Mơ’no liăn rơdâ ôh tá tơku\m môi tíu. Pêi pro troăng hơlâ hdrối ôh tá tơmiât hôm ai kơxo# liăn vâ mơ’no cheăng lơ ôh. Mê cho péa tơdroăng ki tá hâi tơ-[rê tung mơ’no liăn mơnhông mơdêk cheăng kâ kơpong hdroâng kuăn ngo tung pơla kố nah. Pôa Y Khút Niê, kăn Kuo#k ho#i kong pơlê Daklak pơkâ thế: Á pơkâ thế ahdrối pêi pro troăng hơlâ ăm kơpong hdroâng kuăn ngo, thế ngăn kơxo# liăn hdrối ‘nôi. Hôm kâi pêi pro 80 – 90 há, mê nếo pêi pro tiô troăng hơlâ. Drêng pêi pro troăng hơlâ thế ngăn tiô mơngế.

Tối ‘na tơdroăng mơ’no liăn po rơdâ, ôh tá tơku\m môi tíu, pôa Tống Thanh Bình, kăn pơkuâ hdroâng kuăn ngo kong pơlê Lai Châu, tối mê pin tá hâi pơkâ [a\ mâu túa pơkâ mơ’no liăn. Pôa tối pơtih ing tơdroăng ki ai khât tung hrá mơ’no liăn ăm tơdroăng tơkêa bro mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong mâu hdroâng kuăn ngo Mảng, Cống, La Hủ [a\ Cờ Lao, xua mê kuăn pơlê tá hâi loi tơngah khât troăng hơlâ kố:Tơdroăng mơ’no liăn ăm 4 hdroâng kuăn ngo a Lai Châu, Hà Giang [a\ Điện Biên. Tơdroăng tơkêa bro châ k^ sap hơnăm 2010 mê troh hơnăm 2013 nếo ai liăn vâ mơ’no cheăng.

Mâu troăng hơlâ mơ’no liăn cheăng kơpong hdroâng kuăn ngo hdrối nah cho 13, nôkố bu u ối 10 tơdroăng. Laga kố bu cho mâu tơdroăng xua Vi [an hdroâng kuăn ngo po rơdâ. {a\ mâu troăng hơlâ ăm kơpong hdroâng kuăn ngo ki mâu Khu xiâm, kơvâ cheăng po rơdâ, tiô tối dêi jâ Phương Thị Thanh, Kăn pho\ hnê ngăn Ho#i đông kong pơlê Bắc Kạn, Vi [an hdroâng kuăn ngo tá hâi ‘nâi lơ ôh tá ‘nâi. Ôh tá ti ple\ng mâu tơdroăng tơkêa bro, xua mê Vi [an hdroâng kuăn ngo kô chiâng tơbleăng ăm Đảng, Tơnêi têa pơkâ mâu troăng hơlâ ki pêi pro ton xo\n, tơtro [a\ nôkố tung hneăng pơtối mê.

Pôa Lê Sơn Hải, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an hdroâng kuăn ngo tối, xua pêi pro tá hâi rơkê tung pêi mâu troăng hơlâ mơ’no liăn cheăng ăm kơpong hdroâng kuăn ngo. Klêi kơ’nâi séa ngăn nhên nôkố, pôa xuân tối mâu tơdroăng ki ối pá tung pro mâu troăng hơlâ kố, cho tơdroăng ki ôh tá ai kơbố [e\ng ê troh:Ai mâu tíu ki kreăng ‘na troăng hơlâ, xua mâu khu ngế, khu pêi cheăng pro chiâng kreăng, lơ hrá. Troăng hơlâ cho tơtro, laga hlê ple\ng tá hâi tơtro ‘na troăng hơlâ. Kố cho tơdroăng ki ôh tá rơkê tơtro dêi tơdroăng to\ng kum hdroâng kuăn ngo. Pin tá hâi ai luât, xua mê ki xêt khât dêi mâu pơkâ Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa drêng lâi xuân pêi pro kơ’nâi. Tâng ai luât, kô hơ’lêh mâu troăng hơlâ kố, mê mơ’no liăn cheăng gá kô tơ-ê.

Drêng kơxo# rơpo\ng kơtiê dêi tơnêi têa cho 7%, mê kơpong hdroâng kuăn ngo ai 23%. Mâu kong pơlê Điện Biên, Sơn La, Hà Giang, Cao Bằng, kơxo# rơpo\ng kơtiê bu sap 40 – 48%. Mâu hdroâng kuăn ngo iâ mơngế môi tiah La Hủ, kơxo# kố troh 84%.

Trung tươ\ng Vi Văn Long, Kăn pho\ pơkuâ kơ koan gâk kring - ối tung Khu xiâm pơkuâ ko\ng an tối ‘na tơdroăng ki ối pá puât tơvâ tơvân tung pêi pro tiô troăng hơlâ xăm kơklêa kơdroh kơtiê ing hên mâu thôn pơlê:A hên thôn pơlê, tơdroăng rah rơpo\ng kơtiê tơngah xêh tơ’lêi laga pá. Drêng tâ ph^u a mâu roh hôp tung thôn pơlê, mê mâu hdroâng hdrê ai kơdrâm mơngế, mê vâi tâ ph^u ăm dêi hdroâng hdrê nho\ng o vâi. Mâu ngế ki kơtiê khât laga iâ nho\ng o, mê ôh tá châ rah xo, vâ châ troăng hơlâ tơnêi têa to\ng kum.

Lơ môi tiah tơdroăng pro mơ-éa mơnhên pơ’leăng mâ mơngế. Ngăn tiô mơ-éa mơnhên mâ mơngế, mâu rơpo\ng châ troăng hơlâ to\ng kum tiô pơ’leăng mâ mơngế. Mâu ngế ki vâ mơjiâng pro nếo lơ klâ lo pro phá xêh, pơkâ apoăng thế ai mơ-éa khai sanh. Tơdrêng amê, vâi krâ nho\ng o a mâu kơpong ki hmâ tro têa kân lân lu, lơ xe\n ối xêh, tơdroăng rak dêi mơ-éa khai sanh vâ châ bro nếo lơ klâ lo phá xêh ‘’Pá môi tiah to a plêng’’. Pôa Y Khút Niê tối: Ngế 30, 40 hơnăm la mơ-éa khai sanh vâi hiăng hía. Mơngế 60, 70 hơnăm thăm rế pá tâ nếo. Vâi ăm mơ-éa kiêm trâ mê ôh tá vâ pro, mê pơkâ thế ai mơ-éa khai sanh, xua mê cho pá puât.

{a\ mâu mơ-éa vâ châ mơ’no liăn cheăng troh a mâu pơlê cheăm tro hâi khế pơkâ, klêi mê, mâu mơ-éa ki tơdjâk troh khu pơkuâ, nôkố xuân pá puât. Tâng ôh tá pro kơtăng tung hơ’lêh pro mơ-éa tối tơchuâm, tung mê, ai tơdroăng xing xoăng mơ’no liăn cheăng ăm kơpong hdroâng kuăn ngo, mê mâu troăng hơlâ cho tíu ki pá puât, kơdroh tơdroăng ki châ tơ-[rê tung mơ’no liăn cheăng.

Vâ kum tơdroăng kố, jâ Phương Thị Thanh, Kăn pho\ hnê ngăn Ho#i đông kong pơlê Bắc Kạn, thế thăm pêi pro hên râ. Ki mơnhên châ tơ-[rê dêi mâu troăng hơlâ, tơtro má môi, mê cho hmê kâ rêm hâi dêi rêm ngế kuăn pơlê. Xua mê tối tơdroăng séa ngăn ‘na kơxo# rơpo\ng kơtiê [a\ pêi lo liăn tung mâu rơpo\ng a kơpong hdroâng kuăn ngo cho tơdroăng ki pá, tối tiah mê xuân tro há.

Vi [an pơkuâ hdroâng kuăn ngo hiăng hlo nhên tơdroăng kố hiăng pơkâ troăng to\ng kum re\ng. Apoăng thế tơku\m pro chiâng môi khu pơla Khu hnê mơhno xăm kơklêa kơdroh kơtiê [a\ Khu hnê mơhno mơjiâng thôn pơlê nếo. Tiô tối hdrối, 10 troăng hơlâ mơ’no liăn mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla ăm kơpong hdroâng kuăn ngo tung hơnăm 2017 kô kal lối 6 rơpâu 300 rơtal liăn.

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng