VOV4.Sêdang - Pơreăng ki ôh tá chiâng tâ tú cho pơreăng ki ôh tâ tú sap ing ngế ki kố troh ngế ki ê. Cho pơreăng ki pá pơlât prêi, ôh tá râ, la hiăng râ môi hdroh kô ôh tá chiâng pơlât prêi. Tiô riân ngăn dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât tối, pơreăng ki ôh tá chiâng tâ tú cho xiâm ki xiâm pro hlâ, châ dâng 77% tung tâi tâng tơdroăng, tung mê 44% hlâ hdrối 70 hơnăm.

Laga, ‘na ki hbrâ mơdât pơreăng ôh tá chiâng tâ tú dêi pơlê  nôkố xuân tá hâi hên, xua mê, gá hiăng [ă dế chiâng tơdroăng ki xơpá ‘na pơreăng ăm rêm rơpo\ng [ă tơdroăng cheăng kâ dêi tơnêi têa.

Việt Nam hiăng hơ’leh dêi tơná sap ing môi tơnêi têa ki kơtiê, ôh tá mơnhông chiâng khu kong têa ki dế tơtêk. Tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi kuăn pơlê dế rế hía rế châ mơdêk. Sap ing tơdroăng ki ôh tá bê kâ, nôkố kuăn pơlê hiăng ai kế kâ, tơmeăm ‘măn, thăm nếo kâ kơhiâm tâ. Laga, [ă tơdroăng tơdroăng ki mơdêk ‘na cheăng kâ rêh ối pơlê pơla cho tơdroăng ki mơdêk dêi mâu túa pơreăng ki ôh tá chiâng tâ tú, khu pơreăng ai xiâm kối ki hên cho sap ing tơdroăng ki hơ’leh túa rêh ối.

Mâu pơreăng ki ôh tá chiâng tâ tú hmâ trâm, mê cho: ‘na châi plâi nuih, u\m tung châ, ‘mêi kliâm, ‘mêi kơkốu, kơtêi kơtâu têi, nu\m nheăn, hâ xôu tiô rơnó, lối piê [ă hên ki ê. Tiô tơbleăng dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât tối, rêm hơnăm tơnêi têa pin ai dâng 75 rơpâu ngế hlâ xua pơreăng u\m tung châ, tơdrêng amê hnối châ ‘nâi dâng 125 rơpâu ngế tâ pơreăng u\m tung châ ki nếo.

Kơxo# pơ’leăng mâ mơngế tâ pơreăng kơtêi kơtâu têi ai 25%, pơreăng nu\m nheăn ai 5,8%, pơreăng hâ xôu ai 2,2%. Tâi tâng, lối 33% pơ’leăng mâ mơngế tơnêi têa pin tâ mâu pơreăng ki ôh tá chiâng tâ tú. {ă tiô tơdroăng ki séa ngăn dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi hơnăm 2015, a Việt Nam, rêm to cheăm ai 8 rơpâu pơ’leăng mâ mơngế mê ai 1 rơpâu ngế tâ pơreăng kơtêi kơtâu têi, châ 12,5%, 240 ngế tâ pơreăng nu\m nheăn, châ 3%. La tơdroăng ki rak ngăn [ă pơlât péa túa pơreăng kố xuân ối cho tơdroăng ki xơpá.

Tối ‘na tơdroăng ki chiâng troh kơxo# ngế tâ mâu pơreăng ki ôh tá chiâng tâ tú tâk hên, tie#n sih Lại Đức Trường, teăng mâ Khu tơru\m ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi a Việt Nam tối:

‘’Ki kal má môi tơdroăng ki hơ’leh túa rêh ối dêi kuăn pơlê. Pơtih tơdroăng ki ôu hât. A Viẹt Nam, kơxo# mơngế ôu hât a kơnốu ai dâng 50%. Má péa, tơdroăng ki ôu drôu [ie#r. Vâ chê 80% ngế kơnốu Việt Nam ôu drôu [ie#r. Pak^ng mê, ối ai mâu tơdroăng ki ê môi tiah ôu kâ ôh tá hên kơchâi, plâi, pôm. Maluâ Việt Nam cho tơnêi têa ki pêi chiâk. Vâ chê 30% ngế ki hiăng kân pêi cheăng ivá rêm hâi ôh tá tu\m tiô tơdroăng ki hnê mơhnhôk.

Tung tơdroăng ki ôu kâ ai mâu tơdroăng ki kal môi tiah kâ po hên. Tiô hnê tối dêi khu ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi, rêm ngế bu kâ 5gram po tung môi hâi la nôkố pin dế kâ tâk péa hdroh’’.

‘Na mâu tơdroăng ki tơdjâk ‘mêi, tơdjâk troh ivá dêi kuăn pơlê Việt Nam athế riân troh tơdroăng ki hmâ ôu hât [ă ôu rôu [ie#r. Tiô hriăn ngăn, ôu hât ai 7 rơpâu trếo hoá học, tung mê ai dâng 69 trếo ki pro u\m ung châ. Việt Nam nôkố cho môi tung 15 to tơnêi têa ai kơxo# ngế ôu hât hên má môi tung lâp plâi tơnêi. Tiô riân ngăn, rêm hơnăm tơnêi têa ai dâng 40 rơpâu ngế hlâ xua mâu pơreăng ki ai tơdjâk troh ôu hât. Tơdroăng ki hmâ kố xuân cho xiâm kối ki hên cho pro u\m xôu, hâ xôu.

Vâ kơdroh ki tơdjâk ‘mêi dêi hât [ă ivá châ chăn kuăn pơlê, Kuo#k ho#i Việt Nam hiăng tơbleăng Luât Hbrâ mơdât ki ‘mêi dêi hât cho pơxiâm sap ing hâi lơ 1/5/2013. Laga, tơdroăng ki kuăn pơlê hlê [ă pêi pro luât xuân ối iâ. Tơdroăng ki ăm hlo cho kơxo# ngế ôu hât xuân ối hên [ă tơdroăng ki ôu hât a mâu tíu ki ai hên mơngế xuân ối hên.

Xuân tiô Khu ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi, Việt Nam ai tơdroăng ki tê roê [ie#r, drôu a kơlo ki hên tâng vâ pơchông [ă mâu kong têa ki ê tung kơpong, hên tâ Sinuâ [ă tâk 4 hdroh Singapore. Tơdroăng ki ôu drôu, [ie#r hên, mơni kô tro mâu pơreăng môi tiah u\m tung châ, malối cho u\m ‘na kliâm, plâi nuih, mơheăm ôh tá kơtâu troh a ngoâ [ă hên ki ê. Tiô Khu ngăn pơkeăng [ă khăm pơlât lâp plâi tơnêi tối, ôh tá ai tơdroăng ki ôu drôu [ie#r ki lâi tơniăn.

Tâng ôu, kơnốu pôi tá ôu luâ tâ 2 đơn vị côn rêm hâi [ă pôi tá luâ tâ 1 đơn vị côn môi hâi [ă kơdrâi. Môi đơn vị côn tơ’mô [ă 10 gram côn ki khât, tơ’mô [ă ¾ long [ie#r 330ml, môi kơ’lo [ie#r hyôh 330ml, môi kali drôu vang 100ml (13,5 đo# côn) lơ môi kali drôu ki têi 30ml (40% đo#i côn). La tâi tâi mâu ngế Việt Nam ôu biêr drôu oh tá vâ rak vế pêi pro tiô pơkâ mê.

Môi tơdroăng hmâ ki ê nếo tơdjâk ‘mêi troh ivá pin, mê cho kâ po hên. Tối ‘na tơdroăng mê, tie#n sih Ngô Thị Hải Vân, Ngế xiâm pơkuâ ngăn ‘na Ivá tơdroăng cheăng [ă Séa ngăn ‘na pơreăng ôh tá tâ tú, Tíu xiâm ngăn ‘na pro mơgrúa kơdê pơreăng Tây Nguyên ăm ‘nâi:

‘’Tơdroăng tê po dêi mơngế Việt Nam cho môi tơdroăng vâ tơxâng tơbleăng tối hdrối. Hơnăm 2015, tiô môi tơdroăng séa ngăn dêi tơnêi têa mâu tơdroăng ki tơ’lêi chiâng ai tơdroăng châi ôh tá tâ tú mê kơxo# mơngế kâ po tâng riân rêm hâi môi ngế ai 9,5gr/hâi. Tung pơla mê hnê tối dêi Khu xiâm ngăn pơkeăng lâp plâi tơnêi, môi ngế hiăng kâ bú thế kâ 5gr po/hâi, tơkéa vâ tối nôkố Việt Nam dế kâ po hên luâ tâ 2 hdrôh tâng vâ pơchông [ă tơdroăng tơbleăng tối. 

Tâng kâ lối hên po, vâ tối ki ton ta ah kô pro ăm pin chiâng ai hên tơdroăng châi ki rơ-iô môi tiah châi ‘na plâi nuih, u\m tung pơtok nong, u\m tung klêa kơbâng [ă hên mâu tơdroăng châi ki ê.

Tiô mâu ngế rơkê ‘na pơkeăng pơlât, tơdroăng châi ôh tá tâ tú pak^ng tơdroăng ki ôh vâ re\ng hmâng, ôh tá vâ hơ’leh môi tiah hơnăm, kơdrâi lơ kơnốu, hdroâng kuăn ngo, tiô túa gen mê ki hên xuân chiâng vâ hbrâ mơdât ing tơdroăng hơ’leh tơdroăng rêh ối môi tiah: pôi tá ôu hât, pôi tá ôu drôu, kâ trếo kơhiâm tro tơdroăng, kâ hên kơchâi plâi pôm (ki iâ gá 400gr môi ngế tung môi hâi, kơdroh kâ po (kâ ki hên gá 5gr môi ngế tung môi hâi); kâ kơdroh xik (ki hên gá 25gr môi ngế tung môi hâi), thế kơhnâ pơtâp ivá đi đo  (ki iâ gá 15 phut tung 1 măng t^ng).

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng