Pơrea\ng a mâ hmâ trâm [a\ mơngế hiăng krâ gá ối tung tá mâ pro ăm chiâng hlo hleăng kế tơmeăm [a\ ki lu\m tung dế mâ. Ki ối tung tá mâ pro mâ chiâng hlo hleăng kế tơmeăm cho trếo hleăng, hên tung tá mâ, kô tơdah ki trâ mâ hâi pakong mot tung mâ. Ki lu\m tung tá mâ cho troăng kơxái vâ ‘nâi ki trâm mâ hâi, ai hnoăng djâ ki hlo pakong tâk troh a ngôa. Ki lu\m tung tá mâ kal khât, kum mâ hlo hleăng um pakong. Mâu pơreăng pro châi tung tá mâ [a\ ki lu\m tung tá mâ tối tơdjuôm cho pơrea\ng châi ‘na mâ.

Tiô tơbleăng dêi hngêi pơkeăng mâ Dak Lak, hơnăm 2017, hngêi pơkeăng hiăng tơdah [a\ pơlât ăm 1509 ngế tro tâ pơrea\ng ‘na mâ. Hơnăm 2018 cho 1605 ngế tro tâ. Ai 5 tơdroăng châi ‘na mâ hmâ trâm cho: châi ki lu\m tung tá mâ nu\m lo nheăn, mơheăm kơtâu têi; pơreăng ki pro ôh tá xâu [a\ châi mâ; pơrea\ng châi mâ a mâu ngế hiăng krâ; châi tíu ki lu\m tung tá mâ; kơlêa ki lu\m mâ. Tung mê pơrea\ng châi ku lu\m tung tá má nu\m lo nheăn, mơheăm kơtâu têi cho hên má môi. Xiâm kối châ tối kơxo# mơngế tâ tú pơrea\ng nu\m lo nheăn, mơheăm kơtâu têi tung pơlê pơla thăm rế tâk tơdrêng amê kơxo# chiâng hbrâ mơdât pơrea\ng mê gá kô kơdroh ‘na pơrea\ng. Péa pơrea\ng kố ton xo\n kô pro chiâng châi râ a mâ.

Pôa Nguyễn Việt Miên (62 hơnăm) ối a cheăm Ea Kpam, tơring }ư M’gar, kong pơlê Dak Lak pơlât pơrea\ng châi ki lu\m tung tá mâ nu\m lo nheăn a Hngêi pơkeăng pơlât mâ kong pơlê Dak Lak hiăng châ môi hơnăm kố. Hdrối mê, xua pơrea\ng nu\m lo nheăn xua mê mâ peăng hơ’vá dêi pôa ôh tá xâu, ngăn ôh tá hlo nhên tơmeăm rơtâ tá. Pôa Nguyễn Việt Miên tối ăm ‘nâi:

‘’Á ôh tá xâu mâ, pơchuât ôh tá hlo chư, mâ hiăng kơdroh [a\ khêi. Á pâk trum kố cho hiăng má 9. Tối tơdjuôm mâ peăng hơ’vá xuân tơniăn, mê cho gá ôh tá kơdroh ki xâu hlo xếo, mâ xuân ối le\m, tơniăn’’.

{a\ jâ Vũ Thị Kim, 60 hơnăm, ối a pơlê kân Quảng Phú, tơring }ư M’gar, kong pơlê Dak Lak tro pơrea\ng mơheăm kơtâu têi hên hơnăm kố. Mơhé hbrâ mơdât le\m pơrea\ng dêi tơná laga tiô hâi khế, mâ dêi jâ xuân tơdjâk xua pơreăng mơheăm kơtâu têi. Mơhúa cho jâ hiăng khăm pơlât a hngêi pơkeăng teăm tơdrêng [a\ châ mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa pơlât mâ tối túa pơlât ăm tơtro. Jâ Vũ Thị Kim tối:

‘’A hngêi á hlo ôh tá xâu laga ôh tá châi, tơdroăng kố ton dâng môi khế. Klêi kơ’nâi khăm pơlât, châ mâu [ok thái pơkeăng hnê mơhno, pâk pơkeăng. Pâk trum kố cho má pu\n [a\ mâ hiăng hleăng le\m. Hdrối nah mê ôh tá xâu hlo klâi, nôkố hiăng hlo kơnó chư pơchuât’’.

Mâu ngế ki tro tâ pơrea\ng ‘na mâ cho mâu ngế hơnăm hiăng hên, sap ing 45 hơnăm tơngi klêng, tro tâ mâu pơrea\ng môi tiah nu\m lo nheăn, mơheăm kơtâu têi, piê, mâu ngế châi pơrea\ng [a\ khúc xă a mâ. Ki tơdjâk dêi pơrea\ng kố cho pro mâu ngế ki châi kơdroh ‘na mâ, ngăn kế tơmeăm ôh tá xâu hlo. Tâng ôh tá châ re\ng hlo [a\ pâ pơlât teăm tơdrêng, mơni kô plôm mâ. Xua mê, mâu [ok thái pơkeăng chuyên khoa pơchân mâu ngế ki tơ’lêi châi ‘na mâ kal khăm pơlât đi đo, ki má lối drêng mâ ôh tá xâu. Mâu ngế ai nho\ng o tro tâ pơrea\ng ki ôh tá ai pơkeăng pơlât prêi môi tiah nu\m lo nheăn, mơheăm kơtâu têi, piê xuân thế khăm pơlât mâ 6 khế môi xôh. Pak^ng mê, kal rak dêi mâ truâ mâ nhe\ng drêng lo a troăng, a mâu tíu ki kong prâi ‘mêi./.

Thu Huế - Quang Nhật chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng