VOV4.Sêdang - Tơyiăn troăng hveăn cho pơreăng ki ối tung pơreăng troăng mơheăm ngoại biên, hmâ trâm má môi cho tơyiăn troăng hveăn chêng, ối khe\n cho troăng hveăn ki pá xôp. Túa châi kố, nôkố châ ngăn cho pơreăng chal nếo. Pak^ng pơreăng nu\m nheăn [ă kơtêi kơtâu têi xua kơxo# ngế tâ re\ng. Tơyiăn troăng hveăn chêng ôh ti xê tơdjâk troh ki ‘mêi, malối cho a vâi kơdrâi, mê ối tơdjâk kân troh ivá, hên ngế athế poê tah chêng xua tro râ.

Troăng hveăn hmâ khe\n cho ven, cho troăng mơheăm ối tung hệ tuần hoàn, ai hnoăng cheăng pơtroh mơheăm sap ing troăng mơheăm troh a plâi nuih. Tơyiăn troăng hveăn chêng cho tơdroăng ki êi kơxái troăng hveăn, trào ngược máu tĩnh mạch chu troh a chêng, mơdât mơheăm sap ing chêng kơtâu troh a plâi nuih kâ kơtóu tuần hoàn, troăng kơxái hveăn ing mê chiâng tơyiăn kân, chiâng pro tơyiăn troăng hveăn [ă mơheăm kơtóu hên.

Tiô mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa Tim mạch, kơxo# ngế tro pơreăng tơyiăn troăng hveăn a chêng cho vâi kơdrâi tâk 3 hdroh tâng vâ pơchông [ă kơnốu. Xiâm kối cho xua ing tơdroăng ki hmâ truâ yep, chêng kho\ng xo\n [ă ing tơdroăng ki rơneh kuăn. Drêng mơ-êa, tíu ki chiâng ai kuăn ngá kân mê gá pro mơheăm troăng hveăn ‘na plâi nuih hên tâ, tơdrêng amê, tơdroăng ki hơ’lêh nội tiết tố tung péa hneăng pro ‘mêi tơ’nôm tơdroăng ki tơyiăn troăng hveăn chêng.

{ok thái pơkeăng Trần Ngọc Hội, Khoa Nội tim mạch, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ăm ‘nâi:

‘’Mâu ngế ki hmâ trâm pơreăng tơyiăn troăng hveăn má môi cho mâu ngế ki hiăng krâ, mâu ngế hơnăm hiăng hên. Tiô mâu khu ki hriăn ngăn a Mih, dâng 35 – 50% ngế hơnăm hiăng hên tro pơreăng tơyiăn troăng hveăn. A Việt Nam, maluâ tá hâi ai kơxo# ki hriăn ngăn nhên, laga, tiô riân ngăn, ai dâng 20 – 30% ngế hơnăm hiăng hên tro pơreăng kố. Má péa, cho mâu ngế ki pêi cheăng ki tâng ton [ă ‘nân ton. Mâu ngế ki ai tơdroăng rêh ối môi tíu [ă tơdroăng kâ kế ôh tá tơtro, châi klêa xo ton hên’’.

Tiô mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa, hneăng apoăng, tơdroăng ki ăm ‘nâi dêi pơreăng tơyiăn troăng hveăn ôh tá hlo nhên. Laga, tâng ngăn nhên, ngế ki tro pơreăng hmâ trâm mâu tơdroăng môi tiah: tơbrêi a chêng, cho hngăm chêng drêng tâng lơ ‘nân ton, hmâ tro kơxong chêng, xơtot hveăn a kong măng, môi tiah ai trum pâk, ai hmui xoi a kơpong chêng a kong măng. Xua tơdroăng ki ôh tá hlo nhên mê hên ngế hmâ ôh tá vâ tơmâng, ôh tá vâ lăm khăm.

Ki rơhêng vâ tối cho hên ngế ki tro pơreăng hmâ roê xêh pơkeăng vêh ôu, drêng pơkeăng hiăng ôh tá tơdjâk klâi, mâu tơdroăng ki tâ hlo rế hía rế râ tâ, ngế ki tro pơreăng nếo lăm troh a hngêi pơkeăng, drêng kố pơreăng tơpá vâ pơlât [ă mơni kô trâm hên tơdroăng ki rế râ rơ-iô tâ. Môi tiah pôa Y Sưn E`uôl (60 hơnăm) a cheăm Ea Tiêu, tơring }ư\ Kuin, kong pơlê Dak Lak. Hdrối nah, pôa Y Sưn hmâ tâ châi, rơlâi a chêng ko\ng, xơtot hveăn. Hmâ rêm roh môi tiah mê, pôa roê xêh pơkeăng ôu. Péa khế kố, mâu tơdroăng ki mơhno ăm châi rế hía rế tâk hên tâ, chêng pôa hiăng kơxong, châi, kơ-bre\n, bê ôh tá chiâng prôk lăm xếo, mê rơpo\ng nếo djâ pôa troh khoa Nội Tim mạch, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên vâ khăm.

Akố, mâu [ok thái pơkeăng châ ‘nâi chêng pôa hiăng râ, mơheăm kơtóu, êi troăng hveăn, chêng tôu, kơxong, ôh tá chiâng prôk lăm. Tâng ôh tá châ khăm [ă pơlât tơdrêng, mê pôa mơni kô hlâ. Pôa Y Sưn E`uôl tối:

‘’Á châi môi tiah kố hiăng ton. Rêm rôh chêng á êi kân mê á lăm roê xêh pơkeăng vêh a hngêi ôu gá tâi. Le\m châ 5,6 hâi, ai drêng ‘nâ 1 khế. Drêng lâi châi, mê á lăm roê pơkeăng vêh ôu gá tâi. La nôkố, á ôu pơkeăng vâ chê 1 măng t^ng la xuân ối châi, ôh tá tâi’’.

Tiô [ok thái pơkeăng Trần Ngọc Hội, tơyiăn troăng hveăn chêng chiâng vâ hlo drêng séa ngăn nhên, hmâ hlo mâu kơxái hveăn lo a gong kơ’ve\ng kơ’vo\ng, pro chiâng rêm tíu a kéa môi tiah kơkóu chêng, a chêng ai drêng ‘na hlo ai tá a kơpong plâu. Kơpong kéa tro tơyiăn troăng hveăn hmâ ai mơngiơk ngiât.

Tơyiăn troăng hveăn râ lơ ôh tá râ ôh tá tơdjâk hên troh tơdroăng ki kân ku\n troăng hveăn. {ok thái pơkeăng Trần Ngọc Hội, Khoa Nội tim mạch, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tiâ mơnhên:

‘’Tiah hmâ ai hên tơdroăng ki tâ hlo [ă môi tiah [ă mâu pơreăng ki ê, pơtih pơreăng êi kơkốu, ‘mêi tơkóu kơxêng [ă hên ki ê gá tâ hlo môi tiah dêi rơpó. Mâu tơdroăng ki ăm hlo dêi pơreăng tơyiăn kơxái hveăn tung mê ai tơdroăng ki hlo tung châ [ă ki ai khât. {ă tơdroăng ki tâ hlo, ngế ki tro pơreăng mê kô tâ châ, tơkéa vâ tối cho hngăm a kơpong chêng, môi tiah xơtot hveăn, the#n a kơpong chêng.

Mâu tơdroăng ki kố môi tiah dêi rơpó mê cho rế hía rế hngăm tung hâi, rế troh a kong măng, ngế ki kố rế châi râ tâ. Malối cho drêng ngế ki châi kố tâng lơ ‘nân ton mê ki hngăm rế hên [ă drêng ngế ki châi kố koi pro ‘nhuăn dêi chêng mê ki châi gá chía iâ tâ. Chêng drêng lâi xuân ôh tá tơniăn, têk chêng mê kô hlo chía tâ’’.

Tơyiăn kơxái hveăn chêng apoăng bu pro pin ôh tá tơniăn, châi [ă ôh tá le\m chêng, pro pá ăm tơdroăng ki prôk lăm. Laga, ki hơ’leh dêi pơreăng ki kố cho gá pro mơheăm tơku\m kơtóu tung troăng kơxái hveăn, mâu kơtóu mơheăm kố mơni kô pro mơdât mơheăm tot môi tíu lơ hơ’leh tiô mâu troăng mơheăm [ă mơdât tíu ki ê, tung mê, ki rơ-iô má môi cho mơdât troăng xôu, mê chiâng pro troh tơdroăng ki ôh tá kâi hiâm [ă hlâ.

Pơreăng tơyiăn troăng kơxái hveăn, ngăn to a hneăng ki râ lo ôh kô ai troăng hơlâ pơlât phá tơ-ê dêi rơpó. A hneăng ki apoăng, ki tá hâi râ, ngế ki tro pơreăng kố bu kal hơ’leh túa rêh ối. Hneăng ki pơtối, ngế ki tro pơreăng kố athế pơlât rak vế tiô túa ki xúa kên pân pá kơdâm [ă kum mâu troăng hveăn pôi tá tơyiăn pro ăm mơheăm kơtâu le\m troh a plâi nuih tơ’lêi hlâu tâ.

Pak^ng mê, xuân bu xúa to pơkeăng tro tơdroăng ki [ok thái pơkeăng hnê. Túa ki rơkê ple\ng, tơ-[rê má môi nôkố vâ pơlât túa pơreăng ki kố cho tơdroăng kum pro troăng hveăn tiô túa ki mơdêk troăng ki pa kơdâm [ă hyôh cao tần lơ tia laser. Laga, tiô mơnhên tối dêi mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa, kơxo# ngế vêh tâ tú nếo xuân ối hlo hên. Xua mê, rêm ngế kal mơdêk ki hlê ple\ng [ă pêi pro mâu tơdroăng ki hnê mơhno vâ ví trâm túa pơreăng kố môi tiah: Pôi tá prôk, tâng ối môi tíu ton luâ râ; drêng koi pơtê, mê athế hgiân kế a chêng ăm gá xo\n; kâ hên kơchâi, vitamin [ă ôu têa hên; mơdêk pơtâp ivá, athế prôk chêng dâng 30 phut rêm hâi; athế tiê, bliê [ă tâm chêng tung têa ki o ol; pôi tá truâ yep chêng kho\ng ki xo\n.

Drêng tâ hlo ‘na túa pơreăng kố ngế ki mê athế lăm khăm [ă pơlât tơdrêng, pôi tá hmôu pơ roê xêh pơkeăng a hngêi xua tâng ôh tá xúa tro pơkeăng mê kô pro pơkeăng chiâng ki ôh tá le\m, rơ-iô tâ, mơdêk tơdroăng ki trâm hên túa pơreăng mê ah hlâ.

                                             Chêh tối: Kim Oanh – Đình Thi

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng