VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Kong tô mơdrăng, hyôh tô tâk ó pro ai hên pơrea\ng xông tâ tú, ki rơhêng vâ tối cho mâo pơrea\ng châi klêa, kơ-o kơ-ôk. Mê tá hâi tối ki tơdjâk troh ‘na pơreăng châi plâi nuih [ă châi xôu. Tơdroăng ‘’ ivá [ă rêh ối’’ hâi kố ngin tối ‘na mâu tơdroăng ki kal thế tơtro\ng troh ivá drêng kong tô mơdrăng. Pó vâi krâ nho\ng o kôm tơmâng.

Tung lâp tơnêi têa dế hơ’lêh rơnó: tô mơdrăng ó. Mâu hyôh kong prâi hơ’lêh mê vâ tối ăm ‘nâi hdrối ki pro ôh tá mo le#m tung châ, pro mâu tơdroăng châi klêa, lăm dếi lo têa, mơ-êi ngôa a vâi ‘ne#ng rế tâk hên a rơnó kong tô mơdrăng, tơdjâk ‘mêi troh ivá, mê cho:

-Tơ’lêi pro mâu pơreăng xông tâ tú, chum tung kế kâ, pro chiâng pôu ‘mêi kế kâ.

-Pro châi klêa, dếi lo têa xua têa ô tá krúa.

-Pro tung châ rơlâi rơlo, pro tơ’lêi hlâu mâu pơreăng vâ xông.

Mâu tơdroăng châi hmâ trâm: kố cho rôh ki pơreăng xông tâ tú pro chiâng châi tamo, hên vâi ‘ne#ng ki tâ tú cho dế sap 2 troh 5 hơnăm, drêng ivá ki vâ tơplâ mơdât pơreăng dế pá hro. Vâi ‘ne#ng hmâ tro mơ-êi krôk, mơ-êi môh [ă krôk, mơ-êi tơxui xôu, tơngê hmân, kơdrâ tung xua siêu vi, tơngê lo khêi hbri hbríu, châi klêa dêi lo to têa, mơ-êi ngôa ôh tá kâi hro.

Tơdroăng châi tiu troăng môh, rơkong [ă ăm hlo: Mơ-êi tơxui xô ki râ xua siêu vi cho tơdroăng châi hmâ hlo a vâi ‘ne#ng drêng hyôh kong prâi hơ’hêh tô pơ oh hmâng vâ. Kơxo# vâi ‘ne#ng the#n ko\ng chêng rơkong [ă châi troăng hiâm rế tâk hên. Ăm hlo, apoăng kơ-o kơxông krôk, kơ-o ton [ă rế râ la ôh tá ai têa kơhêa. Kơ-o tiu rôh, kơ-o kơnhing, klêi mê, lo têa kơhêa. Thế kơ’nâi sap 7 troh 10 hâi ki kơ-o nếo kơdroh. La tâng ôh tá ‘nâi nhên pơlât tro tơdroăng, pơreăng kô pro mơ-êi tơdế tuăn, mơ-êi troăng môh, krôk, mơ-êi xôu.

Pơreăng châi klêa: xua tơdjâk ing hyôh kong prâi, vâi ‘ne#ng tơ’lêi tro châi klêa râ ki xiâm cho tâ tú rotavirus, nôkố châi klêa dếi lo têa dế hlo hên tung mâu hâi hiăng hluâ drêng kong prâi hơ’lêh chiâng tô pơ-oh pro siêu vi tung hyôh, xua ing hyôh kong prâi [ă vi khua#n lơ siêu vi ối tung kế kâ, klêi mê mot troh tung klêa pro mơ-êi klêa kơbâng, ‘mêi tung klêa, pá châ ‘mot trếo kơhiâm. Rôh pơxiâm ai pơreăng tâ tú kơdrâ pro vâi ‘ne#ng lo hêa, lăm dêi hlo lo môi tiah eâk chu la kơ-[êl, ai têa kơhêa, ai drêng ‘nâ lo mơheăm, lăm dếi hrah mơtiah nhâ, tơngê, mơđu\ng klêa [ă hía hé. Tâng vâi ‘ne#ng tro châi klêa râ a kơlo tâi têa tung châ, nôu pâ thế ăm vâi ‘ne#ng ôu tơ’nôm têa hlối [ă re#ng djâ vâi ‘ne#ng koi pơlât a hngêi pơkeăng ki achê.

To [ă vâi ‘ne#ng, châ tơ’lêi tâi têa thế re#ng ăm ôu tơ’nôm têa. Tâng ôh ti ăm ôu têa ki pế la hiăng ngê, têa krui chô, têa krui ngeăm [ă tâng kal ôu têa Oresol vâ tơ’nôm têa tung châ. Kơmăng ăm vâi ‘ne#ng koi tíu hơngiâp, pôi tá po ki pê rơxôh lơ kơmăi pê rơxôh ki hơngiú lối ó, ah lơ tro mot hngiú.

Mơ-êi ngoâ: Kố cho tơdroăng châi ki rơ-iêu xua vi khua#n; tiah mê, vi khua#n  pro kơ-o he#n, siêu vi, tơhe#n xua kăn pơreăng pro. Mơ-êi ngôa tâng châ ‘nâi la hrá pơlât kô tơpá vâ prêi le#m hlối mơtiah hdrối nah, tơ’lêi pro hlâ mơngế tâng ôh tá hlâ kô pro chiâng hla lok, u\m tung ngôa, châi môi pâ châ.

Tiah mê pin thế pro ti lâi vâ ivá mo le#m, kâi trâng drêng prôk tung kong tô ó? Vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, kal thế mơgrúa le#m hyôh kong prâi, kâ tôu ôu chên, ôu têa ki pế.

-Ôh tá chiâng kâ kế kâ ki hiăng lôi ton la ôh tá ‘măn krâu tung kơtuh hơngiú.

-Rak krúa le#m kơnho\ng têa vâ ôu kâ hum roh.

‘Na tơdroăng châi drêng kong prâi hơ’lêh a mâu tíu ki kân: Kong prâi, kong tô pơ-oh, kế kâ, têa ôu tơdjâk troh ivá [ă tơdroăng rêh ối dêi kuăn mơngế châi tơdrêng lơ hrá. Mơhé tung châ kâi [ă hên tơdroăng rêh ối ki hơ’lêh la [ă mâu hnăm hiăng krâ ôh tá kâi xua ivá vâi pá hro. Mâu hơnăm hiăng krâ kal thế séa ngăn vâ ‘nâi tơdroăng châi tung mơheăm ngôa cho kơbre#n chêng ko\ng, kơbre#n chêng, châi rơtá nuih, rơkong tơpui tâng pá puât, kơtêi kơtâu têi, ôh tá tơniăn. Xua mâu hiăng krâ ôh ai ivá kâi tơplâ mơdât tâng tâ dêi ivá hơ’lêh pá tơ ê thế re#ng pơlât a hngêi pơkeăng vâ châ séa ngăn.

 Kong tô mơdrăng pro kéa chiâng ai tơdroăng châi, kéa đi đo tro tô mâ hâi trâ. Kong tô cho ki xiâm pro chiâng u\m kéa.

{ă tơdroăng châi plâi nuih: Kal thế séa ngăn ivá đi đo [ă kâ kế ki rơpâ, tơ’lêi lăm dếi vâ plâi nuih kơtâu le#m. Ngế ki mơheăm tơku\m a nuih, kơtêi kơtâu têi xun thế pơtối rak vế, pơtâp ivá krâ kơvâ, prôk chêng ăm dêi châ mo le#m. Pôi tá hum hên, thế hum a tíu ôh tá ai khía châ pê, hum têa tô vâ pôi tá tro mơ-êi xôu.

Hbrâ mơdât pơreăng: Drêng kong prâi hơ’lêh tơ’lêi ai pơreăng xông tâ tú. Tiah mê, drêng hlo vâi ‘ne#ng tơngê, lo hêa, châi ko, kơdrâ lo têa môh, kơ-o hlối châi klêa, dếi lo têa iâ; ngăn a rơno\ng vâi tâng kơtô thế djâ vâi lăm pơlât ahngêi pơkeăng. Rêm ngế athế ‘nâi rak vế dêi ivá ăm dêi tơná [ă rơpo\ng hngêi [ă tơdroăng đi đo rak krúa le#m dêi hngêi trăng, tơniăn ‘na kâ kế ai trếo kơhiâm rêm hâi, ôh tá hrăng kơmăng, ví tơdroăng ối achê mâu ki ô hât [ă hía hé.

Tơdroăng ‘’Rak vế ivá [ă rêh ối’’ hâi kố troh akố hiăng tâi. Mơnê pó vâi krâ nho\ng o hiăng klêi tơmâng.

Gương tơplôu [ă pơchuât