VOV4.Sêdang - Ki hên mơngế tro tâ pơrea\ng MERS-CoV cho tâ pơrea\ng troăng hiêm, mê cho: tô lối 38 đo# C, kơ-o [a\ ôh tá kâi hiêm [a\ hía hé.

Pơrea\ng troăng hiâm a Trung Đông (inâi kong têa Ăng-glê cho: (Mil-lis Res-phai-ơ-thô-ri Sin-drom) Middle East Respiratory Syndrome, chêh ‘nâng ‘nâi cho MERS). Kố cho pơrea\ng troăng hiâm xua Corona Virus (chêh ‘nâng ‘nâi cho CoV) pro. Xua mê, pơrea\ng kố tối châng ‘nâi cho MERS – CoV.

            Drêng tro tâ pơrea\ng MERS – CoV, ki hên mâu ngế ki tro pơrea\ng kố cho troăng hiâm, mê cho: tơngê ki tô tung châ lối 38 đo# C, kơ-o, ôh tá kâi hiêm. Laga, xuân ai ngế tro pơrea\ng MERS – CoV, laga klêi kơ’nâi séa ngăn ôh tá hlo tro ki tâ pơrea\ng.

            MERS – CoV kô chiâng tâ tú ing mơngế ki kố troh ngế ki tá tâng ối achê dêi rơpó tâng tro têa kơhêa. Tơdroăng tâ tú troh mâu [ok thái pơkeăng hiăng châ hlo a mâu [ok thái ki pơlât mơngế tro tâ pơrea\ng kố a Saudi Arabia, Jordan.

            Xua tro tâ pơrea\ng kô ôh tá kâi hiâm, mê rêm ngế kal troh khăm pơlât a hngêi pơkeăng tâng môi tiah kơ’nâi kố:

            -Mơngế ki tơ’lêi tâ tú tiô troăng hiâm, tơngê châ tô lối 38 đo# C, kơ-o.

            -Nhôm tâ pơrea\ng troăng sôu.

            -Hdrối mê ai lăm a kong têa Hàn Quốc, kơpong chuăn têa kơx^ Arabia tâng ôh mâu kong têa ki achê mê tung pơla 14 hâi.

            Sap mơngế ki ku\n troh mâu ngế kân kô tơ’lêi tro tâ pơrea\ng MERS – CoV. Laga tiô mơnhên mâu ngế ki tro pơrea\ng cho mơngế krâ, kơnốu; mâu ngế ki tro pơrea\ng pơlât [a\ pơkeăng ôh tá kâi prêi xếo kô tơ’lêi tâ hên tâ.

            ‘Na túa hbrâ mơdât:

            Nôkố, tá hâi pơkeăng vâ pơlât prêi [a\ vaccine hbrâ mơdât pơrea\ng MERS – CoV. Mâu túa pơlât nôkố cho pơlât môi tiah pơrea\ng troăng hiâm [a\ đi đo pơlât. Vâ ví tro tâ pơrea\ng MERS – CoV, rêm ngế thế kơdroh tơdroăng lăm troh mâu kong têa dế ai pơrea\ng xông tâ tú a kơpong Hàn Quốc [a\ Trung Đông tâng ôh tá ai tơdroăng kal.

            -Mơgrúa dêi châ chăn, xếo ko\ng đi đo [a\ kơ[o\ng, lơ [a\ têa pơkeăng.

            -Kal pâng kluôp ngiâ [a\ pâng môh tâng kơ-o, lơ drêng kơchêi, tơtro má môi thế pâng ngiâ [a\ ki pâng ngiâ ki pro [a\ ché vâ kơdroh pơrea\ng troăng hiâm xông tâ tú.

            -Mâ tá ối achê mâu ngế ki tro tâ pơrea\ng troăng hiâm ki ôh tá kâi prêi le\m xếo; drêng kal vâ châ trâm ngăn mâu ngế ki tro tâ pơrea\ng thế pâng ngiâ, pâng môh cho kế ki pâng dêi hngêi pơkeăng tê [a\ ối hơngế kơtăn mơngế ki tro tâ pơrea\ng.

            -Đi đo mơgrúa mâu kế tơmeăm ki vâ xúa môi tiah: kế tơmeăm khoăng xah hêi, péa hngêi, ko\ng râng kế tơmeăm khoăng [a\ hía hé.

            -Mâu ngế ki lo ing mâu kong têa kơpong Trung Đông, tung pơla 14 hâi tâng nhôm dêi tơná tro tâ pơrea\ng troăng hiâm, môi tiah tơngê tô lối 38 đo# C, kơ-o, ôh tá kâi hiâm lơ ai drêng ối achê mơngế ki tro tâ pơrea\ng, kal troh khăm pơlât a hngêi pơkeăng ki achê má môi vâ châ mâu [ok thái pơkeăng hnê mơhno, séa ngăn mơheăm hôm tro tâ pơrea\ng MERS – CoV lơ ôh.

Ô vâi krâ nho\ng [a\ pú hmâ! Vâ pó vâi krâ nho\ng o hlê ple\ng hên tâ ‘na pơrea\ng nu\m lo nheăn [a\ ai túa hbrâ mơdât pơrea\ng châ tơ-[rê, pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ rơtế tơmâng ngế chêh hlá tơbeăng ai kơ-êng [ok thái pơkeăng Nguyễn Chí Huân, kăn pho\ pơkuâ kơbong pơlât tơngê – plâi nuih – hngêi pơkeăng kân kong pơlê Dak Lak.

* Ing tơdroăng cheăng khăm pơlât, [ok thái pơkeăng ăm ‘nâi kơlo [ă ki rơ-iô pro ing tơdroăng châi nu\m nheăn pro gá ti lâi?

{ok thái pơkeăng Phạm Chí Huân: Nu\m nheăn cho tơdroăng châi ki rế hlo rế hên, malối a mâu kong têa dế mơnhông mơdêk, a Dak Lak mơni ai dâng 5 troh 10% kuăn pơlê nu\m nheăn. Tơdroăng châi nu\m nheăn ăm hlo tơdroăng châi ‘na plâi nuih, mê kơvâ pơlât plâi nuih ngin tơdah pơlât mâu ki châi plâi nuih tơdjâk troh nu\m nheăn. Hên ngế troh a hngêi pơkeăng pơlât xua châi plâi nuih môi tiah ôh tá ai tu\m mơheăm a plâi nuih, kơtêi kơtâo têi, hâ rơtá nuih, mơheăm tơku\m a plâi nuih, drêng mê nếo ‘nâi dêi tơná ai tơdroăng châi nu\m nheăn há. Tiah mê tơkéa vâ tối drêng châ ‘nâi nu\m nheăn hiăng ai tơdế kơxo# mơngế hiăng ai hdrối ‘na nu\m nheăn. Xua mê, tơdroăng vâ châ ‘nâi nu\m nheăn ing tơdroăng séa ngăn a kuăn pơlê cho kal khât?

* Mâu ngế ki lâi thế séa ngăn tơdroăng châi nu\m nheăn ô [ok thái pơkeăng?

  {ok thái pơkeăng Phạm  Chí Huân: Mâu ngế ki tơ’lêi tro nu\m nheăn mê thế lăm séa ngăn tơná vâ ‘nâi ‘na nu\m nheăn, pôi thế tơkôm drêng hiăng tâ tơná lo nu\m hên, khúa krôk, rơhêng kâ xik, kâ kế ngeăm, châ hiâ drêng mê xik tung mơheăm hiăng hên, hên lối râ mê khoh chiâng ai mâu tơdroăng môi tiah mê. Vâ re\ng châ ‘nâi châi nu\m nheăn mê mâu ki dâng 30 hơnăm, mâu ki châ lối piê, kơtêi kơtâo têi, vâi kơdrâi dế mơ eâ lối kân, mâu ki ai rơmâ tung mơheăm, kâ nha#u lối hên thế ăm khăm ngăn vâ ‘nâi dêi tơná hôm nu\m nheăn.

*Drêng hiăng ‘nâi nu\m nheăn, ngế ki nu\m nheăn mê thế pêi pro mâu tơdroăng klâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Phạm  Chí Huân: Drêng châ ‘nâi hiăng nu\m nheăn, thế lăm khăm a [ok thái pơkeăng cheăng ‘na kơvâ pơlât tơdroăng châi ki mê vâ châ [ok thái pơkeăng hnê túa pơlât, hnê tơdroăng kâ ôu, pơtâp ivá [ă ôu pơkeăng. Tâng ôh tá ai môi tung 3 tơdroăng mê, ah pơlât ôh tá kâi prêi. Rêm hơnăm thế lăm khăm ngăn vâ ‘nâi tơdroăng châi nu\m nheăn hôm pro mâ tiah lâi, khăm ngăn kơkốu ‘na mâu troăng mơheăm, mâu kơxo# tung châ mơtiah hôm ai têa rơmâ tung mơheăm, acid uric [ă hên tơdroăng ki ê, mâu tơdroăng châi mê thế khăm ngăn đi đo, ki iâ gá môi hdrôh tung môi hơnăm.

* Vâ hbrâ mơdât nu\m nheăn, thế pêi pro mâu tơdroăng klâi ô [ok thái pơkeăng?

{ok thái pơkeăng Phạm  Chí Huân: Vâ hbrâ ví nu\m nheăn má môi cho ‘na kâ ôu, thế kâ ôu rêm hâi, kâ ôu tro tơdroăng, tro chôu, pôi tá kâ ôu hên luâ râ, malối cho mâu ki hmâ kâ nhâ#u, calo mot tung châ lối hên, tung drôu ki ôu xuân tơdjâk troh piê klêa pro mơdât insulin [ă chiâng ai tơdroăng châi nu\m nheăn. Má péa cho tơdroăng rêh ối, thế kơhnâ pơtâp ivá ki iâ gá 30 phut, malối mâu ngế hiăng hên hơnăm [ă mơ’nui thế rếh ối hơniâp ro.

* Hôm mơnê [ok thái pơkeăng!

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât.