Ki mơhno ăm hlo tơdroăng ki cheăng kâ ki hôm tung hơnăm 2016 mê cho tơdroăng pêi cheăng kâ ki kân hiăng krá tơniăn, ki hơ’lêh kân hiăng châ tơniăn há. Chin phuh hiăng tơku\m hnê tối, pơkuâ djâ tơtro, tơru\m cheăng krá tơniăn pơla tơdroăng ‘no liăn ngân [ă troăng hơlâ ki ê vâ mơdât tơdroăng ki liăn ngân ôh tá kơnâ, tơniăn tơdroăng pêi cheăng kâ kân [ă thăm mơnhông tung pêi lo liăn ngân. Ki rơhêng vâ tối hiăng tơkâ hluâ mâu tơdroăng ki mơ’no liăn ngân luâ tơdroăng, ai hên kong pơlê, pơlê kong kân, hên khu râ hiăng hơ’lêh nếo rơdêi păng ‘nâng. Loi tơngah păng ‘nâng tung pơlê pơla, thăm rế châ mơdêk.

Hnoăng cheăng dêi Chin phuh ki rơkê

Môi tung mâu tơdroăng ki kal [ă xuân cho ôh tá la lâi kâi piu tung pêi cheăng kâ hơnăm 2016 mê cho tơku\m po mâu tơdroăng cheăng ki vâ kơdroh tah lôi xơpá ăm khu mơdró kâ tung pêi chiâk pêi deăng [ă tê mơdró, thăm mơnhông ‘na tơdroăng pêi cheăng kâ. Klêi kơ’nâi Chin phuh nếo châ mơjiâng hiăng ai pơkâ  troăng hơlâ ki cheăng to ‘na hlá mơ-éa pơtroh ăm Chin phuh vâ khoh ai troăng hơlâ ki nếo, kum ăm pơlê pơla. Hơnăm 2016 hiăng mot tung hnoăng pêi cheăng kâ kân roh nah dêi Việt nam xuân môi tiah hơnăm ki apoăng hiăng châ chiâng pêi pro hên ki hơ’lêh tung tê modró kâ, ai 110 rơpâu 100 khu mơdró kâ châ mơjiâng, tâk 16,2% tâng vâ pơchông ngăn [ă roh kố dêi hơnăm nah.

Maluâ tơdroăng pêi lo liăn ngân GDP dêi hơnăm 2016 ôh tá hâi châ pêi pro tro tiô tơdroăng ki hiăng pơkâ (6,7%), laga, mâu ngế ki hriăn rơkê ‘na tơdroăng cheăng kâ tung pơla cheăng kâ dêi lâp plâi tơnêi ôh tá tơniăn, tung tơnêi têa trâm hên pá puât xua kong prâi, tơnêi tíu, têa kơx^ ai hên tơdroăng ki ôh tá tơniăn mê tơdroăng pêi lo kế tơmeăm bu châ dâng 6,21% cho môi tơdroăng cheăng ki hiăng [lêi chiâng. Pôa Hà Quang Tuyến, Kăn pơkuâ ngăn ‘na liăn ngân dêi tơnêi têa, ối tung Khu xiâm riân ngăn tơmeăm khoăng tối ăm ‘nâi:

‘’Tung pơla tơdroăng ki tơchuôm dêi cheăng kâ hlo hiăng ai hên drăng ki bâ eăng. Ki má môi mê cho pêi cheăng pơtối châ tơtêk, mơhno tối tơdroăng ki kal klêi kơ’nâi pêi cheăng kâ dêi hneăng kơ’nâi tâk hên hluâ tâ heăng hdrối [ă hiăng ai tơdroăng ki hiăng châ tơtêk hên tung mâu khế mơ’nui hơnăm. Roh apoăng pêi cheăng kân pêi lo kế tơmeăm dêi Việt Nam hiăng châ tơtêk hên la ôh tá tơkôm to ‘na tơdroăng ki chiâ xo tơmeăm khoăng ki ai xêh tung kong kế. Mơ’no tê hên kế tơmeăm tơngi kong têa ê. Pơkuâ ngăn ‘na troăng hơlâ mơ’no liăn ngân [ă yă liăn hiăng ai hên túa ki tơtro [ă tơniăn. Xua ti mê, kơxo# liăn kong têa ê ki châ kơd^ng hiăng châ hên má môi tâng vâ riên ngăn sap ing nah troh nốkố tá hâi chói ai [ă hiăng châ mơdât tơdroăng ki yă liăn ôh tá kơnâ’’.

Che\n tơnêi têa lối hên khoh pá ‘na cheăng kâ

Pak^ng mâu tơdroăng ki bâ eăng, pêi cheăng kâ hơnăm 2016 xuân ối trâm hên tơdroăng pá puât, ối ‘ro, môi tiah tơdroăng pơkâ pêi pro mâu hnoăng cheăng, ‘no liăn ối hrá, ai mâu tơdroăng tơkêa bro xua liăn ki no tá hâi châ pơxúa klâi, [ă tơdroăng ki ối che\n mơjiâng mâu tơmeăm khoăng ối hên. Tơdroăng ki ‘mâi mơnhông pêi kâ dêi kơvâ cheăng, túa cheăng ối hrá, che\n ton hơnăm tá hâi ai troăng hơlâ vâ re\ng kum [ă mâu hngêi rak liăn kum ‘na tê mơdró kâ ối ‘ro [ă trâm hên tơdroăng pá puât, ki tơ-[rê tá hâi teăm hên. Pak^ng mê, che\n tơnêi têa rế hía rế tâk hên [ă mơni kô tâk hluâ tơdroăng pơcháu. Maluâ mơnhên tối Việt Nam hiăng kâi vâ chêl 100% kơxo# liăn che\n drêng tro hâi khế hơnăm pơkâ, la hên mâu ki hriăn ple\ng ’na cheăng kâ tô tuăn drêng mơdrếo liăn xiâm [ă liăn laih ga hiăng tâk hên. Pôa Bùi Ngọc Sơn, Kăn pho\ [ơrô cheăng kâ lâp plâi tơnêi, ối tung Khu xiâm ngăn ‘na pêi cheăng kâ [ă cheăng kal kí lâp plâi tơnêi tối ăm ‘nâi:

‘’Che\n tơnêi têa [ă che\n tá mâu kong têa ê dế hiăng vâ hên lâp lu [ă kơlo ki che\n hiăng tâk hên ó. Ki tô tuăn dế nốkố, ki pói tơngah tung mơnhông mơdêk pêi cheăng kâ pin tá hâi teăm hlo ai ki klâi vâ bâ eăng. Ki nhên ga, pin mung, che\n ối hên, tơdroăng ki ăm khu kăn pơkuâ tơnêi têa vâ châ mơdrếo liăn vâ tơvêh ăm kơxo# liăn che\n Chin phuh, tung kơxo# liăn dêi tơnêi têa riân troh hơnăm kơ’nâi ah mơni kô tâk troh 30% cho tơdroăng ki pơloăng kân. Hmếu pơ lôi tiah mê, châ pêi lo to lâi kơxo# liăn mê kô mơdrếo che\n i tâi, ôh tá ai liăn ki rơlối, lơ klêi lăm mung liăn klêi mê mơdrếo che\n hlối’’.

Tơngah tơniăn ‘na cheăng kâ hơnăm 2017

Hơnăm 2017, ki xiâm vâ pêi lo liăn ngân kế tơmeăm GDP dêi lâp tơnêi têa kho\m châ 6,7%, mê kơlo liăn ôh tá kơnâ hiăng chu kơdroh pá kơdâm 4% [ă kơxo# liăn ki vâ tơniăn ăm tơnêi têa [ă rêm mâu kong pơlê, pơlê kong kân. Mơnhên tối ‘na tơdroăng pói tơngah tung hơnăm 2017, mâu hriăn ple\ng ‘na cheăng kâ tối ăm ‘nâi, Việt Nam xuân ối tung tíu ki tơ’lêi hlâu kân má môi tâng vâ pơchông ngăn [ă hên mâu kong têa ki ê tung kơpong, tơdroăng cheăng kal kí, [ă pêi cheăng kâ krá tơniăn ton xuân hlâu tơniăn, a hên tơdroăng ki tơ’lê drêng ai khu kong têa ê ‘no liăn cheăng kâ. Pak^ng mê, tung hơnăm 2017, tơdroăng ăm mung liăn ngân vâ pêi cheăng kâ mơnhông mơdêk rêh ối kố châ thăm mơnhông hên ó tâ, xiâm kơxo# liăn ki ing kong têa ê mơ’no kum ăm tơnêi têa pin tiô tơdroăng tối hdrối kô tơniăn. Việt Nam mơ’no tê dêi kế tơmeăm xuân hiăng ai hên, châ tê hên lâp lu tung mâu kong têa vâi, kơxo# liăn pơtối châ to\ng kum hên ăm tung tơnêi têa, kô pơtối mơnhên păng ‘nâng [ă mâu tơdroăng tơkêa tiô túa ki hiăng tơhrâ tung tê mơdró kâ lơ hiăng k^ tơkêa [ă hên mâu kong têa ê ki tơru\m. Pôa Phạm Tất Thắng, Pho\ yăo sư-Tie#n sih, hriăn ple\ng ‘na tơdroăng cheăng kâ, tê mơdró, cheăng kơmăi kơmok tơnêi têa tối ăm ‘nâi:

‘’Hơnăm 2017, cho roh ki vâ po hên tơdroăng ki tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng pêi cheăng kâ dêi Việt Nam. Ing mê, kô ai hên roh ki tơ’lêi hlâu, môi tiah hên Tơdroăng tơkêa tung tê mơdró kâ tơ’lêi hlâu ki hiăng xêt khât. Tâng pin xuân ối rak vế, pêi pro tro tiô tơdroăng luât tê mơdró kâ tơ’lêi hlâu [ă khu tơru\m châu Á [ă châu Âu, [ă kong têa Nhuk, Hàn Quốc mê tơdroăng kố kô po rơdâ ivá cheăng ki vâ tê mơ’no hên kế tơmeăm. Pak^ng mê, ai mâu kế tơmeăm ki kal xiâm ki ê hiăng pơxiâm châ tê mơ’no tung hên mâu kong têa [ă hiăng pro hên kong têa rơhêng vâ rôe, hdrối nah, mâu kong têa mê cho pá păng ‘nâng vâ rôe tơmeăm dêi tơnêi têa pin, môi tiah kơchâi, plâi, mê nôkố hiăng châ tê mơ’no troh kong têa Nhuk, kong têa Mih [ă hía hế’’.

Tiô tơdroăng ki mơnhên tối dêi hên ngế ki hriăn ple\ng tung cheăng kâ tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki pêi lo liăn ngân, tơmeăm khoăng tung hơnăm 2017 kô pơtôi châ mơnhông tiô troăng hơlâ ki tơtro, kơnôm ai tơdroăng ki ‘mâi hơ’lêh túa pêi cheăng kâ ‘mâi hơ’lêh túa ki ‘no liăn vâ pêi cheăng kâ. Tơpui mơgêi a Hneăng hôp Chin phuh tơku\m po mơ’no tơdrêng tung um tivi pơla mâu kong pơlê, pơlê kong kân pơkâ mơ’no pêi pro mâu hnoăng cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla [ă ‘no hrê liăn ngân dêi tơnêi têa hơnăm 2017, pôa Nguyễn Xuân Phúc, Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa tối nhên, ki xiâm [ă pơkâ pêi pro mê cho rak tơniăn tung cheăng kâ krá tơniăn, kho\m pêi lo hên liăn ngân, kế tơmeăm tâk hluâ tâ hơnăm 2016, ai tơdrêng [ă tơdroăng ki ‘mâi rơnêu tung pêi cheăng kâ hơ’lêh nếo túa pêi lo liăn ngân, pêi lo hên kế tơmeăm, ki dâi le\m, châ tơ-[rê [ă ivá ki vâ tơbriât tung tê mơdró kâ, Kho\m pêi pro tro tiô luât, túa cheăng ki ‘no liăn ngân dêi tơnêi têa. Kho\m mơ-eăm tơplâ mơdât tơdroăng ki pro pơxúa ăm to khu ki phá xêh, tah lôi tơdroăng ki ai khu mơngế tí tăng pâ-ai khu ki hmếo pơ kum ăm xo xo, tơleăng phâk kơtăng [ă mâu tơdroăng pro xôi tiô luât hiăng pơkâ.

Vâ tơniăn tung rak vế pêi cheăng kâ krá tơniăn ton ing mê vâ thăm mơnhông mơdêk; thăm mơnhông túa pêi cheăng kâ hnối ai tá tơdroăng pêi lo kế tơmeăm [ă ai 3 tơdroăng ki châ mơnhông mơdêk krá tơniăn; kring vế tơniăn ‘na tơdroăng thăm mơnhông mơdêk re\ng, krá gak, thăm mơdêk ‘na túa pêi cheăng chêh bro hlá mơ-éa, thăm hbrâ tơplâ mơdât kâ kơluâ, kâ kơhveăm liăn ngân, mơjiâng túa cheăng ki tơtro vâ kum ăm kuăn pơlê [ă khu mơdró kâ.

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng