Tiô tơdroăng tơbleăng a rôh hôp, sap ing Pơkâ pêt loăng ôh tá hía kong (EUDR) dêi Khu tơrŭm châu Âu châ xêt khât, kơvâ loăng Việt Nam ối tung môi tơdroăng pơkâ thế cho pơklât: Tơmeăm loăng tê ngi kong têa ê athế châ mơnhên ôh tá pro hía kong klêi kơ’nâi hâi 31/12/2020, pêi pro tiô luât ƀă ai tíu pơkâ mơ’no xiâm kối tơdrăng troh a tíu pêt kong. Pơkâ kố châ xêt sap ing khế 6/2023, ƀă kô pơklât xúa ƀă khu mơdró kâ ki kân a mơ’nui khế 12/2025, khu mơdró kâ krâ kơvâ ƀă kŭn cho a mơ’nui khế 6/2026.

Ƀă ƀăng tơnêi lối 4,7 ha kong loăng pêt , Việt Nam nếo bu ai 680 rơpâu ha kong pêt châ hbru ăm chưng chih pơkuâ ngăn krá ton, châ vâ chê 15%. Tung pơla mê, lối 90% ƀăng tơnêi kong loăng pêt cho ối tung tơdroăng pơkuâ ngăn dêi mâu rơpŏng ki pêt ‘ngré pêt iâ êt. Vâi dế trâm tơdroăng pá ‘na liăn ƀă kih thuât drêng pơhlêh sap ing pêt kong ki tiah hmâ chiâng pêt loăng ki ton hơnăm, hơnăm châ keo xo gá ton. Tơpui tơno a rôh hôp, pôa Đặng Văn Ba, môi ngế kuăn pơlê ki ai 5 ha loăng keo lai a Gia Lai, tối ki tôu tuăn ‘na liăn ngân ƀă kih thuât drêng pơhlêh pêt loăng tiô pơkâ ton hơnăm:

“Loăng pêt ton hơnăm mê kuăn pơlê tá hâi hmâ, rơhêng vâ châ tŏng gum tiâ mơnhên ing peăng ‘na luât cho môi, kih thuât pêt rak ngăn cho péa, mê cho tơdroăng pói vâ má môi dêi kuăn pơlê”.

Ki khât ăm hlo a Nam Trung Bộ ƀă Tây Nguyên tơdroăng pêt loăng ki ton hơnăm châ chưng chih dế chiâng tơdroăng ki ai hlâu. Gia Lai nôkố tâi tâng ƀăng tơnêi pêt kong tâk troh 650 rơpâu ha (tung mê kong loaeng pêt cho 171 rơpâu ha), cho môi tơdroăng pơtih ki nhên. Pôa Nguyễn Văn Hoan, Phŏ kăn pơkuâ Khu ngăn chiâk deăng ƀă Kong prâi kong pơlê Gia Lai, ăm ‘nâi tung lâp kong pơlê nếo bu ai lối 12 rơpâu ha kong châ hbru mâu chưng chih kong têa ê. Kơxô̆ ki kố cho iâ tâng vâ pơchông ƀă tâi tâng ƀăng tơnêi kong loăng pêt, ăm hlo tơnêi tơníu pêt kong chưng chih krá ton ối kân rơdâ. Pôa Hoan tối rơdêi:

“Ngin ai túa tơmiât vâ pơhlêh pêt kong ki iâ hơnăm chiâng pêt kong ki ton hơnăm, ƀă ƀăng tơnêi ki tá hâi pêt kơpong ngin pro tơ’lêi hlâu ăm khu mơdró kâ châ mung tơnêi vâ pêt kong a ƀăng tơnêi ki chúa lôi tê kơtê vâ châ tiô pơkâ pêt kong. Pá tung tơdroăng ki pơhlêh mê cho pêt loăng ton hơnăm mê tơdjâk troh hneăng pêt tê athế ton, athế ai liăn xúa tung pơla ton hơnăm”.

Sap ing xơpá ki châ hlo mê, a rôh hôp, mâu kăn hiăng mơ’no tối troăng hơlâ ki kal cho thăm mơnhông tơrŭm “pŭn khu” (Tơnêi têa, khu hriăn plĕng ‘na khoa hok, khu mơdró kâ, khu pêt loăng) ƀă tŏng gum liăn chưng chih ăm kuăn pơlê, po lâm hnê hriâm kih thuât pêt rak ngăn, tơdrêng amê hlối mơhnhôk tơlo liăn ing kong têa ê vâ rĕng po rơdâ ƀăng tơnêi pêt kong ton hơnăm châ tiô chưng chih pơkâ.

Peăng Tíu xiâm Hnê mơhnhôk pêi chiâk Tơnêi têa, pôa Hoàng Văn Hồng, phŏ kăn pơkuâ Tíu xiâm, tối rơdêi: Pêt kong ton hơnăm tro ƀă chưng chih krá tơniăn ton ôh ti xê to liăn ngân mê ối cho tơdroăng kal pơkâ tíu ối dêi kơvâ pêt kong Việt Nam a kong têa ê. Kố cho troăng prôk ki ôh tá ai má péa vâ tơmeăm pro ƀă loăng Việt Nam păng ‘nâng châ tơdah xo “mơéa ăm phêp prôk troăng” châ mot trâu rơdâ tung kơchô tê mơdró mâu kong têa ki xơpá, tơmiât troh môi tơnêi têa pêt loăng rơkê plĕng ƀă krá tơniăn.

“Nôkố lâp plâi tơnêi pơkuâ ngăn kơtăng khât, vâ ăm châ loăng kân châ keo xo sap ing kong loăng pêt, pôi tá ko ‘nhiê kong ki chiâng xêh ƀă kong rak kơnhŏng têa, ai mơéa mơnhên xiâm kối loăng ƀă ôh tá tơdjâk troh kong prâi. Tâng xúa tŭm pơkâ châ hbru ăm chưng chih cho môi rôh tơ’lêi kân vâ Việt Nam vâ châ tê tơmeăm loăng ngi kong têa ê, malối cho EU, tâng châ EU ăm mê mơéa ki prôk troăng vâ ăm tơmeăm loăng kố châ tê tung chô mơdró kong têa ki ê tung lâp plâi tơnêi”.