Tung ƀăng chiâk kơphế kân châ 8 sao tung pơla hiăng krí, a pơlê Ia Gri, cheăm Biển Hồ, kong pơlê Gia Lai, toăng hngêi ki nếo pro klêi dêi rơpŏng ngoh Dim lêm dêi tôl mơngiơk prâp, trêi lêk gât men, péa pro ƀă nhôm, tâ nhĕng ki lĕm. Ngoh Dim phiu ro ăm ‘nâi, khế hơnăm hluăn ing kơtiê dêi ngoh bu nếo pơxiâm sap ing hơnăm 2021, drêng châ mung 80 rơtuh liăn vâ pêt 900 xiâm kơphế. Kơphế pơklêp tơkâng ki lĕm mê troh hơnăm 2023 ngoh hiăng châ krí dêi apoăng. Hơnăm 2024 kơphế hiăng krí khât, yă kơphế tâk lối hrĭng rơtuh liăn rêm tâ̆n, mê châ xo liăn dêi rơpŏng xuân pơhlêh ing mê, hiăng châ pro hngêi. Ngăn kơdrum kơphế plâi kơtóu lĕm, tê châ yă  kơnâ, ngoh Dim tối.

“Hơnăm kố ah kơphế mơni krí kô châ hên tâ sap ing 200 – 250 rơtuh liăn. Drêng châ liăn ƀă mơdrếo chĕn a hơnăm la ngiâ, púi rơhêng vâ kân má môi dêi rơpŏng cho pơtối châ mung ƀă kơlo liăn ing hên tâ sap ing 100 – 150 rơtuh. Liăn ki kố pơtối vâ xúa roê phon rak ngăn kơphế, mê ki u ối roê péa to ro kŭn vâ păn pêi châ liăn tơ’nôm xuân môi tiah vâ xo êak, choi ăm hdrê pêt”.

Ôh ti xê to rơpŏng ngoh Dim, lối chât rơpŏng xơpá ki ê a pơlê Ia Gri, cheăm Biển Hồ xuân châ mung liăn ing hngêi rak liăn tŏng gum rêh ối pơlê pơla. Rơpŏng ngoh A Yĩu (hdroâng Jarai) mung 80 rơtuh a hơnăm 2022, troh nôkố hiăng ai tŭm liăn vâ pro hngêi nếo. Ngoh A Yĩu ăm ‘nâi.

“Á mung liăn cho vâ pêt kơphế, drêng troh rơnó krí mê tê hlối vâ xo liăn roê ro. Nôkố ro hiăng ai kuăn châ 3 to, tâi tâng chiâng ai 5 to ro, ki kơnâ lối 100 rơtuh. Kơphế hiăng pêt châ 1.000 xiâm a ƀăng tơnêi cho 1 ha, rêm hơnăm krí xo châ lối 2 tâ̆n kloăng. Tâi tâng kơxô̆ liăn châ xo dêi rơpŏng rêm hơnăm dâng 280 – 300 rơtuh liăn. Rơpŏng hiăng hluăn ing kơtiê, tâi tâng pơrá cho kơnôm ing kơxô̆ liăn mung sap ing Hngêi rak liăn tŏng gum rêh ối pơlê pơla ăm mung”.

Cheăm Biển Hồ klêi kơ’nâi ‘mot tơkŭm ai vâ chê 49.900 pơ’leăng mâ mơngế ƀă dâng 10 rơpâu rơpŏng kuăn pơlê, tung mê lối 49% cho hdroâng kuăn ngo. Cheăm nôkố ối 216 rơpŏng kơtiê ƀă 805 rơpŏng vâ chê kơtiê, châ 8,7%. Pôa Đặng Khánh Hòa, phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm ăm ‘nâi, kơxô̆ liăn mung kố cho ivá mơdêk gum mâu rơpŏng hluăn ing kơtiê. Kơnôm ing rơkê xúa liăn mung tung tơdroăng ki păn ro, pêt mâu hdrê loăng, rêm hơnăm cheăm ai lối chât rơpŏng hiăng mơeăm hluăn ing kơtiê xơpá, tơdroăng rêh kâ ối chía vâ niân, châ pro hngêi lĕm ƀă păn roăng kuăn hriâm tâp troh tui lui. Pôa Đặng Khánh Hòa tối rơdêi, tâng thăm mơnhông kơxô̆ liăn mung kố, cheăng kơdroh kơtiê a cheăm mơni kô rĕng klêi tiô tơdroăng mơ’no:

“Tung hơnăm kố Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê pơcháu ăm Vi ƀan hnê ngăn cheăm Biển Hồ athế kơdroh 69 rơpŏng kơtiê. Pakĭng mâu tơdroăng kơjo gum ki ê ăm cheăm ‘na kơdroh kơtiê, ngin ối pơkâ thế Ƀơrô cheăng Hngêi rak liăn tŏng gum rêh ối pơlê pơla ki ai tíu pêi cheăng a Pleiku tâk tơ’nôm kơxô̆ liăn ăm cheăm mung vâ cheăm pêi pro châ tơƀrê luâ pơcháu dêi kong pơlê tung hơnăm 2025 ƀă mâu hơnăm ki pơtối”.

Riân troh nôkố, tâi tâng kơxô̆ liăn chĕn ăm mung kơpong hdroâng kuăn ngo a Gia Lai châ 2.763 rơtal, ƀă 63.219 rơpŏng mung, châ 24,5% kơxô̆ tơmối mung liăn a Hngêi rak liăn tŏng gum rêh ối pơlê pơla kong pơlê. Mâu tơdroăng ki ai khât ƀă pêi pro châ tiô tơdroăng púi vâ dêi kuăn pơlê a rêm to cheăm. Jâ Huỳnh Thị Trà Quế, Kăn pơkuâ Ƀơrô cheăng Hngêi rak liăn tŏng gum rêh ối pơlê pơla  tíu pêi cheăng a Pleiku, tối vâ tơdroăng ki ăm mung liăn châ tơƀrê kuăn pơlê xúa liăn mung tro pơkâ, Hngêi rak liăn dế tơrŭm ƀă kăn pơkuâ cheăm bêng ƀă mâu tôh mung liăn tơbleăng pêi hên troăng hơlâ pêi pro ai pơxúa vâ tŏng gum vâi krâ kuăn pơlê. Jâ Huỳnh Thị Trà Quế tối:

“Hdrối vâ mung liăn, a mâu thôn, pơlê lơ tôh kơphô̆ Hngêi rak liăn tơrŭm ƀă kăn pơkuâ cheăm bêng mơjiâng tôh mung liăn. Klêi mê, ki apoăng athế séa ngăn tro ngế ki vâ châ gum ƀă ki pơtối nếo kĭ ăm mung. Klêi kơ’nâi mung, mâu ngế cheăng tung hô̆i đoàn theh, tôh mung liăn, lăm ngăn, séa ngăn vâ kuăn pơlê xúa kơxô̆ liăn mung tro tơdroăng, tơƀrê tung păn ro, pêt hdrê loăng mơ-eăm hluăn ing kơtiê”.

Kơxô̆ liăn mung ing troăng hơlâ tŏng gum rêh ối pơlê pơla hiăng rơtế prôk ƀă tơdroăng kơdroh kơtiê sap ing lối chât hơnăm hdrối ki kơlo liăn mung ôh tá pơtê châ pro pơhôi, pêi châ tiô tơdroăng púi vâ mơnhông a mâu kơpong xơpá. Mot tung hneăng 2025 – 2030, mâu kong pơlê pơrá pơkâ vâ ôh tá ai xếo rơpŏng kơtiê, mê tơdroăng mơnhên kơlo hâi khế mung nếo tơtro vâ kuăn pơlê chiâng vâ pơhlêh xúa mâu kế tơmeăm pêt, mơdêk ki rơkê ‘na liăn ngân, gá kô rế ai pơxúa ivá mơnhông. Ƀă kuăn pơlê kơpong hngế hngo, kơpong hdroâng kuăn ngo kong pơlê Gia Lai, kố rế cho ivá ki ôh tá chiâng lôi tung tơdroăng ki vâ hluăn ing kơtiê, mơ-eăm pro kro mơdrŏng.