Pôa Phạm Quốc Lựu, 70 hơnăm, ối a thôn Đăk Tô 5, cheăm Đăk Tô troh Tíu xiâm pro mơ-éa cheăng kâ rêh ối ƀă tơnêi têa râ cheăm pro mơ-éa tŏng gum pơlê pơla ăm ngế nôu. Kố cho roh apoăng pôa Lựu troh pro mơ-éa a tíu pêi cheăng tơkŭm tŭm tâi tâng môi tíu.
‘’Troh akố mê kăn ƀô̆ tŏng gum tâi tâng mâu tơdroăng, kal ki klâi xuân châ hnê mơhno inhên. Kăn ƀô̆ nôkố ki hên cho ối nếo, châ rah xo, pêi cheăng tro ‘nâng. Á pói tơngah khu kố la ngiâ kô chiâng mâu ngế ki xiâm dêi kăn ƀô̆ cheăm Đăk Tô’’.
Pêi pro troăng pêi khu râ kăn pêi cheăng péa râ, cheăm Đăk Tô hiăng rah xo tŭm tâi tâng kăn ƀô̆ pêi cheăng, xing xoăng inhên hnoăng cheăng ăm kăn ƀô̆, kŏng chưk ƀă pêi pro tâi tâng tơdroăng cheăng tung mâu kơvâ cheăng. Kăn ƀô̆ cheăm hiăng hbrâ tơdjêp ƀă mâu khu, kơvâ cheăng dêi kong pơlê vâ châ hnê mơhno, xua mê tơdroăng cheăng ngăn tơdjuôm hlâu lĕm.
‘Na pơhlêh xúa kŏng ngê̆, klêi kơ’nâi tơmot chiâng môi, kơmăi kơmok kŏng ngê̆ thông tin ton ôh tá xúa xếo, kăn ƀô̆ thế hmâ ƀă phân mêm nếo apoăng ối xung xêng xung xêh. Mơhé tá hâi ai kŏng chưk hmâ pro tơdroăng cheăng, khu kăn ƀô̆ a Tíu xiâm pro mơ-éa rêh ối cheăng kâ ƀă tơnêi têa dêi cheăm hiăng hriâm xêh, tơniăn tơdroăng pêi cheăng ƀă tơdah hô sơ tơdrêng tiô troăng hyôh măng tơniăn.
Nôkố, 100% hô sơ mơ-éa cheăng kâ rêh ối ƀă tơnêi têa dêi cheăm châ pro tro hâi khế. Pôa Mai Huy Hưng, Phŏ Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Đăk Tô tối ăm ‘nâi, kăn ƀô̆ đi đo mơ-eăm tơkâ hluâ pá puât, hên hâi pêi cheăng troh kơmăng vâ klêi tơdroăng cheăng:
‘’Pêi cheăng mê ôh tá ai pơtê hâi tơdrốu, hâi tĭng ôh. Nhŏng o ai drêng pêi cheăng troh 10 chôu kơmăng xuân ối pêi cheăng, rế hriăn plĕng, rế hriâm râ kơpêng vâ châ hnê mơhno. Mâu hnoăng cheăng hlâu lĕm, laga kơvâ cheăng hnê mơjiâng tá hâi tŭm. Mâu kơvâ cheăng môi tiah pơhlêh xúa kŏng ngê̆ xua túa ki rơkê tơtro kăn ƀô̆ vâi hriâm xêh, pêi pro tŭm mâu tơdroăng xiâm tiô hnê mơhno’’.
Klêi kơ’nâi 4 khế pêi cheăng, cheăm Đăk Rve, kong pơlê Quảng Ngãi pôu râng kơxô̆ cheăng ki nếo kân, tơdrêng amê ivá cheăng dêi khu kăn ƀô̆, kŏng chưk tá hâi tơdâng. Ing tơdroăng ki ai khât mê, cheăm hiăng ai mơ-éa pơkâ thế kong pơlê tŏng gum, xing xoăng tơ’noăng mơngế pêi cheăng a mâu kơvâ pơkâ pêi trâu hơngế môi tiah kŏng ngê̆ thông tin, khăm pơlât, hnê hriâm... Nôkố, kăn ƀô̆ cheăm Đăk Rve đi đo tơpui ƀă mâu khu, kơvâ cheăng dêi kong pơlê vâ tŏng gum tơdroăng cheăng.
Kơnôm mê, hên kơvâ cheăng hdrối nah ôh tá ai tŭm mơngế pêi cheăng hiăng châ pro krá tơniăn, ôh tá ai tơdroăng ‘’hrá tơdroăng cheăng’’ lơ lôi pêi tá hâi tŭm hnoăng cheăng.
Pôa Huỳnh Ngọc Phong, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Đăk Rve, kong pơlê Quảng Ngãi tối ăm ‘nâi, kơmăi kơmok, kŏng ngê̆ thŏng tin a hên thôn tá hâi châ mơ’no liăn rôe tơdâng tơ’nôm, xua mê tơdroăng tơrŭm, tơpui tơno ối hrá. Vâ rak tơniăn tơdroăng kố, cheăm mơhnhôk pêi pro tơdroăng hriâm xêh, hriăn plĕng, mơdêk ki rơkê tơdroăng cheăng tung khu kăn ƀô̆, kŏng chưk:
‘’Mơdêk tơdroăng xúa kŏng ngê̆ thông tin tung tơdroăng cheăng, ‘nâi tơdroăng a thôn rĕng, ƀă hnoăng cheăng dêi mâu kăn pơkuâ kăn thôn. Ki kal cho mơhnhôk tâi tâng kăn ƀô̆, kŏng chưk ai hiêm mơno pêi xêh, pêi tiô pơkâ, pêi pro hnoăng cheăng vâ kum kuăn pơlê. Á tối ăm nhŏng o tung pơkuâ Vi ƀan cheăm, mâu kăn pơkuâ ƀơrô thế tơniăn hiêm mơno ‘’5 inhên’’ vâ tơ’lêi pơkuâ, séa ngăn ƀă mơhnhôk tơdroăng cheăng’’.
Tiô riân a Kơmăi vi tĭnh pro hlá mơ-éa cheăng kâ rêh ối ƀă tơnêi têa dêi kong pơlê Quảng Ngãi, tung pơla kố nah, kơxô̆ hô sơ a mâu cheăm, bêng, kơpong cheăng kâ hiăng pro rĕng hdrối hâi khế pơkâ ƀă tro pơkâ châ vâ chê 99%. Khu hnê mơhno cheăng Đảng kong pơlê pơkâ mâu khu cheăng, kơvâ cheăng pơtối pơtroh kăn ƀô̆ pêi cheăng tŏng gum, ki má lối cho mâu kơvâ tơnêi tơníu - kong kế - kong prâi, liăn ngân a mâu cheăm ai tơdroăng tơkêa bro ki xiâm môi tiah troăng rơxế lơtreng kơtâu têi, troăng kân ăm phêp rơxế kơtâu têi Quảng Ngãi – Bờ Y, troăng kĭng têa kơxĭ Dung Quất - Sa Huỳnh…
Tơdrêng amê, thăm hnê pơtâp, hnê mơhno mơ’no tơdrêng tung um tiô troăng hyôh măng ăm râ cheăm. Pôa Nguyễn Hoàng Giang, Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Quảng Ngãi mơnhên, kăn ƀô̆ kong pơlê pơtối rơtế, tŏng gum mâu cheăm tung pêi cheăng xúa kŏng ngê̆ vâ kum kuăn pơlê lĕm tro tâ:
‘’Ngin séa ngăn tơdroăng pêi cheăng khu râ kăn pêi cheăng péa râ, teăm tơdrêng tah lôi pá puât, tah lôi tơvâ tơvân. Rêm tơdroăng cheăng pơkuâ mâu Tỉnh ủi viên, rêm Tỉnh uỉ viên pơkuâ môi lơ péa cheăm, tơbleăng tâi tâng ƀă râ kơpêng. Tơniăn khu râ kăn pêi cheăng péa râ pêi cheăng đi đo, ki rơhêng vâ tối tung pro mơ-éa cheăng kâ rêh ối ƀă tơnêi têa tiô troăng hyôh măng, tơdjêp ƀă kuăn pơlê ƀă khu tê mơdró’’.
Viết bình luận