VOV4.Sêdang - Tiu xêo, rêm hơnăm, lâp kong pơlê Dak Nông châ hlo tơ’nôm dâng lối 200 ngế kơ-o lo mơheăm ki nếo, tung mê, mơngế kơ-o êi sôu châ lối 55%. Tiu séa ngăn dêi kơvâ cheăng tiu xêo ngăn dâng 50% kơxo# ngế tro pơrea\ng kơ-o êi sôu. Xiâm kối xua kuăn pơlê tá hâi ‘nâi ple\ng ‘na pơrea\ng, [a\ hlối kơmêi, xâu vâi ki ê lơ dría, mê pro mâu ngế ki kơ-o ôh tá khên troh khăm pơlât a hngêi pơkeăng vâ pơlât. Tơdroăng kố xuân pro pá puât hên tung tơdroăng vâ séa ngăn xiâm kối chiâng pro pơrea\ng xông tâ tú tung pơlê pơla.

            {ok thái pơkeăng Trần Thị Vân Anh, kăn pơkuâ kơbong pơlât kơ-o lo mơheăm, Tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng pơlê pơla kong pơlê ăm ‘nâi: drêng tro pơrea\ng kơ-o lo mơheăm, ngế ki kơ-o lo mơheăm kal thế pơlât ton hâi [a\ tơtro mê nếo prêi le#m. Laga nôkố, xua ôh tá vâ tơmâng hbrâ mơdât pơrea\ng, mê hên ngế pơlât tá hâi prêi le#m khât mê ôh tá vâ pơlât xếo, pơlât ôh tá tro hâi khế pơkâ, ôu pơkeăng tá hâi tu\m, chiâng pro pơrea\ng rế râ ó. Kố xuân cho xiâm kối chiâng pro ai pơrea\ng hmâ ôu pơkeăng ôh tá kâi prêi, pro pá puât tung tơdroăng hbrâ mơdât pơrea\ng tung pơlê pơla. Ki má lối môi tiah nôkố, Tíu xiâm hiăng châ hlo 4 ngế kơ-o lo mơheăm hiăng râ ó, hmâ vâ ôu pơkeăng ôh tá kâi prêi xếo a tơring }ư Jut, Dak Glong [a\ pơlê kong krâm Gia Nghĩa. Pak^ng mê, kơxo# mơngế ki kơ-o lo mơheăm châ pơlât prêi rêm hơnăm xuân tá hâi hên, bu 80%. Pak^ng mê, rơtế [a\ tơdroăng hên ngế tro pơrea\ng HIV, mê kơxo# mơngế tro pơrea\ng HIV [a\ kơ-o lo mơheăm rế hía rế hên.

            Tơdroăng hbrâ mơdât pơrea\ng kơ-o lo mơheăm xuân trâm hên pá puât, xuân xua u ối hên ngế pơrah [a\ mơngế ki kơ-o lo mơheăm a kong pơlê Dak Nông. Ki má lối môi tiah jâ Phượng, ối a tôh 10, bêng Nghĩa Thành, pơlê kong krâm Gia Nghiã. Mơhé hiăng 74 hơnăm [a\ ai troh 3 ngế kuăn, laga kơ-o lo mơheăm, mê jâ rêh ối môi ngế xêh, kuăn muăn cháu chái xâu lơ tâ tú pơrea\ng, xua mê ôh tá ai kơbố tơmâng, rak ngăn. Xua ôh tá ai kơbố rak ngăn, xua mê jâ Phượng pơrea\ng rế hía thăm rế râ, mê nôkố đi đo pơlât.

            Xuân xua ho\ng tơdroăng ôh tá hlê ple\ng tơtro ‘na hbrâ mơdât pơrea\ng kơ-o lo mơheăm, xua mê kuăn pơlê ôh tá vâ tơmâng, ôh tá séa ngăn mơheăm, pơlât. Hơnăm 2014, lâp kong pơlê bu ai lối 3 rơpâu tung kơxo# 4 rơpâu 500 ngế nhôm tro tâ pơrea\ng kơ-o lo mơheăm, veăng lăm séa ngăn mơheăm, châ 70,6%. Kố xuân cho xiâm kối pro rêm hơnăm tung kong pơlê ai tơ’nôm mơngế tro tâ pơrea\ng kơ-o lo mơheăm ki nếo. Ki má lối môi tiah tơring }ư Jut, 3 khế apoăng hơnăm kố hiăng châ hlo nếo 17 ngế kơ-o lo mơheăm nếo; tơring Krông Nô châ hlo 10 ngế, tơring Dak Mil ai 9 ngế.

            Pak^ng mê, tơdroăng hbrâ mơdât pơrea\ng trâm hên pá puât, xua: ivá mâu kăn [o# ki pơkuâ ôh tá rơkê môi tiah dêi rơpó, tơdjâk tung tơdroăng pơkuâ, pơlât mơngế tro tâ pơrea\ng; kăn [o# pơkuâ râ cheăm đi đo hơ’lêh ngế; tơdroăng tơru\m pơla khu ngế ki pơlât pơrea\ng HIV [a\ kơ-o lo mơheăm tá hâi tơtro, chiâng ai kơxo# mơngế tro tâ pơrea\ng rế hía rế hên.

            Tiu poâ Trần Bình Minh, kăn pơkuâ Tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng kơ-o lo mơheăm pơlê pơla kong pơlê tối, vâ teăm re#ng châ hlo [a\ ‘nâi mâu ngế ki kơ-o lo mơheăm nếo xuân môi tiah vâ hbrâ mơdât, mê cho kal ai pơlê pơla veăng kum, tơbleăng tối. Peăng kơvâ ngăn pơkeăng [a\ khăm pơlât kô pơtối pêi pro mâu túa ki tơtro, ki má lối cho tơtro\ng troh tơdroăng pơtâng tối hbrâ mơdât pơrea\ng kơ-o lo mơheăm. Rêm hơnăm, kơvâ xuân thăm tơbleăng túa hbrâ mơdât pơrea\ng a râ kong pơlê, tơring, cheăm vâ mơhnhôk pơlê pơla ai hnoăng tơbleăng hbrâ mơdât kơ-o lo mơheăm tiu pơkâ  dêi tơnêi têa cho hbrâ mơdât pơrea\ng kơ-o lo mơheăm. Laga, peăng pơlê pơla, kuăn pơlê xuân kal hlê ple\ng, ôh tá pơrah [a\ mơngế ki kơ-o lo mơheăm, kal veăng to\ng mơngế ki kơ-o lo mơheăm tung pơlât. Mâu kong pơlê kal tơtro\ng tâ mê nếo troh tơdroăng ki châ hlo, ‘nâi mâu ngế ki kơ-o lo mơheăm vâ hbrâ mơdât pơrea\ng xông tâ tú, chiâng ai tơdroăng ôu pơkeăng laga pơrea\ng kơ-o lo mơheăm ôh tá kâi prêi le#m.

            Hôm! Nôkố vâ kuăn pơlê [a\ pú hmâ ‘nâi tơ’nôm ‘na tơdroăng ki tơ’lêi tro tâ pơrea\ng [a\ túa hbrâ mơdât pơrea\ng, môi tiah hiăng tơbleăng a poăng ai, ngế chêh hlá tơbeăng chêh ‘na tơdroăng Ivá [a\ rêh kâ ối ai tơpui tơno [a\ [ok thái pơkeăng Trần Bình Minh, kăn pơkuâ tíu xiâm hbrâ mơdât pơrea\ng pơlê pơla kong pơlê Dak Nông tối ‘na tơdroăng kố. Pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng!

-Ô [ok thái pơkeăng, tơdroăng dêi pơreăng kơ-o lo mơheăm gá tâ tú môi tiah lâi tung kong pơlê Dak Nông a mâu hơnăm hiăng hluâ?

{ok thái pơkeăng Trần Bình Minh: Dak Nông cho kong pơlê ối kơpong kong ngo, mâu tơring, cheăm xuân ai pơreăng kơ-o lo mơheăm [ă kơxo# mơngế kơ-o lo mơheăm ki râ ai 60 ngế tung kơxo# mơngế kơ-o lo mơheăm100 ngế. Khăm ngăn têa kơhêa hlo ai pơreăng pro kơ-o lo mơheăm ối tung kơhêa, ai tơ’nôm ai 30 ngế ki tâ tú tung 100 ngế. Rêm hơnăm châ ‘nâi ai 300 ngế tâ tú pơreăng môi tiah dêi pó, ôh tá tơku\m a kơpong ki lâi  [ă hía hé.

-Pôa ăm ‘nâi mâu tơdroăng ki xiâm khoh pro ai pơreăng kơ o lo mơheăm?

{ok thái pơkeăng Trần Bình Minh: Dak Nông cho kong pơlê nếo mơjiâng, ối kơtiê, hên hdrông kuăn ngo, hlê ple\ng dêi kuăn pơlê ‘na hbrâ mơdât pơreăng hâi teăm rơkê khât. Pak^ng mê nếo, tơdroăng rêh ối pá puât ‘na rak vế dêi châ chân tá hâi krúa, cho môi tung mâu tơdroăng ki xiâm pro pơreăng kơ-o lo mơheăm thăm rế tâ tú. Pak^ng mê, cho kong pơlê ki ai hên kuăn pơlê ing ê mot rêh ối hmâng vâ, ôh tá tơtro pơla tơdroăng ki rêh ối [ă kong kế, mâu ki ‘nâ tung châ hiăng ai pơreăng lo ing tíu ê djâ ‘mot a kố xuân hên. {ă tơrêm ngế, xua tá hâi hlê ple\ng, mê tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng hâi tơ-[rê, pêi pro ôh tá tro tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng, ôh tá kâ trếo kơhiâm vâ ăm dêi ivá mo le#m, [ă nôu pâ hâi teăm pâk pơkeăng mơdât pơreăng ăm kuăn ‘ne\ng, ‘nâ pâk la ôh tá tro [ă hên tơdroăng ki ê, cho ki xiâm pro pơreăng rế xông tâ tú.

-Dak Nông hiăng mơ-eăm pro mâu tơdroăng klâi ‘na hbrâ mơdât pơreăng kơ o lo mơheăm [ă kơnôm ing mê tơdroăng hlê ple\ng dêi kuăn pơlê hiăng châ mơdêk ti lâi?

{ok thái pơkeăng Trần Bình Minh: Tung mâu hơnăm hiăng hluâ, tơdroăng hbrâ mơdât kơ-o lo mơheăm, [ă tơdroăng tối tơbleăng tung hla tơbeăng, rơ’jiu, pa-nô, mơ’no tơdrêng, tơbleăng tung hngêi trung, tơbleăng ăm kuăn pơlê [ă hía hé [ă mâu ngế cheăng ngăn pơkeăng xuân ai hnoăng cheăng pêi hbrâ mơdât. Kong pơlê thăm ăm  tơ’nôm mâu kăn [o# cheăng pơkuâ hnê tá troh a cheăm bêng, mê tơdroăng hnê hbrâ mơdât kơ-o lo mơheăm tơtro, teăm pơlât. Xua mê, troh nôkố, mơhé hlê ple\ng ‘na hbrâ mơdât tung kuăn pơkê, kơpong hdrông kuăn ngo hâi teăm hên la xuân hiăng hlo hơ’lêh iâ.

-Ô [ok thái pơkeăng, drêng tro kơ-o lo mơheăm, mơngế ki kơ o lo mơheăm mê [ă kuăn pơlê thế pro ki klâi?

{ok thái pơkeăng Trần Bình Minh: {ă mâu ngế ki tro châi tamo [ă mâu tơdroăng châi re\ng châ ‘nâi môi tiah: kơ-o lo têa kơheâ, lơ châi rơtá nuih, lơ rế hrế châ, lơ tơngê i-iâ a kơxê, lơ ôh tá lo\n kâ hmê, rơlâi rơlo [ă hía hé, mê thế lăm troh a hngêi pơkeăng ki achê vâ khăm pơlât [ă hía hé. Ngế ki kơ-o mê klêi khăm pơlât vêh a pơlê pơlât, ôh tá êa klâ ối phá xêh. La xuân kal ai troăng rơhlâ hbrâ ví tâ tú a nho\ng o tung rơpo\ng hngêi lơ kuăn pơlê [ă hía hé, [ă tơdroăng pêi pro môi tiah pêi pro tro tơdroăng pơlât dêi thái pơkeăng tiô tơdroăng pơkâ. Tơdroăng kơ o lo têa kơ hêa thế tơniăn tro tiô pơkâ pêi krúa. ‘Na peăng rơpo\ng hngêi thế hbrâ ví môi tiah mơdêk ivá mo le#m ăm tơná vâ ai ivá kâi tơplâ mơdât [ă pơreăng, pêi tro tơdroăng pâk pơkeăng mơdât pơreăng ăm vâi ‘ne\ng [ă thế ngế ki mê pơlât tro tiô tơdroăng [ok thái hnê, vâ mơdât tâ tú.

-Hôm mơnê kơ [ok thái pơkeăng!

Gương prế A Sa Ly tơplôu