong ki tơxâng chiâng ‘măn kơmăi. Hnoăng cheăng má péa cho kal, mê athế ai chêh tối nhên túa ki vâ pêi cheăng, tơdroăng cheăng kơmăi kố kal athế pêi pro, kal ai tá ngế ki xiâm troh hnê tối, xua u ối hên tơdroăng ki tá hâi teăm hlê plĕng.

Ki má pái nếo, drêng pin mơnúa pêi ngăn ƀă kơmăi ki kố kal athế ai khu ki vêh mơnhên ngăn nếo, tối khu kơmăi ki kố tơ’ló khât, tơtro khât, tơdroăng ki mơnhên tối ƀă mơhno ăm hlo tơdroăng krâ ‘măn, pêi cheăng hiăng tro troăng drêng mê nếo ai tŭm tơdroăng ki luât vâ mơnhên tối mê cho sâm ki păng ‘nâng, tá cho sâm ki pơloi tê.

Tiô á tơmiât, tâng pêi pro tro tơdroăng kố, pêi tâi ivá mơni troh a mơ’nui hơnăm kố ah, mê tơngah kơ mơhúa tơdroăng ki khăm ngăn, mơnhên ngăn trếo, têa rơmâ tung sâm ga nếo châ mơnhên tối cho tro khât’’.

Troh nôkố, kong pơlê Kon Tum ai tâi tâng lối 1.260 ha sâm Ngọc Linh, tâi tâng pôm ga mơni kô ai 213 tâ̆n. Pôa Lê Ngọc Tuấn, Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi, ki xiâm troh a hơnăm 2025 tâi tâng ƀăng tơnêi ki pêt sâm Ngọc Linh dêi kong pơlê kố châ 4.500ha. Mơ’nui hơnăm nah, pôa Hùynh Thành Đạt, Ngế xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ kong pơlê xuân hiăng ai roh lăm pôu, pêi cheăng ƀă Khu kăn dêi kong pơlê Kon Tum ƀă mâu kơvâ cheăng ki ai tơdjâk dêi kong pơlê ‘na tơdroăng mơnhông pêt sâm Ngọc Linh ƀă hdrê loăng pơkeăng sâm Việt Nam la ki xiâm cho sâm Ngọc Linh.

Khu kăn pơkuâ kong pơlê Kon Tum pói rơhêng vâ châ ai tơdroăng tŏng kum dêi Khu xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆, môi tiah ‘na hdrê; Kih thuât pêt, rak ngăn, túa ki hbrâ mơdât pơreăng; Séa mơnhên ngăn ‘na hdrê, ki xiâm dêi sâm Ngọc Linh ƀă hên mâu tơdroăng ki ê. Xông tơpui a roh pêi cheăng mê, pôa Hùynh Thành Đạt, Ngế xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ tơnêi têa tối tiah kố:

‘’Rak vế, pêi pro tiô tơdroăng hnê tối dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh tung mơnhông ‘na tơmeăm dêi tơnêi têa ƀă sâm Việt Nam, tung mê, ki xiâm cho sâm Ngọc Linh, pơla hdrối mê hía nah Khu xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ tơnêi têa hiăng tơkŭm pơkâ mơ’no hên hnoăng cheăng, troăng pêi cheăng. Maluâ ti mê, u ối hên mâu tơdroăng cheăng kal vâ pêi pro.

Ƀă hnoăng cheăng cho kơ koan xiâm tung mơnhông pêt tơmeăm tơnêi têa ƀă sâm Việt Nam, Khu xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ pói rơhêng vâ pơtối châ ai tơdroăng tơrŭm cheăng dêi Khu kăn pơkuâ ngăn kong pơlê Kon Tum tung tơdroăng veăng tơpui tối ki rơkê ‘na túa mơnhông pêt sâm Ngọc Linh’’.

‘Na kơlo ki tro tiô pơkâ dêi kih thuât tơnêi têa ‘na mơnhên ngăn, vê ngăn, khăm ngăn têa rơmâ, chhá dêi sâm Ngọc Linh mê pôa Huỳnh Thành Đạt, Ngế xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ tơnêi têa hiăng pơcháu hnoăng cheăng nhên ăm tơrêm khu râ, kơvâ cheăng dêi Khu xiâm ƀă pơkâ thế mâu  khu râ cheăng thâ rĕng hriăn plĕng, pêi pro hnoăng cheăng. Pôa Hùynh Thành Đạt vêh mơnhên tối kố xuân cho mâu troăng hơlâ ki kal ƀă ki xiâm vâ mơnhông krá tơniăn tơmeăm pơkeăng sâm Ngọc Linh.