VOV4.Sêdang - Nếo achê pơla kố, mâu kơ koan ngăn ‘na kế kâ dêi kong pơlê Gialai pơtối châ hlo a mâu tíu tê mơdró [ă uâ mơdiê kế tơmeăm ôh tá krúa, kế tơmeăm ôh tá ‘nâi nhên xiâm kố. Tung mê, hiăng ai lối chât ta#n hơ’nêh, rơmâ ki hiăng u\m châ hlo [ă chêh bro hlá mơéa vâ kơđu hvât. Kuăn pơlê tô tuăn păng ‘nâng drêng châ hlo mâu tíu mơdró tung kơchô tê lối chât ta#n, thăm nếo lối hr^ng ta#n kế tơmeăm ki ôh tá krúa. Ai môi tơdroăng tô tuăn ki ê nếo, mê cho mâu khu ki mơjiâng pro, tê mơdró, uâ mơdiê kế tơmeăm ôh tá krúa xuân ối hlo nếo klêi kơ’nâi hdrối mê hiăng châ hlo [ă pơxâu phâk. Hên tơdroăng pơkâ mơ’no ‘na túa pơxâu phâk tung kơvâ pro xôi ‘na pro - rak krúa kế kâ, la tơdroăng pơkâ pêi pro mê  tá hâi kơtăng vâ kâi châ pơxâu phâk.

Hâi ki xiâm lăm ngăn, châ hlo lối 8 ta#n rơmâ ôh tá krúa, hiăng u\m tê 2 tíu ki pế pro rơmâ ôh tá krúa, tíu ki mê cho a thôn 5, cheăm An Phú, pơlê kong krâm Pleiku [ă thôn 2, cheăm Ia Băng, tơring Đak Đoa. 2 tíu ki kố pơrá xua jâ Lê Thị Thông pơkuâ ngăn. Drêng khu rak ngăn kế kâ lăm ngăn, jâ Thông ôh tá ai hlá mơéa mơnhên tơdroăng roê khu rơmâ ki ối drêh kố ga lo ing lâi, rơmâ ki hiăng khăng ki hiăng tối mê xuân môi tiah, ôh ti ai hlá mơéa phêp tê mơdró, ôh tá châ mơnhên pro rơmâ ing mâu mơnăn mơnoâ ki lâi, ki hiăng ai sap ing khế 11 hơnăm 2015 nah. Rêm hâi, jâ lăm roê xo mâu rơmâ a mâu tíu kơdê, chêh, siê mơnăn mơnoâ tung pơlê kong kơdrâm Pleiku djâ vêh pế, pơchên, klêi mê tê ăm khu vê rơxế kân a kong pơlê ki ê la ôh tá ‘nâi chơ djâ tơngiâ lâi [ă vâ pro ki klâi. Troh a hâi ki châ hlo tơdroăng kố, jâ Thông hiăng tê châ lối chât ta#n rơmâ troh a tíu ê. Jâ Lê Thị Thông, tối: Á bu ‘nâi to tơdroăng kho\m vâ châ tê, mê á roê, pro tiah mê xo, la ôh tá ‘nâi rơmâ mê ga tiah lâi. Á rôe hên ing mâu hngêi kơchô, vâi ki mơdró xuân ai drêng ‘nâ vâi hvât hên h^n, hlo tiah mê, á go#m xo xêh. Á tơmiât rơmâ ki kố vâi vâ ăm chu lơ ăm ká, á bu tơmiât tiah mê tê, á ôh tá ‘nâi nhên ga krúa lơ ôh.

Troh nôkố tá hâi ‘nâi xiâm kố khu rơmâ mê lơ krúa lơ ôh, rơkong tối dêi jâ Thông mơni khên tối păng ‘nâng ga bú iâ iâ tê. La séa ngăn tiô rơkong tối tơbleăng dêi jâ Thông, ai lối chât ta#n rơmâ ki ôh tá krúa tê tung kơchô nôkố ôh tá hâi teăm ‘nâi nhên [ă ing khu rơmâ mê vâ pro tơdroăng klâi.

‘Nâi hên h^n to lâi khu ki ê ai pro xôi, mâu ngế ‘nâ tê, mâu ngế ‘nâ pế pơchên, mâu ‘nâ tê rôe, mơdró kế tơmeăm rơmâ troh a kuăn pơlê ki roê kâ. Ki nhên, cho a hâi lơ 21 khế 4, Khu lăm séa ngăn ‘na rak krúa kế kâ pơlê kong kơdrâm Pleiku, kong pơlê Gialai hiăng châ hlo [ă chêh bro hlá mơéa pơxâu phâk mâu tíu ki roê ‘măn vâ chê 3 rơpâu lit têa rơmâ ôh tá krúa, ai dâng 600 kg hơ’nêh chu tu\m túa môi tiah hơ’nêh ki vâi hiăng mơdiê, chêng chu, kéa, rơmâ [ă hên hơ’nêh ki ê hiăng u\m, xú ‘mêi khât. Mâu tíu tê mơdró kố xua pôa Trần Thế Minh pơkuâ ngăn, a kơxo# hngêi 21, Chu Mạnh Trinh, tôh 15, bêng Hội Phú, pơlê kong kơdrâm Pleiku. Ngế ki kố tối, mâu kế tơmeăm kố rêm hâi kô lăm tê ăm tíu ki pro nem, chah, a tíu ki tê bu\n, phơh [ă mâu hngêi ki pơchên kế kâ tung kong pơlê Gialai.

Mơhé mơhno\ng pro lơ ôh tá ‘nâi ki klâi ‘na tê rôe kế tơmeăm ki ôh tá krúa kố troh a mâu ngế ki roê kâ, mâu tíu tê mơdró mê ki hên bu tro pơxâu phâk iâ êt ‘na liăn tê. Tiô riân ngăn, sap khế 11 hơnăm 2015 troh nôkố, {ơrô Kăn sat ngăn kế tơmeăm kâ mơdró, ối tung khu Ko\ng an kong pơlê Gialai châ hlo 19 khu pro xôi ‘na pro-rak krúa kế kâ, tơru\m [ă Khu pơkuâ ngăn kơchô tê mơdró pơxâu phâk tâi tâng ai 180 rơtuh 500 rơpâu liăn. Ôh tá ai rôh ki lâi tro pơsăm tối xôi ki mê troh a hngêi tơleăng. Hên rơkong tối tiah kố, tơdroăng pơxâu phâk nôkố tá hâi teăm kơtăng ki păng ‘nâng, xua mê tá hâi ai tu\m tơdroăng ki pro i mơdêi vâ pơxâu phâk mâu ngế ki mơjiâng pro kế kâ ki ôh tá krúa. Pôa Nguyễn Văn Đang, Khu ngăn ‘na pro-rak krúa kế kâ kong pơlê Gialai, tối: Tơdroăng kố, ai mâu tíu ki mơjiâng pro, tê mơdró xua tơdroăng rơhêng rơhăm châ liăn hên, mê vâi ôh tá bê vâ hmâng ‘na tơdroăng ki krúa le#m lơ ôh mê, pro tơdjâk troh ivá, châ chăn dêi kuăn pơlê. Mâu tíu ki mơjiâng pro, tê mơdró hiăng lăm ngăn hên droh, pơxâu phâk hên hdroh, hiăng tối pơtâng, hnê mơhno la xuân u ối tơdroăng pro xôi. Á tơmiât tiah kố, kal athế pơkâ pơxâu phâk tơdroăng xôi ôh tá pro rak krúa kế kâ mot tung tơdroăng ki pơxâu phâk tơdroăng xôi kân.

Môi tiah hiăng tối, kơ koan, khu râ pơkuâ cheăng ối kong pơlê Gialai đi đo châ hlo mâu tíu tê mơdró [ă pro kế kâ ôh tá krúa, kế kâ ôh tá ‘nâi xiâm kối ki pro. {ă tơdroăng pêi pro, tê mơdró kế kâ ôh tá krúa pơtối ối hlo hên ‘nâng. Vâ mơdât tơdroăng pro kế kâ ôh tá krúa ối trâm hên tơdroăng pá. Drêng troh khế pêi hnoăng cheăng ‘na pro-rak krúa kế kâ hơnăm 2016, Ngế chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố ai êng Đăi tă Nguyễn Văn Minh, kăn [ơrô kăn sât ngăn ‘na kế tơmeăm kâ, tung Khu ko\ng an kong pơlê Gialai ‘na tơdroăng ki trâm pá tung mơdât pro xôi ‘na kế kâ ôh tá krúa a kong pơlê kố.    

* Koh kơ êh pôa, êh tối ăm ngin ‘nâi mâu tơdroăng hiăng pêi pro tung khế rak krúa kế kâ hơnăm 2016?

Đăi tă Nguyễn Văn Minh: Tơdroăng ‘na pro rak krúa kế kâ hiăng châ khu râ, kơvâ cheăng, ing tíu xiâm tơnêi têa troh a kong pơlê [ă mâu kơvâ cheăng tơmâng ngăn khât, xua gá tơdjâk troh ivá kuăn mơngế. Pêi pro tung khế rak krúa krúa kế kâ hơnăm 2016, ngin cho khu ki xiâm tí tăng ‘nâi ple\ng vâ pơtâng tối ăm Ko\ng an kong pơlê hnê djâ ăm khu Kăn sât ngăn ‘na kế tơmeăm kâ tung lâp kong pơlê veăng pêi. {ă mâu kăn sât ngăn kế tơmeăm kâ dêi ko\ng an kong pơlê Gialai, tung lối 1 khế ngin hiăng pêi pro kơtăng ‘nâng. Ngin hiăng lăm ngăn a 3 tíu tâm tơpăng ối drêh lối 10 ta#n, klêi mê, lăm ngăn tíu tâm pro kơchâi hơpê chô, tro\ng chô. Pak^ng mê, pơxâu phâk mâu tíu ki mê tro tiô luât, hâi lơ 30 khế 4 [ă lơ 1 khế 5, ngin hiăng châ hlo [ă ok kơđu hvât 8 ta#n rơmâ ki ‘mêi, ôh tá krúa, ngin pơxâu  vâ chê 10 rơtuh liăn. Pak^ng mê, hdroh chôu lối 8 ta#n têa rơmâ tiô pơkâ dêi luât. Pak^ng mê, ‘na têa ôu ngin xuân lăm êng ngăn tâi tâng, ngin hiăng lăm ngăn a 3 tíu pro têa ôu ki tâ tung kơthung, kung kếo. Klêi kơ’nâi lăm ngăn ngin xuân hlo a tíu ai mâu tơdroăng pro xôi, xua pro ‘mêi troh tơnêitơníu, kong kế tâ tá, klêi mê, hlo vâi ối pro xôi râm trếo ki hluâ tơdroăng tung têa ôu, ngin hiăng pơxâu phâk tro tiô luât.

            *Tung pêi pro dêi mâu hnoăng cheăng vâ mơdât tíu pêi mơjiâng tơmeăm ôh tá krúa kế kâ, mê hôm ai mâu tơdroăng ki xơpá, tơvâ tơvân klâi há ô pôa?

Đăi tă Nguyễn Văn Minh: Tung pơla tối tơbleăng, mâu tơdroăng cheăng ki ngin vâ pro xuân ối trâm tơvâ tơvân, xơpá ‘nâng. Ngin bú cho khu ki lăm ngăn [ă vâ tí tăng châ hlo, la kal athế châ ‘nâi xiâm kối ga ‘nôi mê nếo chiâng vâ pơxâu phâk tơdrêng. Tơdroăng kố, ngin ôh tá ai ivá vâ pêi pro, tơdroăng kố ki ‘ló ga athế pêi pro ahdrối a rêm râ, kơvâ cheăng ki ngăn ‘na kế tơmeăm kâ. Ai mâu tơdroăng ki ôh tá tro, ối tơvâ tơvân, la khu ngăn ‘na tơdroăng cheăng ki kố athế ngăn a hâi khế hơnăm dêi kế tơmeăm mơdró chiâng tê mơdró lơ ôh, ing mê khoh chiâng pá. Pơtih a hâi lơ 25 khế 4 hơnăm 2016, ngin ai hlá mơ-éa [ă pơtroh kế kâ ki ngin châ hlo mơdró a kơphô, ngin pơtroh ăm Vie#n séa ngăn ‘na pơkeăng vâ mơnhên ngăn mâu tơmeăm mê, tung mê hlo kế kâ hmếu pơ chiâng hơ’lêh xêh mơngiơk (Tơdroăng kố hlá tơbeăng Gialai hiăng chêh tối). Troh nôkố, ngin hiăng êng ngăn   ‘na kế tơmeăm ki ngin hiăng pơtroh, la xuân hâi kâi hlo vâi tiâ mơnhên ăm ngin. Mê cho môi tơdroăng ki pá, á vâ tơpui pơtih tê. ‘Na tơdroăng pêi krúa kế kâ mê nôkố tung kong pơlê Gialai ai vâ chê 100 tíu kơdê, siê, chêh hơ’nêh kơpô ro, chu í, la rêm râ, kơvâ cheăng tá hâi teăm tơmâng ngăn khât ‘na tơdroăng pro hlá mơ-éa phêp tê rôe kơpôu ro, chu í. Xua mê, tơdroăng lăm ngăn vâ ‘nâi hôm pêi krúa kế kâ há lơ ôh, cho pá khât păng ‘nâng. Kơvâ ngăn pơkeăng pơlât kơpôu ro, chu í bú klâk tăm po\ng, khăm ngăn mơnăn a kơpong ki tê hơ’nêh tê, tơkéa vâ tối mâu hơ’nêh mâm kơpôu ro, chu í mê hiăng séa ngăn hdrối kơdê, chêh, siê. Ngin hiăng pro hlá mơ-éa pơtroh ăm Kăn pơkuâ ko\ng ang kong pơlê, pâ thế tối tơbleăng ăm khu kăn Đảng kong pơlê, khu kăn Vi [an hnê ngăn kong pơlê tơbleăng tối ăm Vi [an hnê ngăn mâu tơring, pơlê kong krâm, pơlê kong kơdrâm lăm ngăn, pơkâ pro, mơjiâng mâu tíu, kơpong kơdê, chêh, siê mơnăn tơku\m. Vâ pin châ ngăn kơtăng a tíu ki kơdê mơnăn, châ rak krúa kế kâ, hnối vâ rak krúa le\m tơnêi tơníu, hyôh kong prâi tâ tá a tíu ki mê.

*Vâ pêi tro hnoăng cheăng mơdât ‘na ôh tá rak krúa kế kâ, pôa hôm ai tối pơchân ki klâi?

Đăi tă Nguyễn Văn Minh: La ngiâ kố ah, ngin kô ai hla mơ-éa pơtroh ăm kăn pơkuâ ko\ng an kong pơlê [ă pâ thế khu râ pơkuâ cheăng kô hơ’lêh, ‘mâi ‘mêng  mâu tơdroăng pơkâ dêi kong pơlê, mâu tơdroăng pơkâ dêi Chin phuh, vâ gá tro [ă tơdroăng pơkâ pơxâu phâk ki nếo. Ki ăm hlo a kố, tơdjâk troh kế tơmeăm kâ mê hên khu mơdr tơvât mâu trếo pơkeăng ki ôh tá chiâng phêp vâ tơvât tung kế kâ, mơdrăn che#m mơnăn mơnôa. Tâng pro, ngin hiăng ai hlá mơ-éa vâ mơnhên, kố cho mâu trếo ki tro mơdât, ôh tá chiâng ăm rơvât [ă kế kâ mơnăn, la kơ koan ki lâi ah ki vâ thâ mơnhên ngăn re\ng tơdroăng kố, vâ ngin teăm châ pơxâu phâk tơdrêng, tơdroăng kố hâi ‘nâi nhên ti lâi. Pơtih, tung môi tíu păn mơnăn, ngin hiăng lăm ngăn tơdrêng, mê hiăng ‘nâi vâi ai rơvât trếo (Sal-bu-ta-mol) Salbutamol. La tâng ai tiah mê, thế ‘nâi xiâm gá vâ chêh pro hlá mơ-éa, rup xo kuăn mơnăn ki rêh mê. Kố cho tơdroăng ki pá khât. Mê thế pro tiah lâi vâ hơ’lêh mâu tơdroăng pơkâ tung luât păn mơnăn, vâ pin teăm châ ‘nâi tơdrêng a mê, xêt tơdrêng hlối, pin thế tah lôi mơnăn ki hiăng kâ kế ki ai trếo ‘mêi, mơni ga kô tơ’lêi tâ. 

            Êng: Hôm mơnê kơ pôa!

Gương prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng