Mơheăm ôh tá kơtâu troh a ngoâ cho tơdroăng ki môi iâ ngoâ tro tơdjâk ‘mêi drêng troăng mơheăm păn roăng ngoâ mê tro mơdât ôh tá chiâng kơtâu troh a ngoâ lơ tro pơchêh troăng mơheăm, lo mơheăm tung ngoâ. Tung mâu ngế ki tro mơheăm ôh tá kơtâu troh a ngoâ, mơheăm tơku\m a ngoâ hlo hên tâ, lối tơdế.

Mơheăm tơku\m a ngoâ cho tơdroăng ki troăng mơheăm ngoâ ôh tá chiâng prôk le\m mê pro ăm ngoâ ôh tá châ hrik tu\m ô-xy. Drêng mê, môi iâ tung ngoâ pơxiâm hlâ choâ rêm phut, kô ai dâng 2 rơtuh tế bào ngoâ hlâ. Xua mê, tâng ngế ki tamo mê ôh tá châ re\ng pơlât tơdrêng mơni kô hlâ, tâng lơ prêi, kô ôh tá prêi le\m kô chiâng khăng, kơbre#n, ôh tá chiâng tơpui.

Pro tơprâ a troăng mơheăm cho túa pơkâ ki nếo [ă châ mơnhên tối cho tơ-[rê má môi dế nôkố tung tơdroăng ki pơlât ăm ngế ki tro pơreăng mơheăm tơku\m a ngoâ. Pro ăm mơheăm tơprâ cho môi túa pơkeăng ki pro túa pơkâ ki nếo [ă châ mơnhên tối cho tơ-[rê má môi dế nôkố.

Pro tơprâ mơheăm cho môi túa pơkeăng ki pro ăm plasminogen môi to trếo ki pro ăm mơheăm tơprâ. Pơkeăng kố châ pâk tung troăng mơheăm, pro tơprâ mâu mơheăm ki tơku\m, kum mơheăm kơtâu troh a ngoâ. A Việt Nam, túa ki pro ăm mơheăm tơprâ ing troăng mơheăm hiăng châ tối tơbleăng lối môi hơnăm kố a mâu tíu khăm pơlât ki kân, môi tiah: Hngêi pơkeăng Nhân dân 115, Hngêi pơkeăng Đăi hok Y dược Pơlê kong kân Hồ Chí Minh, Hngêi pơkeăng Chợ Rấy [ă ai pro pơxúa tơ-[rê khât.

Ki hên mâu ngế ki tro pơreăng kố châ pơlât [ă túa pơkâ kố pơrá hlo kâi hbrâ mơdât pơreăng – Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên hiăng pơxiâm tối tơbleăng vâ pơlât tiô túa kố sap ing khế 10/2019. Ing mê troh nôkố, hngêi pơkeăng hiăng pơlât prêi ăm 3 ngế ki tro tơku\m mơheăm a ngoâ ki ôh tá trâm tơdroăng klâi klêi kơ’nâi pơlât, ivá hiăng le\m tiah hmâ.

Môi tung pái ngế ki mê cho pôa Y Wet Êban, 67 hơnăm, a cheăm }uôr Dăng, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak. Hdrối mê, pôa Y Wet mot pơlât a hngêi pơkeăng tung tơdroăng ki ôh tá ‘nâi klâi, môi pâ châ hiăng ôh ti dâi le\m, rơkong ôh tá chiâng tơpui, ôh tá chiâng kâ kế, lăm dế ôh tá chiâng [ă kơtêi ôh tá le\m. Klêi kơ’nâi tơdah xo pơlât, mâu [ok thái pơkeăng Khoa Hồi sức tích cực chống độc – Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên hiăng thế pôa xup MRI.

Klêi mê ăm ‘nâi, pôa tro tơku\m mơheăm a ngoâ, a kơpong xiâm dêi ngoâ ‘na hơ’vá. Tơdrêng amê, pôa châ pơkâ thế pâk pơkeăng ki pro ăm mơheăm tơprâ. Klêi pâk pơkeăng dâng 1 chôu, mê hiăng hlo tơniăn choâ ‘lâng, chêng ko\ng ôh tá chiâng vâ têk dju. Dâng 2 hâi klêi kơ’nâi pơlât, ivá dêi pôa Y Wet hiăng choâ ‘lâng vâ prêi le\m. Jâ H’Nham Niê, kơdrâi pôa Y Wet Êban ăm ‘nâi:

‘’Pôa tro kơtong drêng dế po nhâ. Rôh kố cho rôh má 2 mê rơpo\ng djâ pôa troh a hngêi pơkeăng pơlât. Klêi kơ’nâi kơtong ôh tá chiâng ôu kâ. Nôkố hiăng chía tâ iâ, hiăng chiâng tơpui, hiăng chiâng têk dêi chêng ko\ng’’.

Tối ‘na tơdroăng ki kal dêi túa pơkâ pro mơheăm tơprâ, [ok thái pơkeăng Trịnh Hồng Nhựt, kăn pơkuâ khoa Hồi sức tích cực chống độc – Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ăm ‘nâi:

‘’Hdrối nah, drêng tá hâi ai kih thuât ki nếo kố mê ki hên ngin pơlât nội khoa. Apoăng drêng ngế ki tro pơreăng mot pơlât tung hngêi pơkeăng kô hlo tơniăn, má péa hbrâ mơdât mâu tơdroăng ki trâm, pro ăm ngế ki tro pơreăng kơdroh iâ ki hngăm hngo [ă pơlât ki hên cho tơniăn mâu tơdroăng ki rêh, rơhêng vâ châ tơdroăng ki ‘mâi mơnhông mâu kơxái hveăn ôh tá ai tơdroăng tơ-[rê môi tiah hâi kố.

{ă túa pơkâ ki nếo kố, klêi kơ’nâi pâk pơkeăng pro ăm mơheăm tơprâ mê kô kum pro tơprâ  mâu mơheăm ki tơku\m vâ troăng mơheăm prôk troh a ngoâ le\m, drêng mê ah mâu troăng tơdjâk ki ê chía tơniăn, kơtâu le\m, chiâng vêh tơpui nếo [ă ôh tá hlo trâm tơdroăng klâi drêng pơlât prêi’’.

Mâu tơdroăng ăm hlo môi tiah dêi mơheăm ôh tá kâi troh a ngoâ, mê cho: kơdrâ kơbre#n lơ kơbre#n môi pâ ngiâ, ko\ng, chêng, malối cho khăng, kơbre#n môi pâ châ, ôh tá ‘nâi klâi, ôh tá chiâng tâng klâi, prôk lăm tơpá, châi ko ôh tá ‘nâi xiâm kối [ă hên ki ê. Ngế ki tro pơreăng hmâ trâm cho a mâu ngế ki tro pơreăng ‘na troăng hveăn, mơheăm tơku\m, kơtêi kơtâu têi, nu\m nheăn.

Tiô tơdroăng ăm ‘nâi dêi Khu ngăn pơreăng mơheăm kong têa ê, tung kong têa ê, 6 ngế kô ai 1 ngế tro tâ pơreăng mơheăm ôh tá kâi kơtâu troh a ngoâ. A Việt Nam, rêm hơnăm ai dâng 200 rơpâu ngế tro pơreăng mơheăm ôh tá kâi kơtâu troh ngoâ, kơxo# mơngế hlâ xua pơreăng kố a vâi kơnốu ai 18% [ă a kơdrâi cho 23%.

Vâ ‘nâi tơ’nôm ‘na troăng hơlâ tơprêi troăng mơheăm ku ku\n tung tơdroăng pơlât tơdrêng, pơlât mâu ngế mơheăm tơku\m a ngôa. Kơ’nâi kố cho mâu tơdroăng hnê tối dêi [ok thái pơkeăng Trịnh Hồng Nhựt, Kăn hnê ngăn Khoa Hồi sức tích cực chống độc dêi Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên!

Ô [ok thái pơkeăng! {ok thái pơkeăng hiăng tối ‘na tơdroăng pêi pro ăm tơprê troăng mơheăm ku ku\n [ă mâu ngế ki ai mơheăm tơku\m a ngôa. Tiah mê, hôm cho tâi tâng mâu ngế ki mơheăm tơku\m a ngôa xuân thế pêi pro tơdroăng mê há?

{ok thái pơkeăng Trịnh Hồng Nhựt: Troăng mơheăm ki ku ku\n châ mơhno a mâu ngế ki mơheăm ôh tá kơtâu troh a ngôa ki nếo ki râ, ki nếo ki râ tơkéa vâ tối sap ing nếo pơxiâm tro mơheăm ôh tá tâk a ngôa, mot pơlât a hngêi pơkeăng tung pơla chôu phut ki mê ai 4 chôu. Tơkéa vâ tối sap ing ‘nâi ai tơdroăng mơheăm oh tá tâk troh a ngôa mot pơlât a hngêi pơkeăng ai 4 chôu tơdế mê pin nếo pêi pro túa ki mê.

Tâng 4 chôu tơdế ta troh 6 chôu, drêng mê pin thế pro tơ-ê, la Hngêi pơkeăng xuân dế tơbleăng hnê tối, mê cho veăng tơmâng pơlât, tơkéa vâ tối xo môi to hlâm vâ ‘mot tung troăng mơheăm vâ tah kơtó mơheăm ki tơkâ mê.

Ô [ok thái pơkeăng! Nôkố, hên ngế hmâ pro tơdroăng pơlât tơdrêng [ă tơdroăng kúa tah khía mot tung châ drêng hlo ngế ki mê môi tiah ai tơdroăng mơheăm tơku\m a ngôa. Hnê tối dêi [ok thái pơkeăng ‘na túa pêi pro mê gá ti lâi?

{ok thái pơkeăng Trịnh Hồng Nhựt: Mơni nôkố kuăn pơlê hâi ‘nâi hên mâu tơdroăng ‘na pơkeăng ki pro tơprê kơxái troăng mơheăm ku ku\n a mơngế ki mơheăm lơ tơku\m a ngôa ki râ tung pơla ki kal, xua mê drêng ngế ki ai kơtêi kơtâu têi tâ tung châ tơviah môi tiah mơheăm ôh tá tâk troh a ngôa mê vâi hmâ tơmiât dêi tơná tro khía hngíu, lơ mâu tơdroăng châi ki ê vâi tối khía mot, vâi hmâ kúa tah khía mot tung châ, tiê kéa lơ tơkôm ngế ki mê prêi le#m. Drêng mê pin hiăng mơhía chôu phut ki kal.

Drêng pêi pro mâu tơdroăng ki ôh tá tro tiah mê má môi, lơ hrá djâ pơlât a hngêi pơkeăng, tâng hrá kô mơhía chôu phut ki kal, tiah mê kô mơhía rôh ki vâ châ pơlât prêi nếo [ă kô pro thăm rế ó tâ nếo. Má péa, tâng pêi pro pơlât tơdrêng ôh tá tro tơdroăng kô pro ăm ngế ki mê thăm rế ó tâ.

Pin xuân chiâng ví tơdroăng ki mơheăm lơ tơku\m a ngôa [ă tơdroăng klâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Trịnh Hồng Nhựt: Tung pơla kong prâi oh tá tơniăn môi tiah dế nôkố, má môi, pin thế râk tơtô dêi châ; má péa, vâ ví drêng kong prâi kơdrâ hơ’leh, má pái, cho mâu ngế hơnăm hiăng krâ, mâu ngế ki nhôm tơ’lêi tâ tú kal thế séa ngăn nhên, pơtih mâu ngế kơtêi kơtâu têi thế ôu pơkeăng đi đo, rak dêi kơtêi a kơlo tơniăn; mâu ngế hmâ ôu hât, ôu drôu, lơ hum kơxo má mê thế hơ’leh, tah lôi tơdroăng ki hmâ ôh tá le\m mê. 

Mơnê [ok thái pơkeăng!

Mỹ Hạnh - Đình Thi  chêh

Gương - Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng