VOV4.Sêdang - Tơdroăng tơxup tơbriât tơnêi tơníu hlo ai hên h^n tung tơdroăng rêh ối cheăng kâ rêm hâi a mâu pơlê cheăm. Tung mâu hơnăm achê pơla kố, hnoăng cheăng ki vâi krâ tơleăng pro pơle\m a mâu pơlê cheăm hiăng châ tơleăng rơhéa, châ tơ-[rê [ă hên roh ki ai khu ngế tơxup tơbriât, ôh tá môi tuăn ‘na tơnêi tơníu châ pơkâ tơleăng tơdrêng hlối a mâu pơlê cheăm. Laga, kal ‘nâi nhên pơla tơdroăng ki pro pơle\m xua tơná vâi krâ tơleăng dêi a mâu pơlê cheăm [ă tơdroăng ki pro pơle#m a Vi [an cheăm lơ khu pơkuâ tơleăng pro tơleăng pơla khu ngế tơxup tơbriât ‘na tơnêi tơníu. Hâi kố, ngin kô tối ‘na mâu tơdroăng ki mê.

Tơbriât tơnêi tơníu hmâ trâm hlo hên tung rêh ối nốkố. Tung mâu hơnăm achê pơla kố, tơdroăng tơleăng xuâ vâi krâ tơleăng a pơlê cheăm hiăng châ pêi pro hên, ai hên rôh, tơleăng hên túa tơbriât, tơdroăng tơhôu tơhêng ‘na tơbriât tơnêi tơníu xuân hiăng châ tơleăng a pơlê cheăm. Maluâ ti mê, kal athế ‘nâi nhên tơdroăng ki tơleăng xua vâi krâ tơleăng a pơlê cheăm [ă tơleăng a hngêi tơleăng ‘na tơbriât tơnêi tơníu. Ki môi tiah dêi pó pơla tơná vâi krâ tơleăng a pơlê cheăm [ă tơleăng a Vi [an cheăm, lơ hngêi tơleăng tung tơdroăng tơbriât ‘na tơnêi tơníu cho vâ tơleăng i nhên xiâm kối khoh chiâng tơbriât, ki tơhôu pơla péa ngế lơ péa pâ, tiô kơ tơdroăng ki tơmâng dêi pó, thăm nếo tơno tơnêng [ă dêi pó i nhên vâ ‘nâi nhên drăng lâi tro, drăng lâi ôh, lơ ai môi ngế lơ hên ngế ki châ hmâng vâ ‘nâi ple\ng (khu ngế ki má pái kố ôh tá xê ngế ki veăng tơbriât tơnêi). Maluâ ti mê, tơdroăng ki tơná vâi krâ a pơlê cheăm tơleăng ga phá tâ [ă tơdroăng tơleăng a hngêi tơleăng.

‘Na hlá mơ-éa luât ki chiâng séa ngăn vâ xúa:

Tơdroăng vâi krâ tơleăng a pơlê cheăm châ kơxop mơ-éa luât hiăng chêh tối: Luât tơleăng a pơlê cheăm hơnăm 2013 [ă hên mâu kơxop mơ-éa ki ê hiăng chêh tối, môi tiah: Tơdroăng pơkâ klêi hôp kơxo# 15 hơnăm 2014/NĐ-CP hâi lơ 27 khế 2 hơnăm 2014 dêi Chin phuh ai pơkâ nhên mâu tơdroăng [ă túa cheăng ki rak vế tiô Luât tơleăng a pơlê cheăm; Tơdroăng pơkâ klêi kơ’nâi hôp kơxo# 01 hơnăm 2014/NQLT/CP-UBTƯMTTQVN hâi lơ 18 khế 11 hơnăm 2014 pơla Chin phuh [ă Vi [an tíu xiâm Măt tra#n tơnêi têa Việt Nam hnê tơru\m cheăng rak vế-pêi pro tiô mâu tơdroăng pơkâ dêi luât tơleăng a pơlê cheăm …

Cheăng tơleăng dêi vâi krâ a pơlê cheăm drêng tơleăng ‘na khu ngế ki tơbriât tơnêi tơníu hiăng châ kơxop mơ-éa Luât ‘mâi rơnêu, mê cho kơxop mơ-éa Luât ki chêh tối a hơnăm 2013 [ă mâu kơxop mơ-éa hnê tối, môi tiah tơdroăng pơkâ klêi kơ’nâi hôp kơxo# 43 hơnăm 2014/NĐ-CP hâi lơ 15 khế 5 hơnăm 2014 dêi Chin phuh ai pơkâ nhên ‘na rak vế mâu tơdroăng dêi Luât tơnêi tơníu …

‘Na hnoăng cheăng tơleăng:

{ă mâu tơdroăng cheăng tơleăng a pơlê cheăm: Tiô Luât má 5 tơdroăng pơkâ klêi kơ’nâi hôp kơxo# 15/2014/NĐ-CP hâi lơ 27 khế 2 hơnăm 2014 dêi Chin phuh pơkâ nhên mâu tơdroăng [ă túa vâ rak vế ăm phêp tơleăng a pơlê cheăm, hnoăng cheăng tơleăng a pơlê cheăm, mê ai: Ki tơhôu tơhêng pơla péa pâ (Xua phá tơ-ê dêi pó ‘na tơmiât tung rêh ối, túa kâ ối, hiâm mơno ôh tá tro, lơ ai tơhôu xua ôh tá môi tuăn tung tơdroăng ki prôk troăng tơkâ hluâ hngêi, troăng prôk tơchuôm, xua on tơhrik, têa klôh vâ xúa, mâu hngêi mơdrah, chôu phut pơtê koi, pro chiâng ai sok ‘mêi [ă hên mâu tơdroăng ki ê); tơbriât tơnêi tơníu ki xiâm ga lo ing tơdroăng tung rêh kâ ối rêm hâi, môi tiah tơbriât châ xúa tơnêi, hnoăng cheăng dêi kuăn mơngế, tơkêa cheăng pơla kuăn mơngế, pơtối xo rah xúa tơnêi dêi rơpo\ng hngêi; tơbriât xuân lo ing tơdroăng on veăng-rơpo\ng hngêi; pro xôi luât la tiô tơdroăng pơkâ dêi luât mâu tơdroăng xôi mê tá hâi tơxâng vâ rup tơleăng, lơ pơxâu phak [ă liăn; ai xôi kân hiăng ai kơxop mơ-éa luât chêh tối, pơkâ pơxâu phak…

{ă hnoăng cheăng tơleăng a pơlê cheăm tung pro pơle\m ăm tơdroăng tơbriât tơnêi tơníu: Hnoăng ki tơleăng [ă tơdroăng ki kố cho mâu tơdroăng ki hiăng tơhôu tơpeăng, la péa pâ ôh tá vâ tơmâng dêi pó.

‘Na ki xiâm dêi tơdroăng tơleăng kố:

Cheăng tơleăng a pơlê cheăm cho rôh ki vâ tơleăng, pro pơle\m mâu tơdroăng ki tơhôu tơhêng dêi pó, la xuân mơhnhôk thế pêi péa tơmâng dêi pó, ki lâi tro ki lâi ôh, pôi tá ai tơdroăng tơhôu tơhêng dêi pó. Ing mê, tâng hiăng vâ tơmâng dêi pó, péa pâ kô ôh tá ai xôi luât [ă tro tiô hiâm mơno le\m tro tung rêh ối pơlê pơla, veăng mơjiâng hiâm mơno ki tơru\m tơrôa pơla kuăn pơlê, ‘nâi hơ-ui to\ng kum dêi pó, rak vế hiâm mơno le\m tơdrăng, nho\ng o pơlê kố pơlê tá, rak vế tơniăn tơdroăng cheăng kal kí, xuân tơniăn ăm tâi tâng pơlê pơla tung kơpong kuăn pơlê rêh ối.

Phá tơ-ê [ă tơleăng dêi mâu vâi krâ pơlê, mê cho tơdroăng tơleăng tơbriât tơnêi tơníu xua Vi [an râ cheăm tơleăng, mê cho môi hnoăng cheăng athế tơtro [ă inâi ki tơtro dêi Luât păng ‘nâng. Kố châ ngăn cho môi tơdroăng ki xiâm vâ tơleăng mơnhên tơdroăng tơbriât ‘na tơnêi tơníu dêi Hngêi tơleăng xiâm lơ kơ koan cheăng tơnêi têa ki ai hnoăng chiâng pro.

‘Na ki xêt dêi inâi mơnhên tro tiô luât tung tơleăng:

{ă tơdroăng ki vâi krâ a pơlê tơleăng xêh: Tâng tơleăng châ pro pơle\m, péa pâ kô chiâng tơru\m chêh pro hlá mơ-éa pro pơle\m dêi pó; tâng tơleăng ôh tá kâi klêi, péa pâ kô chiâng phêp chêh pro hlá mơ-éa pơtroh ăm kơ koan, khu pơkuâ cheăng ki ai hnoăng chiâng tơleăng tro tiô luât xiâm tơnêi têa. {ă cheăng tơleăng pro pơle\m mâu khu ki tơbriât tơnêi: Drêng hiăng klêi tơleăng ‘na tơbriât tơnêi athế chêh pro hlá mơ-éa. Hlá mơ-éa pro pơle\m athế ai chư k^ dêi Kăn xiâm hnê găn Ho#i đông, rêm pâ ki tơbriât dêi pó pơrá ai mâ a tíu ki tơleăng, mâu ngế ki veăng pro pơle\m, [ă athế ai klâk tăm po\ng dêi Vi [an hnê ngăn cheăm; tơdrêng amê, athế pơtroh tơdrêng hlối ăm péa pâ tơbriât tơnêi [ă chôu ‘măn a Vi [an hnê ngăn cheăm.

Tiah mê, pin hiăng hlo ‘nâi nhên, maluâ môi tiah dêi pó tung tơleăng cho vâ tăng tơdroăng ki tro, ki pro pơle\m, laga, péa tơdroăng tơleăng kố ga phá tơ-ê dêi pó ‘na ki kal xiâm [ă túa vâ pêi cheăng. Séa ngăn tiô kơ rêm ngế, rêm khu, tơdroăng ki xôi mê kô chiâng tơleăng tro tiô pơkâ, pôi tá ăm ai tơdroăng drêng tăng rah mơngế veăng tơleăng, malối tung tơbriât tơnêi tơníu, tâng ôh, xua tiô tơdroăng pơkâ dêi Ho#i đông tơleăng le\m ‘na tơbiât tơnêi tơníu vâ pro pơle\m  mâu tơdroăng ki ê ki ối tung hnoăng cheăng tơleăng dêi vâi krâ.

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng