Pôa Ma Seo Chảo

Kơpong xe\n a tíu ối nếo dêi cheăm Ea Kiết, tơring }ư Mgar, ối a chê troăng kân tôh kơxu lăm troh a tơring, ai inâi pơlê mơngế Mông. Kăn pơkuâ thôn, inâi Hoàng Văn Páo tối ăm ‘nâi: drêng mot rêh ối akố, rêm rơpo\ng châ xing xoăng 600 met karê tơnêi vâ mơdâng pro hngêi, pro kơdrum. Kuăn pơlê châ pro mơ-éa mơnhên pơ’leăng mâ mơngế, xo  dêi pó châ k^ pro mơ-éa, rơneh kuăn châ pro mơ-éa khai sanh.

Pôa Ma Xuân Chính dế krí dêi krui ngeăm

Laga vêh a pơlê nếo, bu mâu vâi hdrêng sôk ro, xua vâi châ lăm hriâm a chê, hngêi trung kân le\m rơdâ, ai on tơhrik vâ hriâm [ai, ngăn um tivi. Mâu ngế kân ôh tá hâi kơbố vâ, xua ôh tá ai tơnêi pêi chiâk deăng, hngêi trăng achê dêi pó, pêt kơchâi drêh hiăng pá, păn í, păn chu thăm pá tâ. Pôa Páo tối: cho kăn pơkuâ thôn xua mê pôa thế djâ troăng a hdrối djiân dêi tơmeăm ối a hngêi nếo, ki hên vâi krâ ôh tá vâ xe\n ối a tíu nếo:

Têng kơphế tung kơdrum hngêi a tiêu khu 540

‘’U tá vâi dế tô tuăn tâng lo ối pá kong mê xâo tơnêi têa xo tơvêh tơnêi mê vâi khoh ôh tá vâ. Má péa nếo, tiô ki túa tơlá phá tơ-ê dêi mơngế hdroâng kuăn ngo hâk vâ rêh ối a chê chiâk deăng, kơchâi drêh mê pêt xêh vâ kâ. Tâng lăm ối akố, tơnêi têa xuân pro tơ’lêi hlâu ăm tơnêi ối tê. {a\ tơnêi pêi chiâk deăng u tá, troh rơnó pôe xo, mê hâi ki lâi xuân lo lăm a chiâk tá, kô pá puât tâ nếo’’.

Ngin mot a tiêuh khu 540 [a\ 544 tíu pơkuâ dêi Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi khu gak ngăn kong {uôn Yă Vâm. Kố cho tíu rêh ối dêi vâi krâ mơngế Mông xe\n ối pá kong pơkâ ing tíu ki ê troh. Kong akố hiăng tro hdi xo bu ối iâ, teăng amê cho mâu kơdrum kơphế tơpo reăng rơbông le\m, kơdrum tiu [a\ kơdrum plâi hôt ing ngo ki kố troh ngo ki tá.

Tung dế kơdrum loăng plâi ton hâi cho hngêi ối ki ke\n le\m [a\ ôh tá le\m kân rơdâ. Ngin mot tung hngêi pro [a\ tâl ối tung dế kơdrum pêt krui ngeăm kơtốu hên plâi. Ngế ki pơkuâ kơdrum cho mơngế kơnốu châ kân le\m, tơhrâu tơhruâng.

Pôa tối dêi inâi tơná cho Ma Seo Chảo, kot mâ hơnăm 1953 nah pro mô đo#i [a\ veăng tung roh tơplâ xâ inâi Hồ Chí Minh nah, tơplâ mot a Sài Gòn hơnăm 1975 – pôa hơ’muăn. Hơnăm 1999, xuân vâ tăng kế kâ, hmân ếo mê djâ on veăng, kuăn ‘ne\ng troh akố tăng cheăng pêi. Mâu hơnăm apoăng rơpo\ng bu muih kong pêt báu, pêt alâi.

Drêng hiăng lối báu vâ păn mơnăn mơnôa, lối alâi vâ pế drôu mê hơ’lêh pêt kơphế, tiu [a\ plâi hôt. Vâ chê 20 hơnăm tăng cheăng pêi, nôkố rơpo\ng hiăng ai kế kâ kế ‘măn. Laga drêng lâi pôa Chảo xuân tô tuăn xua kố xuân cho tơnêi kong dêi Ko\ng ti gâk ngăn kong {uôn Yă Vâm, ah vâi kô xo tơvêh dêi:

‘’Nôkố ngin hiăng ai kơdrum plâi hôt, kơphế, krui ngeăm…tu\m tâi tâng a tíu kố. Tơngah Tơnêi têa séa ngăn ăm ngin ối tơniăn, mê ngin nếo hmiân tuăn’’.

Ngoh Ma Xuân Chính, kot mâ hơnăm 1980, mot a kố tăng cheăng pêi sap hơnăm 1999 nah. Xuân hơnăm ki mê ngoh Chính xo on veăng [a\ ai kuăn. Ngoh Chính tối ăm ‘nâi: kuăn kơnốu dêi ngoh nôkố hiăng vâ xo on veăng, laga gá tá hâi pro mơ-éa khai sanh xua ôh tá ối a pơlê ki xe\n ối nếo mê xuân ối a pơlê ton.

Nôkố a tíu kố xuân u ối 84 rơpo\ng [a\ hr^ng mơngế, xua mê kuăn pơlê pói vâ châ khu kăn pơkuâ pro khai sanh [a\ pro mơ-éa mơnhên pơ’leăng mâ mơngế vâ tơniăn tơdroăng rêh ối a kơpong kố.

‘’Vâi krâ pói vâ tiah lâi châ ai mơ-éa mơnhên pơ’leăng mâ mơngế vâ châ mung. Nôkố kuăn pơlê akố ôh tá ai mơ-éa mơnhên pơ’leăng mâ mơngế mê ôh tá châ mung liăn. Ngin pói vâ châ mung liăn hngêi arak liăn vâ tơniăn tơdroăng rêh ối’’.

Hơnăm 2014, tơdroăng tơkêa bro a Ea Kiết ngăn cho hiăng mơgêi [a\ tơdroăng mơhnhôk 67 rơpo\ng mơjiâng pro pơlê mơngế Mông nếo. Laga a pơlê ton khu rơpo\ng ối a mê xuân ôh tá kơdroh mê thăm rế tâk hên. Tiô pôa Trần Thanh Lâm, Kăn pơkuâ Ko\ng ti môi khu gak ngăn kong {uôn Yă Vâm tối, nôkố hiăng ai 216 rơpo\ng hdi xo lối 1.000 ha tơnêi kong dêi ko\ng ti kố, [a\ hiăng pro tơnêi ối [a\ kơdrum loăng plâi ton hâi.

Pôa Nguyễn Tuấn Anh, Pho\ pơkuâ [ơrô hdroâng kuăn ngo tơring }ư Mgar, tíu ki pơkuâ tơdroăng tơkêa bro kố tối ăm ‘nâi: Hơnăm 2014 tơring }ư Mgar mơjiâng tơdroăng tơkêa bro, pâ kong pơlê mơ’no liăn mơjiâng pro troăng kân ing pơlê nếo troh a kơpong pêi chiâk pêi deăng, pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ mơnhông pêi chiâk deăng, tơniăn tơdroăng rêh ối. Mâu tơdroăng tơkêa bro po troăng kố troh nôkố xuân tá hâi k^.

‘’Tơring pơkâ thế ko\ng ti pơcháu ăm tơring tơ’nôm 20 hectar vâ po rơdâ tơdroăng tơkêa bro [a\ pơtối mơhnhôk vâi krâ lo ối a kơpong xe\n ối nếo. Tơmiât dêi tơring mê cho pro ti lâi ôh tá ăm vâi krâ ối a kố’’.

Tiô pôa Nguyễn Đình Hiệp, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Ea Kiết ăm ‘nâi, tơdroăng vâi krâ ôh tá vâ troh ối a kơpong xe\n ối nếo mê xuân ối a pơlê ton tung kong ai hên xiâm kối.

Tung mê ki kal má môi cho kơpong xe\n ối ôh tá ai tơnêi pêi chiâk deăng, vâi krâ thế tơkâ hluâ troăng chât km vâ troh tíu ối ton pêi chiâk deăng. Rơtế [a\ ôh tá ai liăn xua mê pơkâ mơjiâng troăng klông dêi tơdroăng tơkêa bro kố ôh tá troh tá tui lui, pêi pro ôh tá kơtăng khât, ôh tá tro [a\ ki hmâ dêi mơngế Mông xua mê pro vâi krâ ôh tá vâ ối a pơlê nếo.

‘’Vâ kuăn pơlê kô tơku\m lo ối a tíu xe\n ối nếo, peăng khu kăn pơkuâ cheăm pâ thế [a\ kong pơlê, Tơnêi têa mơ’no liăn tiô k^ apoăng vâ mơ’no liăn mơjiâng pro troăng klông, vâ pơlê nếo pro vâi krâ rơhêng troh ối. Drêng vâi hlo tíu nếo ai hngêi hôp tơchuâm, ai plông xah hêi, ai troăng prôk lăm le\m mơni kuăn pơlê kô ai hơ’lêh tung tơmiât [a\ kô lo rêh ối a kơpong ki nếo’’.

Mơjiâng tơdroăng tơkêa bro vâ xe\n ối tơniăn kuăn pơlê ing kong pơlê ki ê xe\n ối pá kong pơkâ troh hdi tơnêi kong pro hngêi rêh ối cho troăng hơlâ tơtro dêi kong pơlê Dak Lak.

Laga tơdroăng tơkêa bro xe\n ối a pơlê nếo, cheăm Ea Kiết, nếo xing xoăng tơnêi ối ăm kuăn pơlê, [a\ tơnêi pêi chiâk deăng xuân ối môi tuăn ăm vâi krâ lăm dêi a chiâk deăng ki ton cho tơdroăng ki tá hâi tro. Kong tro hdi xo. Kố cho tơdroăng ki pêi ôh tá troh tá tui lui: xe\n tíu ối ăm tơnêi ối, ôh tá xing xoăng tơnêi pêi chiâk deăng./.

Lê Xuân Lãm chêh